Passionate. Jaargang 8

[p. 12]

Dimitri Verhulst
Nonkel Potrel

Zoveel kinderen had Maria al op de wereld gezet dat ze breiend kon bevallen. Met de geboorte van nonkel Potrel, mijn nonkel Potrel, werd er een punt gezet achter haar opzienbarende carrière als kersverse moeder. Ze kreeg de leeftijd van vijftig in zicht, rekende op haar vingers uit dat ze zeker tot haar zeventigste in de weer zou zijn met wasjes en plasjes, en vroeg de dokter een knoopje te willen leggen in de stuifmeelleiders van haar man: Polydoor, pater familias van een berucht geslacht dat gekend is als de familie Windjop. Windjop is dialect, en betekent zoveel als ‘tegenwind’. Meer dan een bijnaam is het een eretitel. Dikke Windjop, Polle Windjop, Witte Windjop, Potrel Windjop, Lange Windjop. Kleine Windjop, dat ben ik, zoon van Zotte Windjop. Ik noteer dat met trots.

Maria vond het stilletjes aan tijd geworden om het leven af te bouwen, zich bezig te houden met de kleinkinderen waarvan er uiteraard al een halve

[p. 13]

legerkazerne uit de luiers was, de zee te zien. Want van de zee beweerde men dat het water niets dan water was. Een plas, zover het zicht reikte en verder nog. Zelfs met een verrekijker raakte het oog niet al dat water over. Terwijl haar benen een laatste keer in de beugels werden gegespt liet Maria haar Polydoor beloven haar op een dag eens mee te nemen naar de zee. Dat had ze wel verdiend, nu ze zijn naam in groten getale had verdergezet. Al was een hoog geboortecijfer in die dagen geen rariteit, haast niemand bezat een teevee.

De laatste weeën, de kroon op haar natale werk. Een tweeling! Zover was de wetenschap al gevorderd dat dokter De Winter had kunnen vaststellen dat ze niet naar één nieuwe, maar naar twee nieuwe namen mochten zoeken om aan hun breedkruinige boomstam, wellicht een eik, toe te voegen. Het kon moeilijk anders of God had hen bij deze een seintje gegeven: ‘Zie Marie, ik geef u er van deze keer twee voor de prijs van één maar houd er dan alstublieft mee op.’

Polydoor had niet meer dat kwispelstaartende van mannen die zodadelijk vader worden. Ook een wereldwonder went. Hij stond in de tuin, pitoneerde een sigaar van vijf uren in zijn mond, en telde op zijn duizendste gemak de sterren. Telkens wanneer de geur van vroedvrouwen hem in het gezicht sloeg had hij de sterren geteld. Was het een even getal, dan werd het een meisje. Ofschoon eenvoudig was zijn systeem volkomen betrouwbaar, had hij zich niet één keer met zijn voorspellingen belachelijk gemaakt. Maar zeker voelde Polydoor zich die laatste keer niet. Een tweeling kon immers bestaan uit een jongen en een meisje. Hij nam aan dat hij twee keer moest tellen, en kwam op hetzelfde oneven getal uit. Ergens in de zeshonderd, het was een klare hemel.

Maria had net een winterpullover afgewerkt en bracht een nieuwe bol wol in gereedheid toen de eerste van de twee kwik en wel ter wereld kwam. Een jongen, daar kon je onmogelijk naast kijken. En hoewel zijn horoscoop garant stond voor melancholie kwam ie lachend uit de schoot. Een spottend lachje zou je zeggen als je boorlingen geen onschuld gunde. Het lachje, de monkel van iemand die de Waarheid kent maar haar niet prijsgeeft. De grijns ook zoals ze verstijven in lijkhuisjes. Polydoor betastte de beentjes van het kleintje en zei: ‘Een voetballer, eindelijk een voetballer.’ Maria nam de maten van het nog natte kindje en begon aan een voetbaltruitje waarin ze later het nummer negen zou naaien. Een symphonisch getal, maar vooral dat van de belangrijke spits. Het was nu wachten op de andere helft van het duo.

Wachten duurt lang als het op een belangrijk iemand is. Maar nu wachtten ze zo lang dat Polydoor dacht dat het op een meisje was. Die leggen eerst hun haren goed alvorens zich aan de wereld te tonen, spiegelen zich in het vruchtwater, oefenen nog snel een paar aanlokkelijke mondtrekjes in, denken na hoe ze zodadelijk op een geloofwaardige manier over hun leeftijd kunnen liegen. Blijkbaar hadden zij zich voortgeplant in een ijdeltuit eerste categorie die haar tijd nam om zich tot in de puntjes perfect op te tutten. Ze zagen het jong mannenvolk zich al voor hun dorpel verdringen, de rekeningen voor het warm water langer worden. Verveling sloop tot in het kraambed en Polydoor nam de krant. Hij beweerde wel degelijk te kunnen lezen maar was daar naar eigen zeggen te lui voor. Toch kocht hij zich dagelijks de courant en verzon hij het wereldnieuws aan de hand van de gepubliceerde foto's. Uit die tijd stamt allicht de opinie des huizes dat weerkundigen nog niet in staat zijn om het weer van gisteren te voorspellen.

Hoe stond het met de wereld op de dag die nonkel Potrel levenslang bij zich zou dragen, al was het maar als een gegeven op zijn pas? Hoe stond het met de

[p. 14]

wereld volgens Polydoor Windjop? Zo slecht nog niet, Alfried Krupp had ingezien dat de arbeiders hun lonen te laag lagen, de paus ontving zijn kardinalen om zich samen te bezinnen over de duivelse uitwerkingen van de mini-rok, Fidel Castro begon met de export van sigaren naar Europa, de Oldsmobile kwam met een nieuw model op de markt dat reed op kraantjeswater, Coco Chanel ontwierp een parfum dat de gebruiker spontaan deed terugdenken aan de dag waarop hij voor het eerst in een paasei beet, het bezoek aan een psycholoog zou voortaan strafrechtelijk vervolgd worden, en in Vietnam liepen de jonge meisjes helemaal naakt op straat. En het weer voor's anderendaags: waaien, ontiegelijk veel waaien, uit alle richtingen tezelfdertijd.

‘Aha,’ erlebte Maria: ‘wind.’ Misschien moest het gemeentebestuur de zwarte kas maar eens aanspreken om de heer Beaufort met een standbeeld te gedenken. Hij werd dan niet in Mael geboren, maar had hij er ooit een voet gezet zou hij daar zeker zijn gestorven. Feit is dat zijn naam nergens ter wereld zo vaak en zo vertrouwelijk over de lippen rolt.

De tijd schreed voort en gaf de indruk dat traag te doen. Ondertussen was Polydoor zijn kistje sigaren leeg en had hij de actualiteiten heel gedetailleerd uit zijn duim gezogen. Beursberichten (sterkste stijger was typemachinefabrikant Remington). Voetbaluitslagen (de derby tussen F.C. Reetveerdegem en Sporting Mael eindigde op een brilscore). Zelfs de moppen schudde hij uit zijn mouw. Slechte moppen in die krant, Maria lachte niet, ze was dat wachten beu, had thuis nog werk te verrichten. Ook dokter De Winter had al voldoende met zijn vingers gedraaid voor de rest van zijn leven en verzocht Polydoor de kamer te verlaten. Een voorzorgsmaatregel, in zijn carrière had hij de behaardste mannen zien flauwvallen toen ze de ingreep zagen die hij nu helaas moest uitvoeren. Zij die te koppig waren om hun bewustzijn te verliezen gaven gal op, spuwden hun maag uit, scheten vele meters darm uit in moeilijke knopen die nadien moesten worden ontward.

Polydoor verliet braaf de kamer.

Tot in de gang hoorde hij de arts zijn messen wetten. Hij zag vroedvrouwen aan en af lopen met warme doeken en flessen kriekenjenever omdat de gebruikelijke verdoving ontoereikend bleek. Nooit eerder had hij zich zo machteloos gevoeld. Hij verdroeg de pijnkreten van zijn vrouwtje niet, was bang dat het voetbaltruitje het laatste was wat zij in haar leven zou hebben gebreid. Spijt, en dus te laat, over de keren dat hij haar ransel had gegeven. Spijt, over de vrouwen waaraan hij zich meesterlijk had vergrepen, de broeken die hij in kroegen had versleten. Spijt, over zichzelf. Er was maar één vrouw waar hij van hield, zij die nu het onderwerp van beenhouwerij was, en van zijn liefde wist ze niet. Niet genoeg, hij had haar nooit een belachelijk want liefdevol gedicht geschreven. Het kostte hem moeite zich te verzetten tegen de drang zijn vingers te vlechten en te verzinken in de rust van een gebed. Polydoor, je zag dat aan zijn kapotgewrochte handen, was een socialist. Vurig en vermiljoen. Altijd zat de eerste mei. Er was geen God. En hoewel hij dat al meermaals had staan roepen van op een biljarttafel dierf hij dat nu niet te herhalen. Op de deurmat van zijn dood wordt men voorzichtiger in zijn theologie. Kon hij zich de woorden nog maar herinneren, dan had hij zich misschien aan een weesgegroet gewaagd. Baatte het niet, het schaadde niet. Een ganse paternoster, de bollen vliegensvlug glijdend tussen duim en wijsvinger. Alle psalmen. De hele Willebrordus. Een kruis, sloeg je dat nu weer met de linker of de rechter? En zou zo'n onbestaande God licht ontvlambaar zijn? Zou hij bijvoorbeeld

[p. 15]

koken van colère omdat Polydoor, per ongeluk, een paar frasen uit de Internationale tussen zijn gebeden lapte op de kerkelijke kadansen van het onzevader?

Het krijsen op de snijtafel loste op in dronkemansliederen. Maria, die raar of zelden een drup dronk, haar verdoving begon te werken. Ze zong de deuntjes die je normaal gezien niet in het daglicht te horen krijgt. Er kwamen woorden in voor die ze nooit gebruikte, het wond Polydoor op ze uit haar mond te vernemen. Daar liet hij zijn plannen tot bekering varen. Als, ja als er een God bestond, dan een vuilgebekte die zijn crew heiligen en martelaresjes te slapen legde en hen met trillende stem voorlas uit geïndexeerde boeken. Bovendien vond God zichzelf wel een knappe jongen, Hij zou het niet over Zijn tikker krijgen de aarde tot kruimels te reduceren al was het maar omdat geen enkel vroom schoolmeisje Hem in dat geval nog aanbidden kon. Zalig zijn de knieën die zijn kapotgeknield, zalig de pleisters op de rode kniebollen onder de nonnenschoolrokjes.

Waar had Maria die schunnige chansons eigenlijk geleerd? Had zij soms een leven waar Polydoor geen weet van had? Moest hij toch eens naar informeren als ze het kraambed overleefde.

Het werd stil.

Dat het stil werd. Je kon de aanmaak horen van Polydoors zweet. Heel stil dus. Hij mocht er niet aan denken dat het afgelopen was. Stel nu. Maria's laatste woorden, hoe kon hij ze verklappen, zulke schuinse, laag-bij-de-grondse termen? Niemand zou hem geloven. En de laatste woorden, de laatst genoteerde reutel, verdomd, men hechtte daar zoveel waarde aan. Het deed er niet toe wat je tijdens je leven had beweerd. Al was je een poëet, al was je wijs van spraak geweest. De slotzin, die vatte alles samen. Fernando Pessoa met een ultieme ademstoot: ‘Waar is mijn bril?’ Brendan Behan tot de non die hem in zijn doodsstrijd bijstond: ‘Je bent zo goed voor mij, ik hoop dat je vele kindjes van de bisschop krijgt.’ Maria, mijn lieve grootmoedertje, een baby uit haar stervende lichaam persend: ‘Lik me, lik me want...’ Nee, zoiets herhaal je niet. Respect. Een mens mag niet te zeer aansprakelijk gesteld worden voor tekst die de fles uit de tongspier melkt.

De deur kermde. Dokter De Winter verliet de kamer met een besmeurde jas en een uitdrukking die hij tijdens zijn medicijnstudies had aangeleerd. De uitdrukking die voor zichzelf spreekt. ‘Polydoor, we moeten eens praten.’

Zo'n zin waarbij je weet dat praten niet meer baat.

‘Er is geen tweede baby. Hoewel het wetenschappelijk vaststaat dat we met een tweeling te maken hadden is er geen enkel spoor meer te bespeuren van nog een vrucht. Het is een zeldzaam, maar geen alleenstaand geval. Er zijn de geneeskunde inderdaad nog buiken bekend waarin de ene foetus de andere helemaal heeft opgegeten. Prenataal kannibalisme, zo u wenst, wordt toegeschreven aan uitputting van de moederkoek. Het is in de baarmoeder niet anders dan erbuiten. De sterkste is de egoïst. Het spijt me.’

De sterkste, dat was nonkel Potrel, mijn nonkel Potrel, de triomfantelijk lachende nieuwgeborene.

‘Mijn vrouw?’

‘Uw vrouw stelt het wel, Polydoor. Maar de eerste weken zou ik haar geen vloeren laten dweilen als ik van u was.’

De dokter was dan ook niet van hem.