Poëziekrant. Jaargang 16

[p. 41]

Kinderpoezie

Daniel Billiet
Kostbare korrels op papier





Jan van Coillie⁺

Treffen, iets binnenin raken, dat is wat Daniël Billiet wil. Niet voor lichtgeraakte jongeren schrijft hij, ook niet voor jongelui die zich al te gemakkelijk laten meeslepen. Maar wel voor jonge mensen die zichzelf en de wereld bewust en met gevoel willen verkennen. Hun humor, hun schoolperikelen, hun verliefdheden en lichaamskwalen, Billiet verwoordt ze herkenbaar en bijna tastbaar, van binnenuit.

DE THEMATIEK IS, net als in zijn vorige bundels, heel verscheiden: poëzie, de plee, acne, familie, zakgeld, vakantie, verjaardag, taalschat, allergie, dood, zwemmen, protest, apen en de kapper komen voor, maar het gezin, de school en vooral verliefdheid zijn toch duidelijk hoofdmotieven.

Nu gaat Billiet deze thema's niet zomaar opsmukken tot poëtische bezinningsteksten, zoals dat voor die leeftijd meestal gebeurt. Nee, hij spint ze dusdanig in woorden in dat de lezer ze zelf dient te ontrafelen. En niet zelden raak je als lezer verward of verstrikt, word je op het verkeerde been gezet. Hiertoe hanteert de auteur vooral woordspel, enjambementen en vaak een verrassend slot.

Geregeld speelt Billiet met de verschillende betekenissen van woorden. Dat vind je reeds in de titel, die meteen ook de titel is van twee gedichten. Een landkaartje is ook een vlinder, zo leer je op p. 41. De handen van de ik vlinderen er spelend over het lichaam van zijn meisje, het landschap verkennend.

In het eerste gedicht loopt het spel uit op de dood, een landkaartje van bloed, gestold in de herinnering en in de woorden zelf:

Toen opende een portier
de poort naar de dood voor jou.
Je voorwiel draaide nog rondjes
terwijl jij al de bocht naar het einde
had genomen, je bloed nog
een rood landkaartje tekende
tussen de straatstenen.

Op dat landkaartje in mij
fiets ik stom alle paadjes af,
maar kan je niet, nooit vinden.

Meestal gaat het woordspel op in een geheel van beelden. In het protestlied ‘Genoeg!’ worden de aarde en het hart uit hun strikt wetenschappelijke nuttigheidsrol ontbolsterd. De ik slikt het niet meer, verslikt zich in het steeds meer willen. In ‘Zes december, aardrijkskundeles’ krijg je als lezer aanvankelijk geen voet aan de grond. Verschillende woordvelden lopen door elkaar en onthullen slechts geleidelijk waarover het gaat, een liefdesboodschap van een ongewenste afzender: ‘Stomme stoomboot zeilt als luchtpost | naar die lastpost terug.’

Hier, en in andere gedichten zoals ‘Grote zorgen’, of ‘Ernstig mis’, zorgt het slot voor een verrassing. Grote zorgen heeft de moeder die haar zoon naar school probeert te krijgen. Pas in de laatste regel wordt duidelijk dat die zoon het schoolhoofd is. (Het gedicht is vrij vertaald naar G. Harrison. Maar het staat ook in Kijk maar uit, want het stikt hier van de griezels, geschreven door Colin Mc Naughton. Wie schreef wat?)

Meestal spelen de woorden zelf in de gedichten een spel met de lezer, waarbij enjambementen een specifieke functie hebben. ‘Blootsvoets strandverkeer’ is daar een speels voorbeeld van, gebouwd op homoniemen en enjambementen. Door de enjambementen

+ Daniël Billiet, Op de vlucht voor een landkaartje, Infodok, Leuven, 1990, 41 p., fl. 18, 90; 375 fr.

[p. 42]

loopt het gedicht als het ware op hakken, en daar gaat het hem precies om:

waarom Walter er zo op stond
dat ik op hoge hakken met hem uit

wandelen ging. Boos zette ik hem een hak
in de hand die iets te happig
op mij toe kwam lopen.

In ‘Een moeilijke film’ wordt de lezer herhaaldelijk door enjambementen verrast. Een fragment:

Een rij voor ons start meteen het snoepen
van een lange tongzoen.
In een kring vriendinnen vaak gehoord:
naar de film gaan is zijn arm om je
schouder, is een zoekende hand
verlangen, is strelen lekker delen.

De geciteerde voorbeelden mogen de functionele, treffende vormgeving van deze poëzie illustreren. En precies in die stevige, gebalde vorm waardoor versregels en soms hele strofen bijzonder gaan oplichten, verschilt deze bundel van Billiets vorige. En als je het mij vraagt is, hij er meteen veel sterker door geworden. Zo wordt in dit boek ook meer rijm gebruikt dan vroeger, geen klassieke rijmschema's, maar wel functionele klank-verbanden die het gedicht meer eenheid bezorgen of de humor versterken, zoals het dubbelrijm in ‘Smeekbee van een plee’. In ‘Jarig’ pakt het rijm aan het slot het gedicht netjes in:

De slaap spant een strik met sterren
rond de doos van de nacht.
Je feest houdt voor jou de wacht.

Overigens herinnert dat gedicht sterk aan ‘Pakje’ van Wiel Kusters. Dat ook het ritme functioneel aangewend wordt, bleek reeds uit het citaat uit ‘Op de vlucht voor een landkaartje’, waar het op pakkende wijze de hortende gevoelsuiting weergeeft. In ‘Over apen’ slingert het gedicht zich ritmisch langs de enjambementen.

Daniël Billiet heeft een mooie bundel met bij momenten tedere en aangrijpende, en dan weer speelse en luimige gedichten voor tieners gebracht, met een eigen, herkenbaar geluid. Ik hoop dat hij veel en veel neer dan ‘dertien mogelijke poëzielezers’ (p. 7) zal bereiken die na het lezen van een van de gedichten zullen zeggen:

Ik nam het voorzichtig mee
op een blad papier, een handvol
korrels.