Raam. Jaargang 1970

[p. 45]

Peter H. van Lieshout
Projekt ‘Taalverkaveling’

(i)
De bloemen veranderen misschien van kleur, maar blijven in boeketten geschikt.

Van alle kategorieën van Kunst is de literatuur het meest reaktionair.

Want elke tekst, elke roman en iedere dichtbundel die verschijnt, verschijnt in een al eeuwenlang geheiligd uniform: dat van drukletters en blanke paginaas. Het lineaire Gutenberg-syndroom. Drukletters en om te bladeren bladzijden. Dat zijn de limieten van de taal, ongeacht de inhoud, ongeacht de boodschap. Limieten die door een toeval zijn gesteld, en vervolgens eeuwenlang geheiligd. Maar netzomin als de schilder van vandaag zich aan verf en opgespannen linnen heeft te houden is de schrijver verplicht steeds opnieuw zijn teksten in vastgestelde normatieve kaders te wurmen. Nieuwe technieken zijn nodig, methoden kunnen worden geleend van aanpalende kultuurakkers.

En inderdaad, sinds jaar en dag verschijnen van tijd tot tijd zogenaamde taalcolleges. Een procedé uit de beeldende kunst. Alleen, die colleges worden gewoon afgedrukt, in gewone boeken. En als de schrijver met gesproken poëzie eksperimenteert begint hij met de schrijftaal uit te spreken (kortsluiting nr. 1) en die daarna weer door de machine te zwengelen (kortsluiting nr. 2). Het zoveelpunts lettertype, de rechthoekige bladspiegel, het handzaam ingenaaid formaat zijn te vergelijken met de door de schilder allang afgedankte attributen als penseel, linnen, olieverf, landschap, bosje bloemen, blote vrouw. De schrijver van nu, die nieuwe taalmethoden ontwikkelt blijft bloemetjes schilderen. Hoogstens zijn die anders getint als vroeger. Mozaïekachtige taalstrukturen zoals die in een collage ontstaan worden teniet gedaan door ze op horizontaal gelijnd papier zonder lijntjes te monotypen. William Burroughs, die zijn teksten kapotknipt, inschuift, polariseert en door elkaar husselt, vernietigt steeds opnieuw weer zijn werk door dat opnieuw achter elkaar uit te tikken. Boeken op behangpapier, romans door traktoren in Flevoland geploegd. Het lijkt er anders op alsof een schilder polyester objekten en environments maakt, desnoods met lampjes en geluiden erin en kleppen erop en eraan, en dat objekt daarna haarfijn naschildert, gezeten achter zijn ezel, met een palet met Talensverf, op een lekker doekje.

De schrijver moet nieuwe media zoeken, nieuwe media kreëren, waarin zijn taalmateriaal gegoten kan worden. De schrijver moet de partituren van de nieuwe muziek bestuderen en zijn teksten behandelen zoals ze zijn, van geluid, inplaats van lood-zwaar en papier-dun. De schrijver moet zich de letters, de woorden die hij benut voorstellen en hun beeld hanteren, visualiseren.

De schrijver moet zijn taal gebruiken zoals de komponist het geluid selekteert en de beeldend kunstenaar zijn vormen kiest, zijn ruimten invult en omlijnt. Een verhaal of een gedicht, keurig opgeschreven, is even interessant als een vioolkwartet of een blommenschilderij. Er moet méér gedaan worden.

(ii)
Het karteren van het beschikbaar territoir

Konventionele verhalen, gedichten en teksten vormen een mogelijk reservoir waaruit geput kan worden wanneer een taalverkavelingsprojekt gerealiseerd wordt.

Kies een thema of kies géén thema. Beide mogelijkheden zijn evenwaardige, autonome, scherpomlijnde daden. De keus van het Toeval is óók een keus, even geartikuleerd als het

[p. 46]

toeval dat een bepaalde keus veroorzaakt.

Synchroniciteit. Verzamel nu zoveel mogelijk ruw materiaal: woorden, zinnen, alinea's, verhalen, gedichten, dichtregels, letters, schreven.

Het materiaal kan in handwerk zelf vervaardigd worden of uit bestaande arsenalen gebruikt worden. Ook hier is het toeval een volwaardige keus, mits die toeval gereglementeerd is, door het toepassen van een specifiek procedé (dobbelsteen, loting, I Tjing).

Verdeel het materiaal bijvoorbeeld in porties van gelijk of verschillend formaat. Schrijf de tekst op kleine stukjes papier en rangschik deze op een kartonnen Moederblad van groot formaat. Het eigenlijke ‘schrijven’ bestaat uit het vaststellen van de positie van elke teksteenheid binnen de omlijning van het moederblad en ten opzichte van de omringende modules. De krachtlijnen van de uitgeklede taal, het magnetisme van het volume.

Gebruikmakend van het aldus ontstane schema kan een aanvang worden gemaakt met het afpalen en in kaart brengen van een aantal van alle mogelijke segmentteringen.

Procedure I: Vervaardig een aantal in grootte oplopende rechthoeken, bijvoorbeeld met gekleurd plakband (cutotape) op vellen transparent plastic (kleerkote). Schuif die ramen over het moederblad heen en weer. Steeds wanneer binnen een kader een juist aanvoelende vlakvulling zichtbaar wordt deze overnemen en als een pagina gebruiken, bij gebrek aan beter. De zo ontstane pagina's overlappen elkaar vele malen, waardoor de verschillende werking van verschillende interrelaterende tekstblok- of woordblok-kombinaties voelbaar worden.

Procedure II: Schrijf de tekstsegmenten op kartonnen kaartjes en prik die met een speld op het zachtboard moederblad. Bepaal door middel van een of andere werkwijze een aantal koördinaten. Geef deze met gekleurde stippen (avery etiketten) aan op het moederblad. Steek door het midden van de onderrand van een hierboven beschreven blz.-raam een speld en bevestig het geheel op een van de positie-stippen. Bepaal naar willekeur de stand van het raam (dat de volle 360 graden kan zwenken). De tekstblokjes kunnen nu zo gedraaid worden dat de teksten in het raam parallel lopen. Opnieuw overnemen en laten afdrukken. Variaties in lettertype en - grootte zijn mogelijk.

(iii)
De klinkende taal

Elke tekst kan op oneindig veel manieren uitgesproken worden. Tracht een juiste notering te kreëren voor volume, frasering, accent, toonhoogte etcetera. Geef blokken ruwe tekst waaruit geïmproviseerd kan worden. Klankenclusters. Afzonderlijke kanalen.

Timing. Door elkaar lopende teksten.

Keuzemogelijkheden.

(iv)
De beeldende taal

Gebruik het Moederblad als plattegrond van een ruimte. Breng de teksten over op transparent plastic of glas. Hang de vellen of de ruiten op. Het publiek kan door dit environment heenlopen. Bij elke stap variëren de zichtbare teksten. De vellen kunnen (mits in ramen gespannen) langzaam om hun as draaien. De wanden mogen eveneens met woorden beschilderd worden, in vage belettering. Op film aangebrachte bewegende teksten kunnen door de ruimte heen tegen de wanden worden geprojekteerd. De transparante vellen plastic en de daarop aangebrachte

[p. 47]

teksten, en niet te vergeten de bezoekers, hinderen en vervormen de projektie.

Er kan tegelijkertijd via een stereo geluidsinstallatie een verbosonie (geluidstekst) ten gehore worden gebracht, zoals in (iii) beschreven.

Gebruikmaken van hetzelfde moederblad.

Via de Blister-techniek (vakuum-zuigen) kunnen in vellen doorzichtig hardplastic teksten in reliëf worden aangebracht, die alleen bij zijdelingse belichting duidelijk zichtbaar en leesbaar zijn. Monteer een aantal bladen achter elkaar en zorg voor wisselende belichting. De teksten verspringen en vervloeien.

(v)
De doorklinkende bloemen van het territoir

Vanaf overnemen

opnieuw afdrukken

de juiste speld

elke tekst op

zachtboard tekstkaarten in

variaties van penseel en linnen

blokken van vroeger

aantal bladen via stereouniform

en als de schrijver in willekeur

het aldus ontstane schema binnen

de omlijning van het vioolkwartet

van druk, ongeacht zijn gesteldheid-

limieten van het toevalverschijnen

zoveelpunts behandelingsbeeld

hierna in porties door het midden

in schilder/schrijver wurmen

van aanpak van tijddichtkunst

vergelijken penseel schilder

alleen al door de type

zijn werk erop en eraan

geef kleurentiming gebruik het papieren

plattegrond/de teksten verspringen via verbonden transparante willekeur/en als de

verschillende allang afgedankte boeken van vroeger met talensvorm géén thema kiezen/ook hier door elkaar

vastgelegde normen kunnen worden geleend al jarenlang verschijnen ages een procedé uit de beelden gewoon afgedrukt in gewone boeken en poëzie experimenteert en begint hij kortsluiting nr 1 en daarna sluiting nr 2, het zoveelpunts handzaam formaat zijn afgedankte attributen - bloemen - blote vrouw - wikkelt - blijft bloemen - mozaïek vervaardig een aantal gekleurd plakband op vellen ontstaan verschillend woordblok kombinatie - schrijf de tekstsegmentenwerkwijze op het moederblad - boven beschreven positiestippen - 360 graden kan dat dan de teksten afdrukken

alleen, die kollega gewone boeken - en als de schrijver - met eer begint hij met de schrijftafel uit - en daarna weer door de machine zoveelpunts lettertype, de rechthoekige maat zijn te vergelijken met de dorpsattributen als penseel linnen olievrouw - de schrijver van nu, die bloemetjes schildert - hoogmozaïekachtige taalstrukturen niet gedaan door zo lineair van vroeger kapotgeknipt door elkaar weer zijn werk door alsof een schilder-kleppen erop en eraan glasverf op linnen

het karteren van de beschikbare grond van de ruimte. breng de konventionele verhalen in plastic. het publiek kan uitgeput worden wanneer de taal varieert. kies een thema of kies geen film overgebrachte teksten daden woorden niet te hinderen gebruik grond een aantal bladen geluid

taallandschap waaruit accenthoogte aangestipt - op filmfrasering ontstane schema's vangen aan met afpaling van groot formaat - variaties in bezoekers vervormen de keuze-

[p. 48]

mogelijkheden - kartonnen toeval - kartonnen grootte - oplopende rechthoeken - groot formaat vioolkwartet - plastic wanden - bloemen - van binnen teksteenheid ten opzichte van vernietiging - behandelingsbeeld

tekstenparallel steeds wanneer een juist klinkende kleur alleen eeuwenlang geheiligd

drukletters het meest

werden ongeacht de inhoud afgedrukt

detekstenverspringenenvervloeien
etekstenverspringenenvervloeiend
tekstenverspringenenvervloeiende
ekstenverspringenenvervloeiendet
kstenverspringenenvervloeiendete
stenverspringenenvervloeiendetek
tenverspringenenvervloeiendeteks
enverspringenenvervloeiendetekst
adinfadinfadinfadinfadinfadinfad

detekstenverspringenenvervloeien
ndetekstenverspringenenvervloeie
endetekstenverspringenenvervloei
iendetekstenverspringenenvervloe
eiendetekstenverspringenenvervlo
oeiendetekstenverspringenenvervl
loeiendetekstenverspringenenverv
vloeiendetekstenverspringenenver
infadinfadinfadinfadinfadinfadin

ADINFINIT
UMINFADEN

(68)

(vi)
Boeketten traktoren in plastic

DE LINEAIRE GUTENBERGPOSITIE IN GEWONE gebruiken bij gebrek aan beter het magnetisme van geprojekteerde timing.

WILLEKEURIGE RAMEN van afgedankte toevalsboeken met gekleurde bloemen in mogelijke vormen in gezogen glazen technieken.

VAAG VERVLOEIEND DIE andere horizontale attributen kortgesloten met vastgestelde werkwijzen.

LANGZAAM LEESBAAR ZIJN en vermengd met toonhoogte & accent via volle 360 kanalen licht.

KAPOTGELIJND & VOELBAAR GESELEKTEERD verspringend binnen de limiet geprojekteerd.

ALLEEN DIE KOLLEGA gewoon afgedrukt in porties door het midden te vergelijken met penselendichtkunst van vroeger in een polyester bladspiegel, draaiend om een dobbelspeld.

VAN VROEGER in gewone tinten desnoods woorden gemaakt van kortsluiting.

DESNOODS WOORDEN in de krachtlijnen van een portie konventioneel vioolkwartet afgedrukt op transparante blokken zoals hierboven toegepast.

AFGEDRUKT OP TRANSPARANTE magnetische bloemen midden in het moederblad van de omringend ingevulde polder binnen de toevallige koördinaten van de zachtboard eeuwenlang geschilderde machine.

POLDER van overlappende limietenakkers waarin papierzwaar de allang in kaart gebrachte gewone inhoudsschrijver alleen de kollega gewoon afgedrukt.

(vii)

de woorden worden
van de uitgetikte taal
in palet geprojekteerd.

(viii)
De taal van woorden

alleen de magnetische machines maken

[p. 49]

haarfijne media - verschillende woordenlampjes - belichting van de transparant omlijnde ruiten - afzonderlijke positie - vervloeiend - bij gebrek aan bloemetjes een Flevoland - volumeschema - taallandschap gekleurd op vellen - het papieren gelijk van elkaar bij toeval overlappende afgedrukte eenheidsstippen - binnen de benutte bosjes handwerkkaderlimietstrukturen - specifiek volwaardige parallele positiemontages - arsenaalformaat - stereokartering op opgehangen linnen bladspiegels bewust kortgesloten - ruwe blokken boeken - al jarenlang van vroeger - op film gewikkelde plattegronden van de boeketten polder - alleen die attributen als kleppen - begint de werkwijze - van tijd tot tijd te vergelijken met de partituren van afgedrukt omringend geluid - projekteer het landschap op het landschap - de polder op de polder - de woorden op de woorden - druk de klanken parallel - oneindig veel vage wanden in wisselende belichting zijdelings afgedrukt - methoden van kleur - procedé's van materiaal - van binnen met woorden uitgesproken - blokken ruwe plattegrond - volle 360 graden leesbaar - met vakuum geploegd en geschilderd - ingeschreven keus - drukletters het meest WERDEN ONGEACHT DE INHOUD AFGEDRUKT.

(70)