Pogen. Jaargang 3

[p. 28]

Jong-Hollandsche Plastische Kunst

Twee tentoonstellingen van Ninaber van Eijben
(Amsterdam, 1-31 Dec. 1924)

WE leven in 'n tijd van negatie van de Schoonheid Gods.

Men zoekt te veel de schoonheid in 't tragische, 't schrijnende, in de dikwijls rauwe tegenstellingen van het leven, in de ongenoegzaamheid van ons aardsch bestaan, en negeert of miskent de rijkdom van Gods schoonheid die ons ook hier al in zeker voldoende mate gegeven is.

En door die negatie en miskenning geeft de kunst ons dikwijls allerminst 'n direkte verrijking, is zij allerminst een oorzaak van meerdere innerlijke blijheid en warmte.

Door 't voortdurend aangeven van gemis en ontbeering, wordt dit aangeven langzamerhand 'n soort van wellust, die de van vorm moderne kunst wel eens zou kunnen doen worden een Romantische, nog romantischer dan de kunst ten tijde van de Romantiek zelf. En hier is het de taak van den Roomschen kunstenaar in 't bizonder, te geven direkt-verrijkende en verruimende kunst, waar hij immers putten kan uit den bron van de Schoonheid zelf, waar hij door zijn Roomschzijn in voortdurend contact is met de Eeuwigheid.

We weten hoe jammerlijk die taak tot voor kort, door velen werd opgevat, maar tegelijkertijd kunnen we ons verheugen in de wetenschap, dat een ernstig streven naar Roomsche schoonheid den laatsten tijd bij meerdere onzer katholieke artiesten voorzit; en een verheugend teeken is het, hiervan telkens weer de bevestiging te vinden.

Zoo 'n verheugend teeken is zeker 't werk van Ninabet Van Eijben, dat dezen maand in Amsterdam wordt tentoongesteld.

Men behoeft bij Ninaber niet lang te zoeken naar zijn Roomschzijn en z'n blijheid om 't leven, al is hij in de weergave hiervan niet altijd geslaagd: zoo b.v. zijn communiebankplaten; bijzonder 't ‘laatste Avondmaal’ is slap en is, m.i. niet 't resultaat van 'n sterke inspiratie: ik kan mij niet voorstellen dat hier scheppingsdrang den schilder aangezet heeft tot dit werk; alleen omdat de middelste figuur een kelk in de hand heeft, begrijp ik dat 't Christus moet voorstellen, welke der twaalf andere figuren Petrus is, wie Paulus, wie Johannes, enz.

[p. t.o. 28]

De Genadebron
Portret van Mimi V. d. V.

[p. t.o. 29]

‘Speuren!’
Ets door
Ninaber van Eyben

[p. 29]

is noch door typeering, noch door houding uitgedrukt;⁽¹⁾ dit is blijkbaar 'n onderwerp, dat de schilder niet in z'n macht had; verblijdend echter is toch de aanwezigheid van dit werk, omdat we, in vergelijking met de later-gemaakte altaarplaten in deze een heel groote vooruitgang kunnen bemerken.

Maar wel spreekt sterk z'n Roomschheid uit de krachtige houtsnede ‘Levensbron’ uit 't innige ‘Moederhart’. de sterke, hoewel iets te harde ‘Franciscus’ uit 't fijne houtsneetje ‘Golgotha’ de teere, fijn-gevoelde ‘Mater Dolorosa’, en ‘Kruisafname’.

Mooi zijn de figuren en 't landschap vooral, ieder op-zich, van de ‘Kruisdraging’, maar hier mis ik compositie, evenals bij ‘Levensbrug’ en bij de ‘Aanbidding’.

Maar sterk en krachtig opgezet vind ik de werkelijk ook stralende ‘Morgenstraling’, ‘Meeuwen’ 't forsche ‘Zeilen’, de innige, sprookjesachtig-teere houtsnee van 't jongetje bij de telephoonpaal, en de rake ets ‘Speuren’. die iets Spartaansch fels en reëels heeft, Maar verreweg 't beste vind ik Ninaber als landschapschilder, vooral z'n prachtige etsen van de Duinen en de zware boomen-etsen. Dit is echt werk waarvan hij de geest absoluut te pakken heeft; in de zware, melancholische sfeer van de Duinen en Dennebosschen, is hij door en door thuis; dat is zijn eigen leven, en dat land is voor hem de wereld.

Heel sterk spreekt dat in de ets ‘Boschgeheimenis’, in ‘de Den’, ‘Hoog Duin’ met z'n fantastische, Japansch-fijn geteekende wolken-spoken, in de sprankelende ets, ‘Duindoorn’ en de twee ‘Nettenboeten’.

't Zelfde ook bij z'n schilderijen⁽²⁾: De Duin- en Bosch schilderijen, de ‘Paddestoelen’, de teekeningen van de Zee en 't landschap in de ‘Vlucht naar Egypte’; hier is Ninaber 't meest in thuis en is hij het sterktst; beter dan in de ‘Korenvelden’ de ‘Pont Royal’ en ‘Pont Neuf’, en ‘Amazone’.

Al is Ninaber over 't algemeen veel beter in z'n etsen, onvermeld mogen ook zeker niet blijven 't sprookjesachtige slot uit Tristan en Isolde met de krachtige, aandonkerende bark, de beestachtig-afgemartelde ‘schuitenjagers’, 't sappige, smakelijke ‘Spaansche landschap’

(1) Ook 't gebaar der verschillende personen is onevenwichtig en zonder vaste lijn:

(2) Voor bespreking van de groote olieverf ‘De Ontmoeting’. vgl. ‘Roeping’. Nov. '24.

[p. 30]

de fijne, teere ‘Maris Stella’, voor ons kustbewoners de Madonna, en dan verschillende van z'n portretten:

't Beste, en wat me nog den heelen tijd in m'n kop zit lijkt me de fijne potloodteekening van 'n meisje, 'n kind van 'n jaar of twaalf, zoo 'n druk ding, dat nu even moet stilstaan voor den schilder, maar door 't ongewone stilstaan komt ook de rust en 't diepe in de starende meisjesoogen, even 'n aanduiding van 't leven, dat haar nog wacht, maar waar ze dadelijk al niet meer aan denken zal, want 't is nog 'n kind.

En dan die rake, ruwe kop van dat slimme strooperstype, en dat andere schooiersportret met die heel-fijne, even-aangeduide achtergrond, en de sterke, knappe olieverf van dien eerlijken kerel met de pijp.

Zoo is 't werk van Ninaber een wel verblijdend teeken van de herleving der Roomsche kunst, en veelal 'n fijne teergevoelde, hoewel niet altijd diepe weergave van Gods stralende Schoonheid, die Hij ons iederen dag weer opnieuw met onbegrensde goedheid toedeelt. En dit heeft Ninaber heel juist gezien: hoe we daarom blij kunnen zijn om dit leven, hoeveel pijn 't ook brengt, en hoe we door 'n intens genieten van Gods Schoonheid hier, in voortdurend contact met Hem staan, want wie Zijn Schoonheid kent, kent ook Zijn Liefde en dat is de eeuwig-wellende bron waaruit wij allen putten.

In 't smakelijke, warme Opgang-zaaltje was ook beeldhouwer E.A. v/d Winkel vertegenwoordigd; veel over hem te zeggen is hier overbodig, want Wies Moens karakteriseerde hem reeds in 't Juninummer van ‘Pogen’ van dit jaar. Voor mij is v.d. Winkel een der beste katholieke beeldhouwers die ik ken; hij heeft wel 'n heel bizondere uitdrukkingskracht en lijkt mij technisch ook buitengewoon knap, 'n echte werkman met onwrikbare zekerheid en durf.

Behalve de beeldjes bij 't artikel van Moens gereproduceerd, was er 'n prachtige Sint-Lutgardis, die Vit. Haesaert binnenkort in ‘Pogen’ bespreken zal, 'n sterk-expressief bronzen aapje, 'n heerlijk-soepele castagnetten-danseres in albast, en 'n ivoren beeldje ‘De Smeeker’: zoo 'n krachtig prophetisch type, uit 't Oud Testament. 't Albasten H. Hartbeeld leek mij 't minste, maar 't voetstuk is prachtig.

Den-Haag.

JOZEF HOLLANDT.