Poëziekrant. Jaargang 14

Jean Pierre Rawie
[Foto: Hans Vermeulen]

Jean Pierre Rawie
een zandloper tegen de tijd
Dick Welsink⁺

‘Ik houd niet zo van de gedichten uit de bundel Woelig stof van Jean Pierre Rawie’, schrijft Kees Fens in de Volkskrant van 17 november 1989. Maar even later al moet hij toegeven onder de bekoring te zijn geraakt van het eerste gedicht uit deze bundel, het sonnet ‘Idylle’. Misschien is een dergelijke omslag in waardering wel symptomatisch voor de manier waarop dit werk zich laat benaderen: men geeft zich er tegen wil en dank aan over.

HET PROBLEEM IS DAT deze poëzie op het eerste gezicht platgetreden paden lijkt te bewandelen: de vergeefse liefde, de tijd die verstrijkt, de dood. Het idioom schijnt van gisteren. Metrum, ritme en rijm brengen evenzeer oude tijden in het geheugen. Heeft een poëtisch begaafd neefje van Han van Meegeren de pen op het papier gezet? Ik geloof dat het ingewikkelder ligt. Rawie heeft er, net als de kennelijk door hem bewonderde dichters uit de zestiende en zeventiende eeuw, voor gekozen door vertaling en daarna (slaafse) navolging ten slotte te komen tot werk dat op eigen benen kan staan. Hij heeft echter het ongeluk, je zou ook kunnen zeggen geluk, dat hij drie eeuwen traditie méér tot zijn beschikking heeft dan zijn voorgangers. Iedere poëzielezer met enige literair-historische bagage ziet punten van herkenning en het ligt bijna uitsluitend aan de persoonlijke waardering van het poëtisch erfgoed of dat je pleziert of irriteert.

Blijkens de in de derde afdeling van deze bundel opgenomen vertalingen, waarvan ik die uit het Portugees, Spaans en Italiaans min of meer en die uit het Russisch in het geheel niet op haar betrouwbaarheid kan beoordelen, maar die in elk geval goed klinken, gaat Ra wies voorkeur uit naar het direct aansprekende gedicht waarin geen plaats is voor gezochte duisterheden. Neem bijvoorbeeld ‘Zandloper’ (‘Orologio da polvere’) van de marinist Ciro de Pers (1599-1663):

+ Jean Pierre Rawie, Woelig Stof (2e druk), Bert Bakker, Amsterdam, 1989, 61 p., fl. 29,90; 598 fr.

[p. 18]

 

Het stof valt in gestage regelmaat

 

en toont hoe jaar en dag per uur verglijden,

 

maar ach, er is geen stonde zonder lijden

 

die zich het wrede lot ontwringen laat.

 

 

 

Die twee verbonden glazen geven aan

 

hoe elke wieg verwant is aan de grafzerk;

 

met recht dat woelig stof en breekbaar glaswerk

 

het eind voorzeggen van ons triest bestaan.

 

 

 

De Grieken maten eerst de tijd met water

 

dat langzaam door de nauwe doorgang droop,

 

maar hebben vocht door stof vervangen later;

 

 

 

en daarmee is alweer ons lot gegeven:

 

want enkel tranen is de levensloop

 

en na de dood blijkt enkel as gebleven.

Dit metaforische sonnet (waaraan de bundel zijn titel ontleende) heeft veel in zich van wat Rawie verwoorden wil: weemoed, melancholie, berusting. Zijn eigen verzen zijn keer op keer verslagen van zijn worsteling met de harde, alledaagse werkelijkheid. Niets beklijft, alleen: ‘de IJssel stroomt nog naar de zee. / Gods licht be-schijnt Gods water en Gods akker. / In groene uiterwaarden graast het vee.’ (‘Idylle’)

In zijn gedichten poogt Rawie het tijdelijke te vereeuwigen, terwijl hij zeer wel beseft dat dit feitelijk een bovenmenselijke opgave is. Dit paradoxale streven heeft geleid tot klassieke schoonheid, zonder het goedkope effectbejag dat zijn vroegere werk nogal eens ontsierde. De poseur is poëet geworden.