Passionate. Jaargang 12

[p. 14]

GDMW Festival
Kijk, kijk: is lam
Zin en onzin van Frans Vogel

still uit Te gek moment

Frans Vogel is al sinds de jaren vijftig een legende in de Rotterdamse literaire en artistieke scene. Met twee indrukwekkende bundels heeft hij de laatste jaren faam als dichter verworven. In 2005 wordt hij zeventig jaar, aanleiding voor GDMW Festival om hem te kiezen als onderwerp voor het jaarlijkse GDMW-filmportret: Te gek moment.

Zijn gezondheid heeft hem een tijdje in de weg gezeten, en drie maal heeft hij het bewustzijn verloren in Café Ari, waar het interview plaatsvindt. Hij praat erover in nuchtere oneliners, zoals over bijna alles. Vogel: ‘Ik moet oppassen met alcohol, want dat combineert niet met de medicijnen die ik slik. Als ik daar dan ook nog een joint bij rook, dan gaat het mis.’ Ondertussen wordt hij begroet door allerlei bezoekers, gelukgewenst met de film die in de maak is, en worden er foto's genomen. Vogel is duidelijk een local hero.

Frans Vogel, pseudoniem van Geert de Vogel (1935) is in de eerste plaats alom erkend kroegloper en provocateur, maar ook was hij copywriter, fotomodel, columnist en beeldend kunstenaar. De laatste jaren is hij vooral dichter, met vele optredens en de succesvolle bundels Te gek moment (1996) en Het onaandoenlijk hart (72 bpm) (2000). Ze bevatten humoristische en brutale gedichten over de absurditeit van het leven op straat en dat van hemzelf. Dit najaar moet de nieuwe bundel verschijnen: Gelukkig maar - laatstverzamelde werk. Hij draagt het titelgedicht voor waarin hij in de kroeg over twee zelfmoordenaars hoort: ‘spontaan schiet mij ter plekke/ die aloude oneliner/ van Armando te binnen:/“Gelukkig nog duizenden slachtoffers”.’

Armando maakte deel uit van de ‘Bende van Vier’, samen met Hans Sleutelaar, Hans Verhagen en C.B. Vaandrager, die de redactie vormden van het literaire tijdschrift Gard Sivik. Vogel heeft hen goed gekend, vooral de legendarische Vaandrager met wie hij vele ups en downs gekend heeft. Is Vogel beïnvloed door hun nuchtere stadspoëzie? ‘Ja, ik gebruik wel eens een oneliner, net als zij deden. Annexeren en isoleren. Zo heb ik de tekst van mijn gedicht ‘Par bene comparatum’ opgevangen in de kroeg: ‘“Never, nooit nie hebbie me/ meegenomen naar de disco!”// “Of het al die tijd ook/ mooi weer was met jouw!”’

Niet verheffen

Vogel debuteerde pas op late leeftijd als dichter: ‘Na de dood van Vaandrager. Hij was niet iemand die je stimuleerde. Ik hield het er maar op dat hij beter was dan ik, toen hij nog leefde.’ Hans Sleutelaar schreef dat Vogels werk een mengeling is van ‘zin en onzin, het banale en verhevene, ernst en humor.’ Probeert Vogel het antipoëtische te verheffen tot poëzie, zoals de Bende van Vier deed? ‘Beter dan Sleutelaar had ik het niet kunnen zeggen. Maar het is niet zo dat ik wil verheffen, het is leuk platte dingen nog banaler te maken.’

Vogel hoeft ook niet zonodig bij de gevestigde poëziewereld te horen. Bekend is de anekdote over het Poetry International festival die door dichter Rien Vroegindeweij in een

[p. 15]

column is vastgelegd: ‘De Chinees stond voor een volle zaal te lezen (...) toen werden de vertalingen nog achteraf gelezen. Het publiek was in devote aandacht voor de onbegrijpelijke klanken gedompeld. Plotseling riep iemand achterin de stille zaal: “Harder!”. Het publiek keek verschrikt op, medewerkers wierpen boze blikken naar achteren. Maar de vaste, in het bijzonder de Rotterdamse bezoekers begrepen dat Frans Vogel was binnengekomen. De Chinees las ondertussen onverstoorbaar verder.’ Vogel vertelt dat ‘Harder!’ op de achterflap van zijn nieuwe bundel zal komen te staan.

Vogel mag een eenling zijn als dichter, zijn werk heeft wel een opvallend klassieke vorm. Hij schrijft graag sonnetten en rijmen doet hij ook ongegeneerd. ‘Dan hoef je je over de vorm tenminste geen zorgen meer te maken. Het is een mal waar je je content in kunt pleuren.’ Op welk moment weet hij dat hij de juiste vorm voor een gedicht gevonden heeft? ‘Ik probeer ze vaak uit in de kroeg of bij een optreden. Zo heb ik het gedicht “Moslim in de lorum” geschreven over twee Turken die een dronken Turk op straat zien liggen, waarna er eentje zegt: “Kijk, kijk: is lam.” Als na enkele seconden de lach komt, dan weet ik dat het goed zit.’

Wat vindt hij ervan dat er een documentaire over hem gemaakt wordt? ‘Het is een mooie vorm, maar ik word wel gedwongen tot terugkijken.’ Aanvankelijk had hij er toch niet zo'n vertrouwen in? ‘Ach, er zijn al eerdere pogingen gedaan, een filmmaker heeft zelfs in New York opnames van me gemaakt. Het liep op niets uit.’ Maar nu gaat het echt gebeuren, het is mooi dat er iets wordt vastgelegd. Een bekende zangeres onderbreekt het interview met een lofzang op Vogel die de toorts doorgeeft aan jongere generaties. Ze is dolblij met zijn late succes. Vogel heeft nog één oneliner uit eigen werk paraat: ‘Als de kist daalt,/ stijgen de prijzen.’

(EB)