Haarspit
OP REIS NAAR WAT?
Reizen we om te leren? Nauwelijks, of je moet leren erg ruim opvatten. De laatste reis van actrice Adrienne Lecouvrier na haar dood in maart 1730 ging naar een stortplaats voor afval. Voltaire, door haar verpleegd toen hij de pokken kreeg en jarenlang haar minnaar, was geschokt. Hij zag ook de laatste reis van Newton naar Westminster Abbey. Voltaires boek Eléments de Newton werd een succes. Hij had het de titel kunnen geven: Reis naar de afvalput of naar de sterren.
In 1786 deed de vrijmetselaar Schikaneder een nieuwe reis naar de hoogte in zijn operette Der Luftballon. In een periode waarin de reis naar de hemel de nuchtere geest onwaarschijnlijk leek, ontstond een ware rage voor reizen per ballon.
In onze tijd wordt het reizen, vooral van anderen, weer onredelijk geacht. Een Turk moet blijven waar hij is, of zoals Hugo Claus op de Nederlandse televisie beweerde: van ons leren en minder kinderen verwekken. Ik dacht aan een Turkse Gulliver die lilliputters tracht vast te binden als hij op hun strand durft aanspoelen.
In Description of Holland legt Samuel Butler een ander verband. Hollanders leven niet in hun land, maar gaan aan boord, hun land ligt aan het anker vast, maar ze geloven niet dat ze veilig zijn, ze berekenen alleen de snelheid waarmee ze zinken.
Voor Hölderlin reist Empedocles via de dood naar het land van de onzichtbaren. Hij is het teken van de passie die afstand zoekt te houden van de vernietiging. Dit gevaar wordt in het bijbels reisverhaal ‘Tobit’ een zoektocht naar het geslaagde huwelijk.
Een anoniem dichter, begin 16e eeuw, schrijft, ik vertaal uit Oxfordbook Travel Verse:
Wanneer zal jij waaien westelijke wind,
zodat de kleine regen kan regenen?
God was mijn lief maar in mijn armen
Wie het verhaal van Woody Allen kent nl. ‘De Kugelmass episode’ reist glimlachend weg van de analyst naar het kabinet van de goochelaar Persky die erin slaagt zijn klant Kugelmass in de tijd te doen reizen naar Madame Bovary. Knap, of ‘wijs’ om het in het Gents te zeggen. Stevenson verbleef als voorbereiding van de avonturen van David Balfour in ‘Kidnapped’ drie weken op het eilandje Erraid (Schotland). Op sommige plekken meende hij voelen we duidelijk dat er iets speciaals gaat gebeuren. De held ontdekt trouwens dat hij bij ebbe niet op een eiland zit.
Tirannen hebben het reizen naar de hemel of naar buiten altijd willen inperken. Ceauscescu liet zijn pers de voetbaluitslag van een buitenlandse match vervalsen!
Auteursrechtelijk beschermd