Poëziekrant. Jaargang 18

[p. 51]

Kort

Het masker van wilde

Oscar Wilde (1854-1900) is vooral bekend als dichter (The Ballad of Reading Goal, De profundis), als romancier (The Picture of Dorian Gray), als toneelschrijver (Salome en The Importance of Being Earnest) en, last but not least, als de auteur van talloze scherpe en paradoxale uitspraken als: ‘Een revolutie in de klederdracht is belangrijker dan een revolutie in de moraal.’

Minder bekend is inmiddels dat Wilde in zijn tijd een gezaghebbende essayist was, die voor een goed deel het aanschijn van het symbolisme en het decadentisme heeft bepaald. Die leemte werd thans opgevuld met een bundeling van zijn belangrijkste essays, die schitterend werden vertaald en uitgeleid door Ronald Kuil.

De essays bevatten zowat het volledige artistieke credo van de dandyeske woelmaker, die als geen ander zijn stempel drukte op het ‘fin de siècle’. Centraal staat de tegenstelling tussen kunst en leven, tussen leugen en waarheid, tussen het masker en wat eronder schuilgaat. En in alle gevallen kiest Wilde, die een grondige afkeer had van alles wat naar realisme of moraal zweemde, onvoorwaardelijk voor de verhulling en de verbeelding. Dus voor de kunst, voor de leugen en voor het masker.

Daarbij steekt hij zijn afkeer van het realisme en het naturalisme niet onder stoelen of banken. Want, schrijft hij, ‘overal waar we teruggekeerd zijn naar het leven en de natuur is ons werk steeds vulgair geworden, gewoontjes en oninteressant.’, (p. 87). Zelfs Shakespeare ontspringt daarbij niet aan zijn kritiek: ‘De passages in Shakespeare - en er zijn er vele - waarin de taal ruw, volks, overdreven, bizar, zelfs obsceen is, zijn volledig toe te schrijven aan het leven dat om een echo vraagt van zijn eigen stem, en dat de tussenkomst afwijst van een mooie stijl, waardoor het leven uitsluitend uitdrukking zou mogen vinden.’, (p. 85).

Voor estheet Wilde is het uiteindelijke doel de Schoonheid, en om daarin het hoogste stadium te bereiken moet de kunstenaar de kunst van het liegen voortreffelijk beheersen, ‘want’, zo schrijft hij, ‘het oogmerk van de leugenaar is eenvoudigweg behagen, verrukken, plezier verschaffen.’, (p. 89). En het eigenlijke doel van de kunst is ‘het vertellen van mooie, onware zaken’, (p. 109).

Bekeken in het licht van de artistieke evolutie in de twintigste eeuw met ‘de schoonheid die haar gezicht heeft verbrand’, blijft er van Wildes esthetische idealen niet veel meer overeind. Behalve dan zijn verrukkelijke stijl. (Herwig Leus)

Oscar Wilde, Het ware masker, Historische Uitgeverij, Groningen, 1994, 278 p., fl. 42, 50; 850 fr.

Honderd uit Vlaanderen

In 1952 verscheen het eerste nummer van West-Vlaanderen, het tijdschrift van het Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond, dat het jaar voordien was opgericht. Van meet af aan werd in het tijdschrift veel aandacht besteed aan poëzie, wat leidde tot enkele themanummers en, vanaf begin 1955, tot de rubriek ‘Poëtisch bericht’. De rubriek was bestemd voor gedichten die werden ingezonden door CVKV-leden of door abonnees van het tijdschrift, dat in 1957 trouwens werd verruimd en herdoopt tot Vlaanderen.

De poëzierubriek werd aanvankelijk geredigeerd door redactiesecretaris Fernand Bonneure, later onder anderen door Anton van Wilderode, Rudolf van de Perre, Albert de Longie, Armand van Assche, Bart Mesotten, Jan Veulemans, Gwij Mandelinck, Aleidis Dierick, Joris Denoo, Gery Florizoone en José de Poortere.

Als 250ste nummer verscheen onlangs de bloemlezing Poëtisch Bericht, met een keuze van honderd gedichten die in de loop der jaren in Vlaanderen zijn verschenen. De selectie werd bezorgd door de redactieleden Luc Daems, Fernand Florizoone, Patrick Lateur, Chris Torfs, Rudolf van de Perre, Anton van Wilderode en redactievoorzitter Gust Keersmaekers.

In het boek vinden we de aanzet tot belangrijke oeuvres, onder meer van Christine D'haen, Patricia Lasoen, Gwij Mandelinck, Jo Gisekin, Koen Stassijns, Aleidis Dierick of Victor Vroomkoning, naast gedichten van inmiddels overleden auteurs die de literatuurgeschiedenis hebben gehaald: Jan Vercammen, André Demedts, Gery Helderenberg, Gery Florizoone en Pieter Geert Buckinx. Ook werden verschillende dichters opgenomen die in hun loopbaan slechts met één of enkele gedichten voor het voetlicht traden, alsook namen die sinds jaar en dag met hun verzen opduiken in literaire tijdchriften.

De zowel inhoudelijk als formeel zeer verscheiden bloemlezing Poëtisch Bericht biedt een leuk overzicht van een aanzienlijk deel van de poëtische produktie in onze contreien sinds de jaren vijftig. Tegelijk voorspelbaar en verrassend. (Stefan van den Bossche)

Gust Keersmaekers e.a. (samenst.), Poëtisch Bericht. Honderd gedichten uit ‘Vlaanderen’, Lannoo / CVKV, Tielt, 1994, 119 p., fl. 49, 90; 995 fr.

Ridicule mystificatie

Het is uiteraard een kwestie van smaak, maar ik kan voor de omvangrijke verzameling poëtische en andere teksten die Jacques Hamelink in Folklore Imaginaire de Flandre heeft bijeengebracht, weinig bewondering opbrengen. Hamelink is - zoals hij in zijn ‘Vingerwijzing’ en elders in het boek schrijft - de bezorger van Aarnout Dees' poëzie. Indien dat inderdaad het geval was, zou Hamelink zonder meer alle voor Dees bestemde lof of blaam kunnen afwijzen. Maar nee, Hamelink is in Folklore wel degelijk de verzamelaar van eigen teksten, die hij ‘lyremen, of fantasmata’ noemt en die volgens hem geschreven zijn in een ‘in barre verbeeldingen, in allerhande hyperbolen en schijnbaar disparaat elkaar overrijdende wagensporigheden zich uitputtende stijl’, (p. 5)! Het is juist die stijl die op elke bladzijde de hand van Hamelink verraadt. Bovendien publiceert hij in zijn boek een herdruk van Asael's Rust, een bundel die hij in 1988 onder zijn eigen naam liet verschijnen. Daarom is de mystificatie (na Runen van de ruin en Groot eiland, die hier eveneens worden herdrukt) zo doorzichtig geworden dat ze niet alleen haar aantrekkelijkheid heeft verloren, maar ook ridicuul overkomt.

Zeker, het valt niet te ontkennen, dat er wel degelijk hier en daar een zweem van poëzie door het pathetische en soms boertige taalgebruik van deze Folklore schemert, maar die vind ik te min om er enige bewondering voor te koesteren. En uiteraard heeft Hamelink een groots opgezet, amibiteus taalproject gepresenteerd, maar het is te bombastisch uitgewerkt om het als dichtwerk over ‘Liefdeen doodsproblematiek’ volkomen serieus te nemen. Want net zoals in zijn andere bundels na Herinneringen aan het verdwenen licht uit 1986, verstikt Hamelink ook in dit werk de stem van de poëzie onder de ballast van zijn geëtaleerde woordenpraal. (Bert Kooijman)

A.D., Folklore Imaginaire de Flandre. Bezorgd door Jacques Hamelink, Querido, Amsterdam, 1994, 264 p., fl. 49, 90; 998 fr.