Raam. Jaargang 1969

[p. 2]

[Nummer 56]

Jules Dister
De drie trawanten

Op een gure winteravond sloegen Segher de Zevenster, tandeloze Daan en Hoofdman de handen in elkaar. Vervolgens lieten ze drank aanrukken en dronken op het welslagen van hun samenwerking. Ze lieten zich vollopen tot hun strot. Trossen knoflook hingen aan de zoldering van de vervallen herberg. In de varkensstal knorden zwijnen en wilde varkens. De stank van mest en afval drong door de muren heen de gelagkamer binnen, waar de drie trawanten in een hoek naast de kachel zaten. Ze hadden de koppen bij elkaar gestoken en fluisterden onophoudelijk. Een dikke man in een vuilwit schort schuifelde somber zwijgend tussen de lege tafels en stoelen rond en bediende hen op gezette tijden. De stem van Segher de Zevenster rees en daalde, een stem als een klok. Daan sliste en lispelde. Hoofdman bracht niet meer als een hees gefluister voort. Zijn stembanden hadden het al jaren geleden begeven. Ver na middernacht verlieten ze het huis. De waard die luidkeels om zijn geld riep, sloegen ze met een ijzeren pook de hersens in. Daarna braken ze de ruiten en gooiden een brandende lucifer op het rieten dak. Binnen de kortste keren stond de hele herberg in lichterlaaie. De waard lag met gekliefde schedel in zijn deuropening en het vuur lekte aan zijn voetzolen. In de stal gilden de varkens in doodsnood. Maar alleen het varken Mizzi slaagde erin met zijn kop door de houten wand te rennen en als enigste te ontkomen. De lucht zag rood als bloed. De drie mannen keken even toe. Dan verdwenen ze met snelle stappen in het donker.

Segher de Zevenster zwaaide zijn haak die hem tot linkerhand diende door de lucht en Daan loensde onder de rand van zijn hoed uit en Hoofdman bromde wat in zijn baard. Gedrieën liepen ze gearmd over het midden van de weg. Hun stappen klonken hol tegen de huizen op. Moeders trokken haastig hun spelende kinderen naar binnen. Jalouzieën ratelden omlaag en luiken klapten voor de ramen. Daarachter sliepen vaders in hun leunstoelen of staarden naar hun goudvissenkommen of hielpen hun vrouwen bij de afwas. Oude wijfjes kwijnden weg achter gesloten bedsteedeuren en oude mannetjes zaten achter slot en grendel in hun spuughoek. Het dorp maakte een gesloten indruk.

Rovend en plunderend trokken de drie door de straten.

- Pas op voor de drie Boemannen, zeiden moeders dreigend tegen hun dreinende kinderen. Pas op of ze komen je halen!

[p. 3]

- Laat ze maar komen, zei een halsstarrig jongetje van zeven jaar, dat niet wilde gaan slapen. Maar in plaats van de drie trawanten kwam zijn vader en sloeg hem met een eind hout zijn bed in.

- Oei-oei, wat een bruten, wat een vandalen! zei een zeventienjarig meisje bewonderend tegen haar tachtigjarige minnaar.

Voorzichtig gluurde ze door de gordijnen.

Dan kleedde ze zich gehoorzaam uit en naderde haar bejaarde aanbidder, die haar spiernaakt afwachtte. Zijn vel hing in rimpels om zijn lijf en hij lachte haar toe met een mond vol gouden tanden. Met zijn skeletachtige armen omvatte hij haar liefdevol en begon hijgend en trillend op zijn benen aan zijn uitzichtsloze taak.

De avond viel en de mensen maakten het zich gemakkelijk in hun gebarrikadeerde huizen. Daarbuiten zwierf het gespuis rond en maakte tot diep in de nacht de wegen onveilig.

Daarbuiten zaten de drie trawanten ineengedoken op de grond en rekten hun halzen en huilden naar de maan. Maar daarbinnen was het warm en veilig. En velen maakten die avond schandelijk misbruik van hun bevoorrechte positie.

Met zijn hoofd in een mierenhoop werd Daan die morgen wakker, knipperend met zijn oog tegen het eerste licht van de dag. Hij stompte Hoofdman in zijn buik en wekte ook Segher de Zevenster, die zijn haak muurvast in de grond geslagen had. Daan goot een scheut benzine uit zijn aansteker op de mierenhoop en stak hem dan in brand. Tandeloos grijnzend zag hij de mieren in paniek rondrennen en in allerijl huis en goed verlaten.

Met een lege maag vervolgden ze hun weg. Hoofdman schudde zijn warhoofd, waarin het helemaal niet pluis was. Daan sliste en schraapte zijn keel en droeg zijn hoed ver over zijn boze oog, dat met zweren dichtgegroeid was. Segher de Zevenster trok met zijn been.

Bij de eerste de beste alleenstaande boerderij liepen ze het erf op. Toen alleen de kettinghond reageerde op hun kloppen en bonzen aan de voordeur braken ze hem open en drongen het huis binnen. In de eetkeuken plunderden ze de voedselvoorraden en in de zondagse kamer dansten ze rond de staande klok en verscheurden geld en waardepapieren in kleine snippers. Ze richtten een enorme ravage aan. En de wijzers van de koperen klok draaiden ze dol, zodat de klok ratelde en tikte in een razend tempo en toen stilstond.

Buiten blafte de hond en ging als een wildeman tekeer, tot in de verte boeren kwamen aanhollen, gewapend met rieken en hooivorken die glinsterden in de zon. Bij hun nadering maakten de drie trawanten zich uit de voeten. De waakhond bonden ze los van zijn ketting en hij volgde zijn bevrijders nederig en met gepaste eerbied.

[p. 4]

Achter hun rug botsten de beroofde boeren hun koppen tot bloedens toe tegen de muren. De boerderij trilde op zijn grondvesten van geweeklaag en gejammer. En de oudste boer verzamelde zijn familie om zich heen en hief het grijze hoofd en sprak in naam van alle komende generaties een vloek uit over de hoofden van de indringers, die hen tot het eind van hun levensdagen moest achtervolgen. Maar de vloek sloeg terug op zijn eigen hoofd en gebroken zakte hij in elkaar en werd enige dagen later begraven. En de zonen die uit zijn geslacht voortgesproten waren voerden nog jaren lang een hard en ploeterend bestaan, vóór ze de koperen klok weer aarzelend aan het lopen kregen. Onder het lopen maakte Segher de Zevenster zich zorgen over zijn haak, die op sommige momenten een eigen leven leek te leiden. Dan hield hij hem niet langer in bedwang, dan moest hij iets kapotmaken, ergens in vasthaken, ergens doorheen krassen. Soms wou hij dat hij hem af kon hakken. Daan wreef in zijn oog, dat stak en jeukte alsof de mot erin zat. Het leek hem of er tientallen kleine beestjes in en uit kropen. En Hoofdman bonkte met beide vuisten tegen zijn slapen. Er was iets kapot daarbinnen, kerkklokken bonkten in zijn hoofd, stemmen fluisterden, heel zacht, net niet te verstaan. Mannen met trommels trokken door zijn hoofd, snerpende mondharmonikaas en de wind blies door de holtes. Heel in de verte klonk het geruis van water, dat hem van binnen uitholde, uitschuurde, uitsleet. En iedere sekonde viel er een druppel, met de regelmaat van een klok, zijn hoofd was een klok, de slinger sloeg heen en weer, daarbinnen...

Met schrille stemmen zongen ze een lied over een verdronken zeematroos, die geen rust vond in zijn graf:

Daar was er eens een zeematroos
Die had aan varen een broertje dood
Hij hield zich liever aan het glas
Omdat ook zijn vader al verdronken was.

Voor hun ogen doemde een molen op, waarvan de wieken een kruis vormden tegen de wolkenlucht. Op de open ruimte vóór de molen werd net een bruiloft gevierd en de kan ging van man tot man. De bruidegom zat aan het hoofd van de tafel en goot onophoudelijk drank naar binnen. Zijn kop zwol op tussen zijn stijve boord en tegen de tijd dat de traditionele klompendans begon kon hij nauwelijks nog op zijn benen staan. De vader van de bruid was er niet veel beter aan toe. Hij had zijn broeksband losgemaakt om de doorstroming van drank en voedsel te bevorderen en huilde bij de gedachte aan verloren onschuld en een eenzame oude dag. Vrouwen in gebloemde japonnen omringden de bruid, die gehuld was in gazen sluiers.

Toen de eerste klanken van de polka ‘En Van Je Ras Ras Ras Op De Matras’

[p. 5]

uit de glimmend koperen hoorns van de muzikale vereniging Sinte Michael weerklonken, stapte de enige ongenode gast op de bruid toe en voerde haar hoffelijk ten dans. Een afkeurend gemompel steeg op onder de feestgangers en de bruidegom ontstak in hevige woede.

Toen de drie trawanten naderbij kwamen vloog het huisraad al door de lucht. De krijsende bruid vluchtte met gescheurde sluiers recht in hun armen, achtervolgd door een menigte verhit volk in zwarte gesteven pakken. Daan ving haar op en zette haar meteen zijn mes op de keel. Verschrikt deinsde de meute terug. Alleen de zatte molenaar wiekte wild met zijn armen door de lucht en wilde zich naar voren storten. Maar de omstanders hielden hem tegen.

- Pas toch op, Sef, zeiden ze tegen hem, die drie Galgebrokken hebben het boze oog op je dochter gericht.

De molenaar werd bleek en trilde als een blad in de wind. Dan knielde hij neer in het stof en hield smekend de handen omhoog.

- Oh God, bad hij, geef me mijn dochter terug.

Een toevallig in de buurt verblijvend pastoor kwam hierop naderbij en stelde zich van de toestand op de hoogte.

- Hier helpt geen bidden of smeken, verklaarde hij dan, hier helpt god noch gebod.

En hij zette zich aan de feestdis en deed zich te goed aan spijs en drank, weldra gevolgd door de bruiloftsgangers die het voorval snel vergaten. Niemand lette meer op de huilende molenaar, die naar boven klom en de wieken van zijn molen in razendsnelle beweging bracht om god alsnog tot een uitspraak te dwingen.

Een eind verderop zaten de drie trawanten langs de kant van de weg. De kettinghond lag aan hun voeten en likte slaafs hun zolen. De bruid zat naast hen, vastgebonden en ingewikkeld in haar eigen sluiers, zodat ze geen vin kon verroeren. De zon ging onder. Trommels klonken zachtjes in de verte, over de heuvels. Een herder speelde op zijn schalmei. De bruid blonk en schitterde, haar kettingen en ringen rinkelden en lichtten op in het donker. De trawanten naderden haar en weken weer terug, mompelend en fluisterend. Daan sperde zijn oog wijd open, het kraakte en knarste, de korsten barstten open en hij keek.

Hij zag katten met gespreide poten over de daken rennen, jammerend en jankend, en een krolse kater die spuugde en grauwde. Hij sloot zijn oog, want het deed pijn. Hoofdman ontdekte tussen de wirwar van zijn gedachten naakte wijfjes, die elkaar achtervolgden en haasje over sprongen in groene weien. Hij zag hun achterste op en neer wippen en wist niet meer of het vrouwen of konijnen waren. Ze rolden door het gras, aten slabladen en grote rode wortels. Ze wilden naar buiten, ze klopten tegen de binnenkant van zijn schedel, ze wilden eruit. Segher de Zevenster had zijn haak vastgehakt in de grond en

[p. 6]

kwam niet meer los. Hij trok en zuchtte en steunde en helde over naar voren, maar de haak zat als vastgeroest. De bruid keek nieuwsgierig door het gaas voor haar gezicht. Ze dacht dat het ergste wat haar gebeuren kon zo erg niet was, want maagd was ze allang niet meer. Maar ze krenkten haar geen haar, vielen in slaap en lieten haar daar zitten, ten zeerste geschokt en diep vernederd. Midden in de nacht was ze getuige van de dromen van Hoofdman, die luid schreeuwend droomde over vrouwen met zwanenhalzen die besprongen werden door stieren en hengsten, over vrouwen met zwemvliezen en rode kammen en vissenstaarten en vrouwen met uiers die op handen en voeten liepen. Die droomde van hanen en kippen en hamers en meteoren en sterren, zevensterren, staartsterren en kometen. Die verschrikkelijke dingen droomde.

Onder het kraaien van de rode haan werd Segher de Zevenster wakker met een stijf been. Hij porde zijn metgezellen op en ze verdwenen in de verte, een lied op de lippen:

Op een dag dat hij weer dronken was
Verdronk hij jammerlijk in zijn glas
Hij bracht het er niet levend af
En kreeg een waardig zeemansgraf.

Voortlopend langs de wegen vermaakten ze zich ermee de kettinghond op voorbijgangers af te hitsen, die verlamd van angst bleven staan en zo een gemakkelijke prooi vormden voor de grijpgrage vingers van de trawanten. Ze ontstalen hen alles wat maar los of vast zat, van gouden horlogekettingen tot diep weggeborgen medailles met de heilige maagd en vooral gelukbrengende voorwerpen als daar zijn kippepoten, konijnenpoten, vossestaarten en elastiekjes in de vorm van een opgerolde slang. Ze strooiden ze uit over de weg, die weldra bezaaid lag met hoefijzers, rozenkransen, kruisjes en medaillions, tot aan de gouden horizon toe die schitterde en straalde als op de eerste dag.

Tegen het middaguur hielden ze een auto aan met een oudere dame achter het stuur, die heftig tegen het raampje tikte.

- Kwajongens, zei ze.

De drie trawanten verdrongen zich nieuwsgierig om de als een spiegel blinkende auto. Ze bonsden tegen de raampjes en trokken gekke gezichten. De dame keek waardig voor zich uit en reageerde niet meer. Ze droeg hemelsblauwe gewaden en was rijkelijk met juwelen behangen. Hoofdman kreeg een hunkerende blik in de ogen. Mammie, mammie zoemde het in zijn oren, hemelse moeder, moeder van het volk. Hij opende het portier en ging naast

[p. 7]

haar zitten. Dan opende hij zijn mond en hapte naar adem en stotterde. En hij legde zijn hoofd met alles wat erin zat aan haar voeten.

Hij bood haar zijn kostbaarste bezit aan, een hoofd vol snot en smeer, vol kwalijk riekende gedachten, een hoofd waaruit zwarte dampen opstegen en waarin een onderaards licht scheen. Hoofdman was bereid het haar te schenken, maar de dame gilde het uit en rende naar buiten, waar ze opgevangen werd door de hond die haar voor de voeten liep, zodat ze struikelde en in de berm rolde. Daar sprongen de drie op haar af en ze verkrachtten haar onophoudelijk tot de zon begon te zakken.

Kilometers verderop kegelde haar echtgenoot in een paarse kamerjas temidden van aristokratiese vrienden in een ondergrondse sociëteit. En speelde daar bridge en werd dronken en broedde op kleine, onaanzienlijke smeerlapperijen.

Zijn wagen werd door de drie trawanten grondig vernield. Ze scheurden de bekleding aan flarden, krasten in de lak en gooiden tenslotte een brandende lucifer in de benzinetank. Een zuil van vuur spoot omhoog en als gekken dansten ze er omheen. De rode haan hield niet meer op te kraaien.

Millioenen sterren fonkelden aan het firmament, terwijl ze in de nacht ronddoolden. Daan probeerde met zijn oog de duisternis te doordringen. Hoofdman deed de grootste moeite de stemmen in zijn hoofd tot zwijgen te brengen. Segher de Zevenster trok met zijn been. Zijn voet brandde en zweerde. Het hing sterk samen met zijn psychologiese gesteldheid, want bij innerlijke pijn stak hij scherper als ooit. Vooral 's nachts als hij niet kon slapen, als de wind door de bomen suisde voelde hij zijn voet groeien en opzwellen. Stormen en orkanen trokken er doorheen, regen, sneeuw en hagel. Het was een kostbaar bezit, deze bloedende, weervoorspellende zwelvoet. Segher de Zevenster nam hem in beide handen en zoog aan zijn zwarte tenen. Zijn twee metgezellen zongen unisono en door merg en been gaand:

Maar in de dood vond hij geen rust
's-Nachts zwierf hij klagend langs de kust
Roepend om zijn fles en zijn karaf
Die hij bitter miste in zijn graf.

Na drie dagen lopen bereikten ze de rand van het bos en daar sloegen ze hun kamp op. Rond het houtvuur gezeten staarden ze voor zich uit en hun magen knorden. Bij gebrek aan beter regen ze de hond aan het spit en braadden hem boven de vlammen. Stilzwijgend verslonden ze hun ouwe, trouwe, maar taaie kameraad. De beenderen lagen op een hoop in de as. Nooit meer zou zijn vrolijk geblaf weerklinken.

Lichten brandden in de duisternis, blaren vielen van de bomen. Het vuur

[p. 8]

kroop door het hoge gras en verdween in de verte. In de nacht trokken ze verder het bos in, zich moeizaam een weg banend door het struikgewas. Daan had het gevoel dat hij op de hielen gezeten werd door wolven en jakhalzen en kraaien in de takken. Vanuit het kreupelhout prikten groene ogen in zijn rug, maar als hij om zich heen spiedde zag hij niets en kraakte geen takje. Tegen middernacht stootten ze op een open plek, waarop een huisje van rode bakstenen stond. Een rooksliert kwam uit de schoorsteen. Tandeloze Daan stokte.

- Daar ga ik niet naar binnen, zei hij.

Segher de Zevenster aarzelde en schoorvoette.

- Ja, je kunt nooit weten, gaf hij toe.

Hoofdman krabde zich op zijn kop waarin het weer eens een grote janboel was. Hij voelde alles daarbinnen door elkaar draaien en kronkelen, het leek of zijn hoofd op hol geslagen was. Vergeefs schudde hij zijn kop. De verwarring daarbinnen hield aan. Hij zocht naar een passend woord, maar vond er geen.

- Mameluk, zei hij ten einde raad en bemerkte aan de reaksie van zijn metgezellen dat hij er weer naast zat. Hij spuwde op de grond en liep op het huis af. Er gebeurde niets.

Met vereende kracht braken ze de deur open en stommelden naar binnen. Boven aan de trap werden ze opgewacht door een oude houthakker en zijn minderjarige kleindochter. Met behulp van het licht van een kaars wees hij hun de weg naar hun slaapplaatsen. Moe en uitgeput vielen ze meteen in slaap.

De hele nacht waakte de houthakker bij het uitgedoofde haardvuur, tot de hanen kraaiden en het bos rondom in beweging kwam. In een omheinde ruimte achter het huis maakte een bonte verzameling dieren een oorverdovend lawaai. De houthakker wekte de trawanten en zette hen een uitgebreid ontbijt voor. Toen ze volgevreten achterover in hun stoelen leunden bood hij hen beleefd al het goud en zilver aan dat hij in huis had, maar ze keken er niet eens naar. De houthakker lichtte een plank uit de vloer en haalde een kous vol geld tevoorschijn, maar de trawanten geeuwden en reageerden niet. Vervolgens knipte de oude man in zijn vingers en zijn kleindochter verscheen in de deuropening. Ze maakte een dansje en liep wiegend voor hen heen en weer. De houthakker stond het zweet in de handen en hij gaf haar ruw een por en langzaam begon ze zich uit te kleden. Halverwege stond Daan op en gooide haar met kleren en al de kamer uit. Dan richtte hij zijn blik dreigend op de houthakker die tenslotte door de knieën ging, een bijl haalde en het interieur van zijn huis aan diggelen begon te slaan. Toen zijn minderjarige kleindochter er de brand in gestoken had, draaiden ze haar haar nek om en hingen haar op in de hoogste boom. De oude man kliefden ze met zijn

[p. 9]

eigen bijl de schedel en hingen hem naast het meisje. Bloed druppelde omlaag uit zijn gebarsten kop op de grond. Het was het koude jaargetijde en tussen de kale takken bungelden ze heen en weer en het begon te stormen en te sneeuwen en het verwoestte huis zakte weg in de modder en de sneeuw.

De drie trawanten braken de omheining open en dreven de tamme dieren het bos in, waar ze omkwamen van honger en kou of ten prooi vielen aan bloeddorstige, vleesetende beesten. Op drie bokken joegen ze tenslotte de bossen in, met stokken op de dieren inbeukend.

- En waren dat nou die beruchte bokkenrijders, Willem?

- Ja, ja.