Randstad 8-10

[p. 116]

Simon Vinkenoog in gesprek met Johnny van Doorn
Tussen destructie en devotie

Dinsdag 1 september 1964 's middags. Naast mij Johnny, rood Vandykebaardje op een blozend gezicht onder donkerblonde Nero-krullen. Goedgekleed (‘maar ik heb geen andere kleren, anders ging ik nog beter gekleed’): corduroy jasje, kamgaren broek, zwarte suede-schoenen.

Tussen ons in een aantal gedichten, die hij mij te lezen brengt.

‘Drie weken geleden geschreven, de meeste.’

‘Sinds wanneer schrijf jij poëzie?’

‘Twee en een half jaar denk ik. Toen was ik 17. Ik begon al met acts te maken, op m'n twaalfde. Op feesten en partijen. Meer nozemachtige dan artistieke.’

‘Je hebt het ook in jazzclubs gedaan, hè?’

‘In 1960 ben ik er mee begonnen, in Carnegie Hotel, in Arnhem, dat weet Rik (van Bentum) zich nog wel te herinneren.’

‘Wat vonden de mensen ervan?’

‘Plaatselijk nieuws, opspraak, precies dezelfde uitwerking die ik nu nog maak.’

‘Wat zijn de meeste reacties?’

‘“Waanzinnig?” “Gek of niet gek?” Ik heb er diverse keren last mee gehad, van toneelspelers, die op een bepaald moment geïrriteerd raken. Op de Kring gooide iemand een stoel naar me, er is ook wel met asbakken en een keer met een pook naar me gegooid.’

‘Wist je dat tevoren?’

‘Ik heb het wel ontketend, ik wist dat er een grote verwarring onder het mesjogene element van het publiek teweeggebracht kon worden.’

‘Heb je ooit erkenning gehad?’

‘Daar hecht ik weinig waarde aan. Het prototype van de twenner, weet je wel, kun je wel zeggen - van die feestjongetjes met een neiging tot kruimeldiefstallen.

Voor de acts heb ik ook wel teksten geschreven, vaak leerde ik iets uit mijn hoofd, zonder dat ik het opschreef. M'n act is in de loop der tijd ontzettend veel veranderd, die begon met de zelf-kick, zoals de meeste mensen die zich nog van twee jaar geleden in Amsterdam weten te herinneren.’

‘Wat is een self kick?’

‘Een staat van bewustzijn, die gaat van de meest relaxed toestand tot de

[p. 117]

meest angstige waanzin, een steriele woede en onmacht: de totale creativiteit. Maniakken zijn krankzinnig, krankzinnigheid bestaat wel. Ik ben geen maniak, ik overschrijd wel eens de grens, maar dat doe ik bewust, ik probeer wel eens mijn systeem op andere objekten te projekteren. De self-kick is dus het systeem. Het heeft te maken met een bewuste trance-werking (als in Subud, S.V.). Het moment dat ik de niet-beheersing beheers. Maar dan geheel anders dan een acteur of een toneelspeler zich dat voorstelt. Ik heb vaak geprobeerd met experimenten de grens te overschrijden, dat is heel gevaarlijk, met de gevolgen van dien.’

‘Wat zijn de grenzen van je gedichten?’

‘M'n eigen poëzie, op papier, in woorden overgebracht, doet mij bizonder onprettig aan, ik heb ze altijd in verband gebracht met mijn acts.’

‘Je leest ze me voor, met een huiskamerstem, ik weet dat een deel van mijn grote waardering voor je werk ligt in het feit, dat ik tijdens je acts altijd met bizondere aandacht naar je heb gekeken en geluisterd, en meen te weten wat je probeert te doen. Vind je het geen nadeel dat de mensen, die deze gedichten zo maar voor zich krijgen, de acts niet kennen?’

‘Dat is zeer nadelig ja, het is best mogelijk dat ik het als dichter niet zal kunnen maken, daarom zoek ik het meer in het show-element.

Ik heb in voorbereiding een show, een one-man show met medewerking van allerlei technici: licht, geluid, film. Als ik de mogelijkheid heb om het te maken, en wordt het in de goede hoek gedouwd, dan wordt het natuurlijk een succes. De show ligt meer in het salonachtige, dus je hebt een publiek nodig dat er vatbaar voor is.

Ik heb geen enkel dichter tot invloed gehad, ik communiceer zuiver uit nieuwsgierigheid, de isolatie die ontstaat, het ontspannen isolement van een situatie, een sfeer. Als in een dagboek met feiten. Ik schrijf de gedichten vanuit dat moment van isolatie, in een ontzettende afstand tussen mij en de materie, bizonder high geschreven dus.’

De gedichten. De Erfenis.

‘Dat bedoel ik met brokstukken, of zoals in een ander gedicht staat: 'n losse zenuwklomp bewandelen”. Een zinloze poging op zichzelf mijn eigen figuur te ontleden. Visionaire feiten (de tweede regel) naast reële feiten. 567 en 568 zijn de nrs. van m'n acts.’

‘Heb je ze genummerd? Hoeveel waren het er in totaal?’

‘Ja, een zevenhonderd of zo, hele korte, hele lange, ik ken er een aantal van uit m'n hoofd, dat weet je wel. Vaak alleen maar een klank of zo, een bepaald ontzettend kort, een paar sekonden durend, klankbeeld, dat ik aanduidde met een bepaald begrip “rood”, of zo, dan wist ik precies wat het beduidde. Ik heb wel Schwitters en Van Ostaijen in m'n acts gebruikt.

M'n teken is Schorpioen, ik ben ontzettend bezig met de decadente complexen in deze persoonlijkheid, door de afstand valt het weer op bij de terugkeer: de laboratoriumsfeer, de overdreven neiging tot clean-zijn krijg ik dan, of het volkomen tegenovergestelde (wat jij morsig noemt), en wat ik dus niet goed met elkaar kan balanceren met elkaar.’

‘Burroughs laat het gebeuren door ejakulerende koorddansers, en Artaud gaf een identiek-doorleefde seance in de Vieux Colombier, vlak voor zijn dood.’

[p. 118]

‘Ingrediënten is depressief mineur, waarbij de afstand tot de objekten toch blijft, maar nu met een geïrriteerde uitwerking, die je toch als ongewoon aanvaardt. Ik ben ontzettend hooked aan sigaretten, ik ben een kettingroker zelfs, de laatste maanden is Silver Fair het enige merk sigaretten geweest, dat ik rookte.’

‘Erruptie is het verslag van een lichamelijk en psychisch proces, dat is bij mij altijd een wisselwerking. De psychische inhoud van een eczeem zou je de aantasting van buitenaf kunnen noemen.’

‘“In eigen keelgewelf schietklaar” is wel 'n goede omschrijving van je act, niet?’

‘De elektrokutie is het bliksemend aspect van het visioen, dat klievend in je slaat. Ik maak ook sound-cardiograms, en moving cardiograms in mijn show - een meter die in verbinding staat met alle organen van je lichaam, die via het cardiogram op een rationele manier weergeven, wat je in de moments of truth ervaart, jaja,’ (we zoeken het woord: het ogenblik, dat..., het moment waarop je alles weet, jajaja - ook ik zoek een woord). ‘Niet weer te geven, maar als een benadrukking. Het ego-centrische in je, het super-Zijn in je. Daarom moet het benadrukt worden. Daar besta je voor. Het verspreiden van een feit, dat is niet het geloof. Je kunt het eerder God noemen. Ik kom er vaak op terug, in de gedichten, het zoete element, glucose en zo, die totale staat van relaxed-zijn, het kosmonautachtige, het volslagen hermetische, vaak met een overdosis, op de rand van de dood staand. Het maakt dan niets meer uit, het verschil tussen doodgaan en dood kunnen gaan, het brengt geen angst meer teweeg, ik ben ergens volkomen in opgelost.’

‘Twee kosmonauten keren terug. Landingspogingen. Heb je dat stuk over Bart in de Panorama gelezen?’

Hartelijke lach, uit twee kelen.

‘De unio mystica is ook bereikt door ascese-status, door het verkrijgen van hallucinaties als de projektie op een figuur gericht werden, mijn bewustzijn werkt in de trance-staat, de unio mystica is niets anders geweest, die mensen begonnen ook met meditatie. Ja, het is zelfbegoocheling, dat is waar wat Krishnamurti zegt. Een bizondere rust komt weer, het begint vaak met de self-kick in de woede, je herkent, isoleert, het is deel van een proces geworden, heel neurotische faktoren ook soms, het telkens weer herkennen van het feit: het is deze werkelijkheid, van mij. Ruimtelijk-orgastisch beleven in de zin van de psycho-cybernetica dan. Om duizelig te worden.’

‘Je wordt er ook echt gek van, hoor.’

‘Maar het is het dus niet, hè?’

‘Nee.’ (Lachend.)

‘Het bewustzijn is steeds aanwezig: je bent zó kz verklaard.’ ‘Het is zo erg als blindzijn,’ zeg ik, ‘er wordt je iets afgenomen, al speel je àl hun spelletjes mee.’ ‘Het is van B. ook een self-kick, maar hij twijfelt er al aan - je hebt geen leven meer, het is té gek.’

‘Ik communiceer nog veel meer,’ zeg ik, en spreek over het idee van Alexander Trocchi: er is een begin van schrijven gemaakt, vanuit de high schrijft men er stukken aan en rondom, samen maak je een internationale potlatch, het log dat met behulp van financiers eens per jaar zal ver-

[p. 119]

schijnen. ‘Het piramidale tijdperk van Mulisch.’ ‘Het Emperium, waar God troont, je bereikt hem gezamenlijk, het is de 4e dimensie.’

‘Je hebt op een tape de John Dillingeract? De gangster. Wat houdt die act in?’

‘Beter een interessanter onderwerp. Niet op doorgaan.’

‘Wat is een interessant onderwerp?’

‘Waar je jezelf dus in kunt bewegen, waarin je jezelf terug kunt vinden, omdat het je dus toch niet lukt. Ik heet Johnny heet ik. Houd het maar bij het etiket met de gebruikelijke -.

Overal waarin ik een poging kan ondernemen, daar wil ik me in bewegen.’

‘Ook in het interview?’

‘Omdat op een gegeven ogenblik de geïnterviewde en de interviewer er samen toch ook niet meer uitkomen.’

(Reineke en Elvis Presley.)

‘In Gods naam, een anekdote.’

‘Ik gebruik altijd Yardley Lotions, ik ben er bizonder gek op, het is een bizondere verhulling, het omhulsel van die kabine, het laboratorium.’

‘Het dekor van je gedichten, van jezelf.’

‘Het is een bevestiging van het isolement, steviger en ruikbaar.’

‘De reuk speelt een bizondere rol in je gedichten, zegt de interviewer.’

‘Reuk blijft het langst bij, gewoon. Iedere maand heeft een reuk, bepaalde perioden in mijn leven hebben een reuk, elke kleur, elke letter.’

‘Hoe ruikt de a?’

‘Het is moeilijk om te bepalen.’ (Denkt na.)

Aanmoedigend: ‘Benaderen. Wat is de kleur van de a?’

Ontzet verrast: ‘Dat is gek, zeg: de kleur van de a. Die is ontzettend wit.’

(Ik wist het.)

‘Rimbaud's A is zwart,’ zeg ik.

‘Dat is toch hetzelfde, dat overkoepelende wit, dat fluweelachtige waar je helemaal in zit, overdag als de zon schijnt, of 's nachts in het duister.’ Wij lezen: ‘A, noir corset velu des mouches éclatantes

Qui bombinent autours des puxanteurs cruelles...’

- verrast bij de herkenning van de reuk, de inkapseling binnen het zwarte behaarde korset. Zelfbegoocheling: de recente vindingen, de charlatans vooraan met rode vaan.

‘De pakjes Silver Fair heb je gespaard?’

‘Het zullen er nu wel achthonderd zijn. Zeg maar negenhonderd.’

‘Drogen van verdroogde dromen van Ginsberg: “we zijn de vergeten droom van een slaper”.’

Je gedichten zijn de lezer een stuk duidelijker. Wat heb je hierop in te brengen?

Johnny: ‘...’

‘Kabien: de ruimte waarbinnen je systeem beweegt.’ ‘Hoe heet het daarbuiten?’

‘Louche landschapsweelde, het parasitaire, Electric Jesus en Electric Goebbels hadden met een heel ander aspect te maken, die elektrische, onontkoombare dwang van het leven tegenover het individu, dat hij zich rationeel moest verklaren, aantoonbaar blijven. Op dat moment, bedoel ik

[p. 120]

het gewoon - van de act.’

Ik voel me parasiet, als ik hem zie worstelen met datgene wat ik onder woorden voor hem zit te brengen. Parasiterend, paranoia-verspreidend soms. (‘Vinkenoog interviewt als een rechercheur’, ‘narcotisch gestamel’) terwijl ik ervaringen herken geestelijke diefstal, omdat ze NU gebeuren, voor mij, opnieuw.

Waarin dring ik mij binnen? Binnen welke Ander?

Matander.

‘Een losse zenuwklomp bewandelen. Dit is dit gedicht’. Majestueus als het ware, als het de grens bereikt van de goudbestikte godshysterie. Een bepaalde devotie, meestal destructie gewoon; daar houdt het meestal op...

Ik zet hier ‘tussen destructie en devotie’ boven.
Ik antwoord hem:
Ik spreek tot je woorden van stilte
uit een even ver verwijderd gebied
(maar het gebied kent God noch dimensie)
ik spreek je:
een levens-teken.
Een teken van leven.
De roep van een vogel.
Een boom zonder naam.
Een goede dood die glimlacht
zijn tanden bloot
van liefde
On-eindige liefde.
Een eerste levensteken.
Poezie. Signe de Vie.
Universeel festival
wiskunde op rijm
of high 'n mighty.
Een vreemd ritueel:
een act, een orgasme,
natuurdronkenschap -

tussen mens en onkruid
de niet te achterhalen gedachte.
liefde.