Raam. Jaargang 1966

[p. 44]

Kroniek

De onvermijdelijke keus

Niet elk einde van de Amsterdamse ongeregeldheden is een wenselijk einde. Honderden politieagenten en militairen in de stad kunnen de herriemakers genoeg intimideren om te zorgen, dat die vanavond in plaats van te herriën liever gaan zwemmen. Dan wordt op straat wel de onrust van de midjunidagen beëindigd, maar dan is niet het wenselijk einde bereikt. Het einde van een bouwvakstaking wordt volkomen bevredigend bereikt, als op een morgen de bouwvakkers weer gaan werken. Het einde van hun conflict om de twee percent van de vacantie-uitkering wordt bereikt, als de rechter een bindende uitspraak heeft gedaan. Dat einde is telkens een passend einde, omdat het in de lijn ligt van het begin. Maar het einde van de Amsterdamse straatterreur kan niet samenvallen met het gewapenderhand neerslaan van de terreur, omdat op die manier het begin ervan buiten bereik blijft. Er is veel gewonnen, als op straat de rust is hersteld - men mag hopen gespaard te blijven voor verdere aanschouwing van zinloze vernieling die, omdat er geen politie in de buurt was, uren kon duren -, maar vanavond nog de rust op straat terugwinnen is, hoeveel het zij, niet genoeg. Men dringt dan de rellenmakers van de straat, dat is noodzakelijke opruiming van afval, maar het eigenlijke einde moet dan nog gezocht worden. En dat vindt men eerst, als men het eens kan worden over het begin.

Het begin - dat zijn niet de bouwvakkers. Eerder de provo's. Waarschijnlijkst: een verveelde jeugd. Dat is niet: een jeugd die zich verveelt in de zin van zich met tijd en welvaart geen raad weten, maar dat is een jeugd die verveeld is vanwege een schijn van tijd en welvaart. Die verveeld is van verzuiling en zelfs geen lust meer heeft deel te nemen aan het nutteloze verpolitiekte gesprek daarover, dat nu al een kwarteeuw doorziekt bij onze

[p. 45]

beroepsleurders met de lands- en stadspolitiek. Een jeugd die bij alle gepraat over de welvaartsstaat ontdekt hoe gevaarlijk die welvaart in velerlei opzicht is voor wat de kwaliteit van het bestaan heet. Dat bewustzijn van gevaar wordt uitgedrukt in ban-de-bom-betogingen, toenemende dienstweigering en een aanwassende reeks witte plannen. De provo's zijn de meest in het oog springende expressie van die jeugd. Hun opvallendheid is hun absurdisme. Dat is niet hetzelfde als absurditeit. Zij weigeren zich uit te drukken volgens de geijkte wijsheidsuitspraken en kiezen als een nieuwe stijl een absurd lijkende expressie. Maar het stijlmiddel van de dwaasheid is iets anders als dwaasheid. De happenings, witte pakken en witte plannen zijn absurdistische uitspraken van respectabele inzichten: de inzichten worden door bijna iedereen gedeeld, maar de absurdistische expressiewijze schijnt twijfel te wekken aangaande de middelen waarmee ze hun bedoelingen willen realiseren. Het is van belang, dat de provo's onderweg zijn om bij hun hang naar het demonstratieve de leer van de geweldloosheid te voegen. Ze zijn daarom nog geen Gandhi's, maar wel alvast van goeden wil. Daarom is het gewenst voor de geweldpleging van 14 juni zomin de provo's verantwoordelijk te stellen als de bouwvakkers. Het zijn geen provo's geweest die bij C. & A. de ruiten hebben ingegooid, bij Polen de schuttingen gesloopt, keien naar de politie hebben gegooid. En toch is het juist de provo-activiteit die op bijzondere manier verantwoordelijk is voor de gebeurtenissen van midden juni: Provo staat aan het begin, omdat aan het begin staat een moeizaam naar andere als normale expressie zoekend onbehagen.

De hooghartigheid waarmee burgemeester Van Hall op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen over boeren en provo's sprak, is géén passend antwoord op de ernst van de ontevredenen. Als men zulke magistratenpraat hoort, begint men te vrezen, dat de ontevredenen alleen ernstig worden genomen als daardoor een kans wordt geschapen voor justitiële wraak. Het is evenmin ernstig, als de regering met de mond belijdt begrip te hebben voor de bezwaarden en dan toch doordrijft het huwelijk in Amsterdam

[p. 46]

te doen plaatsvinden. Dat is wel een staaltje van sterk regeren, maar niet de geest van de democratie. Ons kabinet van sterke mannen heeft dusdoende de provo's internationale bekendheid en zelfs enig aanzien verschaft. Helaas is ook het schoelje dat 14 juni de parkeermeters lichtte, door de provo's geïnspireerd: de onschuldig demonstratieve rookbommen hebben hen bewogen tot vernielingen, steenwerperijen en regelrechte pogingen tot moord.

De provo's staan aan het begin van 14 juni en wie daar óók staan, zijn de autoriteiten. De kortsluiting tussen een op traditioneel gezag staande overheid en de nieuwe jeugd is het begin van al het huidige onheil. Wie op dit moment een einde wil maken niet aan de terreur van één dag, maar aan de permanente dreiging van terreur, wordt gedwongen tot een keus: hij kiest de autoriteiten óf de provo's. De autoriteiten kiezen betekent: méér politie in Amsterdam, de noodtoestand afkondigen in de stad en behalve de straatschuimers zoveel mogelijk provo's in de bak stoppen. De provo's kiezen betekent: erkennen, dat er reden is voor onlust, en betekent ook: de onmiskenbare goedwillendheid van de provo's plaatsen voor de consequentie om verantwoordelijkheid te aanvaarden. Het is duidelijk, dat de weg van de autoriteiten heilloos is. Die voert tot niets als méér geweld en meer verdriet. Niet een krampachtige trouw aan het gezag heeft kansen, de enige kans ligt bij een erkenning van het provotariaat.

Het schijnt dat het een andere weg uitgaat. De reeks van verantwoordelijken bij de autoriteiten is: Van der Molen, Van Hall, Smallenbroek, Cals. Men begint met de minst schuldige naar huis te sturen. De Kamer heeft om een onderzoek gevraagd, maar krijgt een onderzoek naar de regeringsverantwoordelijkheid dat door de regering zelf wordt ingesteld, en een onderzoek naar Van Halls verantwoordelijkheid dat door Van Hall zelf wordt ingesteld. Oftewel: de lamme onmacht van de democratisch gekozen volksvertegenwoordiging. Wie anders als de Kamer had dit onderzoek moeten instellen? Door niemand behalve provo-beschuldigende Van Hall wordt ontkend, dat de Amsterdamse autoriteiten hebben

[p. 47]

gefaald; door niemand behalve de Sterke Mannen zelf, dat ook de regering niet vrijuit gaat, die er schuldig aan is, dat de bruiloft nog voortduurt, nadat de huwelijksreis al achter de rug is. Men heeft de weg van kracht en gezag verkozen. Een kind kan voorspellen, dat alle krachtpatserij tot niets als meer ellende zal voeren. Intussen namelijk weigert men erkenning op te brengen voor de nieuwe geest die doorgaat te groeien in het volk.

Lambert Tegenbosch

Literatuurprijs Nieuwe Stemmen 1966

Nieuwe Stemmen stelt prijzen beschikbaar voor ongepubliceerde literaire werken.

De volgende prijzen kunnen worden toegekend:

a.	f 1.000, -, f 500, -, f 400, -, f 300, -, f 300, -, d.i. in totaal 5 voor het beste gedicht;
b.	f 1.500, -, f 500, -, f 500, -, voor de beste novelle van minimum 5.000 woorden;
c.	f 2.500, - f 1.500, -, f 1.000, - voor een essay van minimum 5.000 woorden.

De inzendingen dienen vóór 1 september a.s. geadresseerd te worden aan de redactiesecretaris van Nieuwe Stemmen, Merestraat 141, Aalst. Elk werk moet onder motto worden ingestuurd. Bij de inzending moet een gesloten omslag worden gevoegd, waarop aan de buitenzijde het motto van de inzender herhaald wordt. In de omslag moet de werkelijke naam en het adres van de auteur te vinden zijn.

De deelnemers mogen verschillende werken inzenden.