Raam. Jaargang 1970

[p. 31]

Jan Engelman
Brieven aan Pieter

In 1930 was er in de kringen rond ‘De Gemeenschap’ grote opwinding ontstaan over Wijdevelds gedicht ‘De Droom van Nolens’ en de erop volgende (re)acties. Engelman heeft over dit alles uitvoerig geschreven in Raam, nr 26 (1966), blz. 26/43. Van zijn politieke activiteiten èn zijn visie op ‘De Paal’ wordt in de volgende brief gerept.

Utrecht, 16 April '30

Beste Pieter,

De aankomst van je brief was in verscheidene opzichten een vreugde. In de eerste plaats als ‘teeken van leven’. Hoe gaat het daar in Parijs? Ook homerische gevechten over kwesties die eigenlijk zoo klaar zijn als bronwater?

Vervolgens veel dank voor het artikel, dat deze week in de Nieuwe Eeuw verschijnt. Ontvang je het weekblad nog, of moet ik een exemplaar laten sturen? En dan: mijn waardering voor je oordeel over De Paal. Het ding is te belachelijk om over te praten. Wij kunnen er niets tegen doen dan enkele pertinente leugens heel terloops rechtzetten. Als we iets zouden willen beginnen tegen die atmosfeer van geestelijke achterbuurt (zich voordoend als martelaarschap en integrale heiligheid) zouden we - behalve dat we er te veel eer aan betoonden - nog in de verdenking komen dat we er wezenlijk door worden geraakt. De heer Kerssemakers is, na de verschijning van het Witte Paradijs, begonnen met te zeggen, dat Pieter vroeger wel een flinke kerel was, maar dat de Gemeenschap hem... tot in de grond bedorven heeft. Ik herleid alles tot jalousie en gekwetste ijdelheid. (Wie slechte verzen en slecht proza schrijft, dat wordt geweigerd, begint een poosje later een eigen zaakje en moet dan voor zijn fatsoen natuurlijk zeggen, dat alle anderen van den duivel zijn en de wereld naar den afgrond sleepen). Hetgeen alles niet wegneemt, dat een woord van jou in deze zaak nog wel gezag zou hebben. Heb je er geen tijd voor? Lutkie bederft alles door zijn gekke Weltfremdheit.

[p. 32]

Lees het no. van 15 April v/d Gemeenschap en van 15 April van Roeping. Bezie dan de Paal - wellicht vind je stof - als er tijd is. De ‘politiek’ ontwikkelt zich prachtig. Ik ben kind aan huis op het Binnenhof en de heeren zijn waarlijk zeer sterk ontdaan. Na Paschen ‘De Jeugd en de Politiek’ te Amersfoort. Knuvelder spreekt er - ik ben geschrapt, omdat ik, mede, Nolens had ‘beleedigd’. Heb je de 2e brochure gehad? En weet je van onze ruzie met de (Nederl.) Kerk?

Beste groeten, ook aan vrouw en Anne-Marie - en van mijn vrouw

t.t. Jan Engelman

De ‘stukken’ waarvan in de volgende brief sprake is, zijn de reisbrieven uit Griekenland die Engelman heeft gebundeld onder de titel ‘Twee maal Apollo’; deze bundel verscheen in 1955 bij Het Spectrum in Utrecht en, als Ooievaar-pocket nr 159, bij Bert Bakker/Daamen NV in Den Haag in 1962. Het boek werd bekroond met de essayprijs van de stad Amsterdam en de ANWB-prijs.

(C.)

[p. 33]

Utrecht, 4 Aug. '55

Beste Pieter,

Het doet me veel plezier dat je van Griekenland ‘meegeniet’ door die stukken in ‘De Tijd’. Het is curieus: ik heb nog nooit zóóveel instemming gehad als juist bij déze stukken, die ik - zij het niet zonder voorstudie - als ‘journalist’ aan het papier toevertrouw. Vier uitgevers hebben me al gevraagd ze te willen bundelen.

Ik moet wel aannemen, dat er iets van de genietingen, die ik inderdaad in Griekenland heb ondervonden, in die artikelen doorstraalt. Het was een verrukkelijke reis, hoezeer ook inspannend. Lui van geest en lichaam kan men in dat land niet zijn, om er iets aan te hebben. Ik ben overigens bang, dat er wel spoedig het bekende banale toeristenverkeer zal ontstaan, waarvan iedereen slechter wordt, behalve dan wat de duiten betreft. Voor het volk buiten de groote steden zou het jammerlijk zijn!

Hoe het kruis nog ooit in harmonie zal worden gebracht met de tempel, dit is het grote probleem.

Ik moet bekennen dat de byzantijnsche dingen (hoe mooi op zichzelf) het niet uithouden naast die van de groote periode der Grieken. Maar ben het met je eens, dat dit maar een fragment is van het probleem - want dat zal je wel bedoeld hebben.

Tot ziens, hoop ik, en de hartelijke groeten van

je Jan Engelman