Poëziekrant. Jaargang 16

[p. 26]

Recensie

Rogi Wieg
De formule van de sneeuwvlok
Remco Ekkers⁺

Nog niet zo lang geleden publiceerde Rogi Wieg proza onder de titel Sinds gisteren zijn twee dagen verstreken. Het was het proza van een dichter, dat wil zeggen de auteur ontwikkelde in zijn verhalen geen lijn, maar vertelde over een toestand. De dichter wil geen ontwikkelingen laten zien. Eigenlijk gelooft hij niet in ontwikkelingen; ze zouden verzonnen moeten worden en daar heeft hij geen zin in. De dichter wil een helder beeld geven van iets dat stil staat. Alleen achteraf kan hij een schoksgewijs bewegen vaststellen.

Rogi Wieg [foto: Paulina Löwenstein]

DE BESCHRIJVING van een toestand is eindeloos. Je kunt er een cirkel omheen trekken, want het is als met de kromme van Koch (waar Wieg naar verwijst), waarbij een oneindig lange lijn omsloten wordt door een eindig oppervlak. Dit is een metafoor voor het gedicht: een eindige cirkel om een oneindig lange lijn.

De gedichten in Sneeuwvlok, die vrijwel alle bestaan uit vier kwatrijnen, staan niet op zichzelf: ze volgen elkaar op als een lange lijn. Soms wordt een volgend gedicht begonnen met een vergelijking, waarvan het object aan het slot van het vorige staat. Zó bijvoorbeeld: ‘(...) Ik zal daarover | uitweiden, omdat elk detail mij bijbleef ||| als een blauwe doorzichtige zee.’ Vaak enjambeert Wieg ook over de bladzijgrens heen: ‘(...) Maar toen was ik | nog jong, toen werd erbarmen met mij | | | bezworen door het aanraken van voorwerpen.’ De gedichten rijen zich aaneen en vormen zo een lange lijn binnen de begrenzing van de bundel. Maar waarom zouden we Wiegs bundels niet zien als een geheel, dat slechts begrensd wordt door de fysieke onmogelijkheid eeuwig door te schrijven. Hij zou gedichten kunnen laten enjamberen over de bundelgrens heen. Hij eindigt deze bundel met de zin: ‘Ik schep voor zandlopers iets te meten.’ Zijn gedichten zijn als zand dat stroomt tot het op is.

Een steeds aanwezig thema in zijn werk is ouderdom: ‘ik word steeds | gevuld door een grijsaard | met lange grijze zinswendingen.’

Vroeg oud geworden, begint de dichter aan een gedicht. De taal vloeit niet, maar dat komt overeen met de sprongsgewijze groei van de ik. Hij wil schrijven over de liefde voor een vrouw. Zij ontkleedde zich op een natuurlijke wijze voor hem. De dichter kiest heel onverwachte beelden die op een wonderlijke manier treffen: (zij ontkleedde zich) ‘als een blauwe doorzichtige zee, | waarop een boot vertrekt, een rots | met daarop een dode hond, of een badend meisje | dat nooit de mijne was, (...)’ In de vierde strofe zegt de dichter: ‘warm was ze, en ik zou willen schrijven | over dit leven, maar ik word steeds | gevuld door een grijsaard | met lange grijze zinswendingen.’

Wieg verhaalt over zijn leven en liefdes in de reeks aaneenrijende gedichten. De houding tegenover de twee geliefden wordt als een draad afgewikkeld. De herinnering aan zijn jeugd en zijn ouders komt regelmatig naar voren, zijn afhankelijkheid van vrouwen, te beginnen met de moeder, het verlies van God, ‘het onvoorstelbare, | het latere symbolische, (...) het niet bestaande | in de tegenwoordige tijd’ en ook de dode hond op de rots uit het tweede gedicht komt terug. De dode hond is een symbool. De zon, de zee, de lucht en dan de rots met daarop de dode hond. Zo'n beeld hoef je maar eenmaal te zien om voorgoed te weten hoe eindig en dus absurd het leven is.

De rossige vrouw, zoals Wieg haar noemt, is hem niet trouw gebleven. Als een omgekeerde Penelope ‘weefde (zij een tapijt) van sombere gedachten. | En toen het klaar was, vloog ze weg | | op dit tapijt en ik herinner | mij hoe zij als een lus werd | in mijn denken, steeds terug, steeds verdwenen, | gekromd, op vele plaatsen tegelijkertijd, | | | gehoorzamend aan een meetkunde van de duivel.’ De ik werd een mens die hij in anderen wantrouwde, iemand met een gebrek, een horrelvoet bijvoorbeeld, die als gevolg daarvan anderen opjaagt: ‘Ik wantrouw de mens met de horzelvoet, | of met de bochel, de verlaten man, | want ik ken hem van heel dichtbij.’ Het

+ Rogi Wieg, Sneeuwvlok, Van Oorschot, Amsterdam, 1992, 35 p., fl. 17,50; 350 fr.

[p. 27]

gedicht op de volgende bladzijde gaat dan zo verder:

Hij is duizelig van zichzelf, gejaagd,
en zegt wat hij niet denkt, alles
om niet alleen te blijven,

voor een bed en een dak.

Hij pek je af en draagt dan je skelet op handen,

voordat hij weg gaat.

Zo werd ik na de rossige vrouw,

tot op een avond een gezicht aan mij verscheen.
Nu ik werk aan dit gezicht verken ik
deze andere herinnering,

een gele heuvelrug waar de donkere vrouw
staat in een veld. Zij draagt een blauw-witte rok
en regen waait ons toe. Hier ben ik jong
en we leiden elkaar onder elkaars armen

naar beschutting. ik heb me hierover
verbaasd, het was de uitkomst van een formule
uit het alchemieboek dat ik kwijtraakte,
een getal dat ik kende; het geeft

‘de juiste verhouding aan tussen twee maten, | de onderdelen, mildheid en verzoening, | nut en nutteloosheid (...)’. Wieg doelt hier op een formule die tegelijk schoonheid, waarheid en goedheid, of, in zijn woorden: klanken, logica en liefde beschrijft, de formulering van een natuurkundige en esthetische wet, zoiets als de gulden snede, maar dan veelomvattender, een ultieme formule waarvan de dichter een vermoeden heeft: de formule van de sneeuwvlok. Wieg is geen dichter die mimetische verhaaltjes vertelt, hij is op zoek naar zijn waarheid en dat kan leiden tot raadselachtige formules, tot ontroerende stamelingen waar hij zelf ook weinig van begrijpt:

Over niet zo lang geleden ben ik oud
en raakte ik haar kwijt aan een koninklijke,

eeuwige, houten vorm die spreekt op de wind
op zoek naar de eerste, naakte mens.

Hoe nu verder. Ik werd geen wijze,
geen rots die de dood aanprijst, ik bleef
over de wereld voorzichtig, alsof zij
de kleinste haren op een vrouwenhuid voorstelt.

Ik maak geen wetten, maar vertel na:
het kleinste zichtbare - oogharen, pasgeboren
gras - en het kleinste onzichtbare trilt, golft,
wordt anders in kleine schokken, wordt oud.