Poëziekrant. Jaargang 17

[p. 33]

Recensie

Herman Leenders
Een schraal alsof
Remco Ekkers⁺

Helle, Mollevijver en Blakkeveld lijken toponiemen, maar in de Bosatlas zijn ze niet terug te vinden. Het zijn de titels van de cycli in Herman Leenders' Ogentroost. Ze klinken niet erg vrolijk, en roepen associaties op met de dood. In Helle moet het al even kaal zijn als in Blakkeveld. De horizon is nauwelijks te onderscheiden: land en lucht gaan door mist of regen in elkaar over.

DE AFDELING ‘Mollevijver’ begint met de veerman van de dood. Alweer is het mistig, maar de veerman is vriendelijk. Hij lacht en spreekt het kind van de dichter vriendelijk toe in plat-Vlaams: ‘Ge moe nie schui zijn.’ Dat helpt, want het kind ‘legt zijn vuistje als een aalmoes in zijn hand’. De dichter rijdt zich met zijn auto in de mist vast in de modder, of erger. In ‘Wanhoop’ huilen de mollen een hoopje aarde: ‘Het komt bij hen op | even, plots. | Het breekt bij hen uit | midden in je tuin || waar het door de grasmat schiet’. Een mol wordt door een boer gevangen en blootgesteld aan het voor hem eeuwige licht. De dichter kan zich met de mol identificeren, omdat hij ook eens in een souterrain moest verblijven. Te denken valt aan een somber lokaal van een kleuterklas met een witte zuster. De mol in de wereld van het kind: wat een zacht, treurig dier. Hij werd onder de schadelijke dieren gerekend, vanwege zijn grasmat-verwoestende activiteiten. Hij was nog blind ook en zo'n mooi, lief, weerloos katholiek slachtoffer.

+ Herman Leenders, Ogentroost, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1992, 59 p., fl. 29, 90; 595 fr.

Subversief

Op zijn rug
weerloos overgeleverd aan de lucht.
Als een misdadiger aan de grond
genageld.

De bleke handen
breed als een spade,
bidden het onze vader.

Hij richtte onrust aan

en schade.

Er zijn meer katholieke jeugdherinneringen in de bundel. Aan het misdienaarschap: kleine jongens in wit koorkleed op een begraafplaats. De strijd om het wierookvat is al gestreden, de latere dichter heeft gewonnen (‘De warmte kringelt in m'n mouw omhoog’). Aan in de kerk zitten, naar de beelden kijken, kaarslicht, ‘het godslicht van de zon’. Aan de troost van de regenboog. Maar het geldt niet meer. Het platteland is treurig, bijna alles verwijst naar de dood en de nieuwe gelovigen. Zij die de blijde boodschap moeten verkondigen met keurig-sombere tassen, bellen tevergeefs 's morgens vroeg aan bij de dichter, die blijft ‘geloven aan de koffiepot’. Het mag zo zijn dat hij geleerd heeft dat ‘niemand (-) zomaar | uit deze wereld (wordt) losgelaten’ en dat ‘Alles (-) zijn reden (heeft)’. Ondertussen is het zo: ‘In de velden | ligt de hemel aan scherven.’

Ik krijg de indruk dat de dichter in zijn jeugd meer plezier beleefde aan de wereld. Met het ouder worden is de mist toegenomen, het uitzicht treuriger geworden. Ook de liefde is niet meer wat ze was. Wat overblijft, is schrale troost. ‘Of dit nog liefde is, | leeg en schraal | als een landschap in de winter | als er geen gras meer is en we hooi eten. || Is er dan niet de kool | die niet bevriest? De wortel | in de grond? Als witlof | dat groeit in het donker.’ Er is al met al een schraal ‘alsof’ vergebleven, dat overigens wel treffend is geformuleerd. ‘In een stal brandt nog licht. | Alsof het warmte is.’ De dichter kijkt goed en beheerst zijn taal. Ogentroost, maar we zijn zo blind als een mol. Net als bij Huygens, een schrale troost.