Passionate. Jaargang 8

[p. 50]

Ten slotte

Interview met Thomas van Aalten

Tupelo, zo heet de nieuwe roman van Thomas van Aalten. Tupelo is de geboortestad van Elvis, en daarmee in zekere zin de geboortestad van de rock 'n' roll. ‘Tupelo’ is ook een van de bekendste nummers van Nick Cave, Voor Thomas van Aalten hebben rock 'n' roll en literatuur veel met elkaar gemeen. Al zou je dat van de Nederlandse literatuur niet snel zeggen.

Thomas van Aalten (1978) begon met verhalen schrijven rond zijn zeventiende, en Herman Brusselmans was zijn grote voorbeeld. Van Aalten: ‘Zoals Brusselmans schreef, het deed me aan de punkmuziek denken. Techniek is bij hem geen doel op zich, het gaat om wat je te vertellen hebt. Brusselmans trekt zich niets aan van de heersende normen in de literatuur. Hij ouwehoert eigenlijk maar wat in zijn boeken, zonder zich om een plot te bekommeren. En toch gaat het ergens over. Hetzelfde geldt voor Reve, destijds ook een inspiratiebron. De absurditeit van hun werk, en hun gevoel voor humor, dat was een openbaring voor me.’

Na zo'n twee jaar schrijven stuurde Van Aalten zijn eerste manuscript naar uitgeverij Nijgh & Van Ditmar. Daar vond men de roman niet rijp voor publicatie, en terecht, oordeelt Van Aalten nu. Wel werd het doorgestuurd naar de redactie van Zoetermeer, het literaire tijdschrift voor nieuwe schrijvers in die tijd, dat door Nijgh & Van Ditmar werd uitgegeven. Van Aalten: ‘Redacteur Harmen Lustig heeft er een fragment uitgehaald en na uitgebreid redigeerwerk is het in 1997 geplaatst in Boek Acht van Zoetermeer. Dat was mijn eerste publicatie, en dat heeft me erg gestimuleerd. Maar ik wist ook wel dat ik er nog lang niet was.

‘Er werden vervolgens een paar verhalen in Passionate gepubliceerd, ook na strenge redactie. Daar heb ik van geleerd. Ik heb altijd geprobeerd open te staan voor kritiek van redacteuren en lezers. Ik schreef vooral op intuïtie en met te weinig zelfkritiek. In het begin ben je geneigd dingen van je literaire voorbeelden over te nemen. Ik had bijvoorbeeld de gewoonte om archaïsche uitdrukkingen te gebruiken, net als Reve. Maar als je iets overneemt behoudt het bijna nooit zijn oorspronkelijke kracht. Het gaat erom dat je zeker wordt van je eigen toon.’

Beelden

Van Aalten stuurde in 1999 een aantal van zijn verhalen naar uitgeverij Podium en kreeg een bemoedigende brief terug. In datzelfde jaar schreef hij een nieuwe roman, en deze werd in maart 2000 door Podium uitgegeven. Sneeuwbeeld is een rauwe en aangrijpende roman over een jongen die opgroeit en zijn onschuld verliest. Een bekend thema, maar Sneeuwbeeld is bijzonder omdat de hedendaagse cultuur er een wezenlijke rol in speelt. Terwijl de Nederlandse literatuur zich meestal afspeelt in een (recent) verleden of een ondefinieerbare tijdloosheid nastreeft, dompelt hoofdpersoon Eric van Sneeuwbeeld zich in alle verschijnselen en uitwassen van het leven anno nu. MTV, computer-games, soapsterren, straatgeweld, barebackparties voor onbeschermde homoseks: het speelt allemaal een rol in Erics - uiteindelijk keiharde - confrontatie met het leven.

Van Aaltens debuutroman werd veelvuldig besproken in de pers, en de meningen liepen zeer uiteen. Jeroen Vullings in Vrij Nederland merkte op: ‘Van Aalten schrijft niet óver maar rondóm zijn onderwerp en thema en dat is een teken van authentiek schrijverschap.’ Van Aalten: ‘Ik geloof dat ik wel begrijp wat er met dat citaat bedoeld werd. Ik benoem de dingen liever niet. Je kunt wel zeggen dat iemand ongelukkig is, maar je kunt het beter opvoeren. Ik wil dingen laten zien, zonder er zelf als ik-verteller voor te gaan staan. Er zitten altijd beelden in mijn hoofd en ik schrijf ook in beelden. Als het goed is roepen die associaties op bij de lezer. Dat vind ik interessanter dan dat ik een stelling inneem of een moreel oordeel uitspreek over wat ik beschrijf.’

Het schrijven in beelden heeft Van Aalten nog radicaler toegepast in zijn nieuwe roman Tupelo, die in april verschijnt. Het is een opeenvolging van observaties, korte verhalen, dialogen en scènes uit tv-programma's. Van Aalten: ‘Tupelo is koeler geschreven dan het vorige boek, het is absurder ook. Het gaat over de gekte, al dan niet verborgen, in een kleine gemeenschap. De hoofdpersoon van het boek keert terug naar zijn ouderlijk dorp om op zijn zusje te passen. Vervolgens wordt beschreven wat hij meemaakt of observeert, of wat hij zou kunnen meemaken. Zo ontstaat een reeks portretten van menselijk gedrag. Extremiteiten worden vaak met de grote stad geassocieerd, maar ik geloof dat ze net zo goed ergens in een buitenwijk voorkomen. Misschien wel meer.

‘Een terugkerend thema in Tupelo is verder het verlangen om beroemd te zijn. Roem is in onze cultuur een doel op zich geworden, of je ook iets kunt is van ondergeschikt belang. Niet dat ik het afkeur, maar ik verbaas me erover. Er zijn allerlei tv-sterren waarvan je niet precies weet wat ze doen. Er moeten zoveel programma's en zenders gevuld worden. Bekendheid duurt ook nog maar kort, omdat het nergens op gebaseerd is. Een fenomeen als Jody Bernal, die met een nummer van niks beroemd wordt, is een half jaar later al bijna weer vergeten. Ik vind dat wel iets komisch hebben.’

Foto: Rachel de Joode

[p. 51]

Hema

Schrijven is niet Van Aaltens enige bezigheid. Hij is programmamaker bij VPRO's tv-programma Waskracht!, en hij maakt muziek onder de naam Thom Revolver. Verder schrijft hij scenario's: Dum dum boys wordt verfilmd door Marcel Visbeen en zal uitgezonden worden door de VPRO. Van Aalten schreef ook, bij wijze van experiment, de dialogen voor een scenario van Edwin Brienen. Voor Waskracht! is Van Aalten bezig met de opnames van de ‘post-nucleaire sitcom’ De losers van Coral Gables, waarvoor hij het scenario en de regie zelf voor zijn rekening neemt.

Deze veelzijdigheid is essentieel voor Van Aalten, ook voor zijn opvattingen over literatuur. ‘Ik wil geen literatuur met een grote “L” schrijven die zich boven alles verheft. Wat dat betreft is Rob van Erkelens’ Het uur van lood voor mij een belangrijk boek. Van Erkelens samplet allerlei elementen uit de hoge en lage cultuur en maakt er literatuur van. Met hem voel ik me verwant, met Paul Mennes ook. Maar verder is er niet zoveel.

‘Literatuur wordt vaak nog als iets losstaands gezien, terwijl muziek en film allang zijn opgenomen in de massacultuur. Het is populair om bijvoorbeeld van de groep Air te houden of het over nieuwe films te hebben. Maar Douglas Coupland kennen leeftijdsgenoten heel zelden. En de literaire wereld is zelf nou ook niet geneigd uit zijn isolement te treden. Er wordt soms nogal panisch gereageerd op het feit dat ik zo jong ben en al boeken publiceer. Alsof je daar minstens een dertiger voor moet zijn.

‘Zelfs mensen van mijn leeftijd hebben vaak een traditioneel beeld van waar een boek over moet gaan. Pas geleden werd ik uitgenodigd op de Hogeschool Holland door een docent Tekstschrijven, om een praatje over Sneeuwbeeld te houden. De studenten stelden vragen als: “Waar staat de McDonalds voor?” of: “Waarom schrijf je over de Hema?” Omdat ik daar wel eens kom, heb ik gezegd.’

Erik Brus