Passionate. Jaargang 8

[p. 24]

Humpty Dumpty als zanger

Als ik aan Weldon Kees denk zie ik iemand weerkaatst in een versplinterde spiegel. Kees was een man van twaalf ambachten en dat dertiende ongeluk: de sprong van de Golden Gate Bridge in San Francisco, die hem zijn mythische faam heeft bezorgd. Alhoewel Kees vooral bekend is gebleven als dichter van een handvol ijzersterke en beangstigende verzen, schreef hij ook romans, korte verhalen, artikelen over de meest uiteenlopende onderwerpen voor een aantal tijdschriften; hij schilderde en was bevriend met Hans Hofmann en Franz Kline, en Willem de Kooning met wie hij zijn abstract expressionistische doeken in Newyorkse galeries gedurende de jaren vijftig exposeerde. Verder maakte hij films en fotografeerde hij. En last but not least was hij jazzpianist en songwriter. Hij was een veelzijdig kunstenaar en dat was tegelijk zijn tragiek: hij excelleerde in een groot aantal disciplines zonder ergens werkelijk de top in te bereiken. Kees was een man gedreven door depressies en een enorme ambitie. Uit alles wat hij maakte spreekt de wil een spreekbuis voor zijn tijd te zijn, een tijdperk dat hij in apocalyptische termen beschreef en waarin zijn persoonlijke lot en dat van de wereld nauw met elkaar verweven waren.

Kees was een typisch Amerikaanse kunstenaar in de zin dat hij uitingen van lage en hoge cultuur moeiteloos met elkaar verbond. Hij schreef over Strawinski, maar ook over jazz. De paar stukken die hij over jazzmuziek schreef voor The New Republic en die herdrukt zijn in het boek Reviews and Essays, 1936-55 getuigen van grote kennis van de traditionele jazzmuziek zoals hij die als jongeman had leren kennen: ragtime, New Orleans jazz en de jazzstijl die als Chicago jazz de geschiedenis is ingegaan. Swingorkesten vond hij al verwaterde jazz en voor bebop kon hij



helemaal geen waardering opbrengen, hij betwijfelde zelfs of dat nog wel jazz was. Ach ja, Weldon Kees was ook maar een kind van zijn tijd. Zijn grootste jazzheld was Jelly Roll Morton en iets in zijn stijl van pianospelen verwijst ook naar de muziek van Morton, al beschikte Kees over een beperkte techniek.

Nog niet zo lang geleden is er in Amerika in een oplage van 500 exemplaren een cd verschenen met opnamen die Kees als pianist en zanger samen met de klarinettist Bob Helm maakte. De opnamen dateren uit de jaren vijftig en werden bij Kees of Helm thuis in San Francisco opgenomen. Het zijn typische amateuropnames, de geluidskwaliteit is niet optimaal, maar het is natuurlijk van groot belang dat we nu met eigen oren kunnen horen wat we voordien alleen uit geschriften en foto's wisten: Kees was ook jazzmuzikant en trad regelmatig op.

Op de cd Holiday Rag staan 17 nummers, gespeeld en gezongen door Helm en Kees. De meeste composities zijn van Helm, die als professioneel musicus bij de revivalband van Turk Murphy speelde; de woorden zijn steeds van Kees. Toch zijn de composities van Kees zelf, ‘Holiday Rag’, ‘Coastline Rag’ en popliedjes als ‘Pick up the pieces’ en ‘Spring didn't come this year’ het interessantst.

Kees had Helm ontmoet tijdens een optreden van de band van Turk Murphy en de twee mannen raakten al spoedig bevriend. Helm kwam een keer bij Kees met het verzoek lyrics bij een song van hem te schrijven en zo kwam de samenwerking tot stand die we nu op de cd kunnen beluisteren.

[p. 25]

Behalve de twee rags, in een slepend tempo gespeeld, staan er wat bluesjes op en een aantal popsongs. Kees droeg de cultuur van de Amerikaanse song, zoals die in de periode 1925 tot 1935 tot ontwikkeling kwam, een warm hart toe. Behalve de vaak prachtige melodieën van mensen als Rodgers en Hart, Gershwin, Cole Porter en Hoagy Carmichael blonken die liedjes ook uit door hun spitsvondige teksten met veel verwijzingen naar de sociale actualiteit van dat moment. Die spitsvondige teksten waren een vereiste om de zangers en zangeressen in de Broadway revues het publiek te laten vermaken. Toen de songindustrie zich naar Hollywood verplaatste was het gedaan met die cultuur, iets wat Kees meermalen signaleerde en betreurde.

De vraag is natuurlijk of Kees' liedteksten ook iets te maken hebben met zijn gedichten. Qua atmosfeer is dat zeker het geval. Veel van Kees' poëzie bevat elementen van light verse en talloze verwijzingen naar de literaire en sociale actualiteit. Kennelijk was directe aanspreekbaarheid en herkenning door het publiek voor hem belangrijker dan onsterfelijke roem. Hij schreef voor het moment. In de liedteksten maakt hij veel minder gebruik van zijn surrealistische beeldvermogen, de liedjes zijn gewoner dan de gedichten, maar ze ademen dezelfde nauwelijks verholen wanhoop. In de ballad ‘Spring didn't come this year’ zingt Kees met zijn warme tenorstem Darkness is where I go en dat zou een regel uit een van zijn gedichten kunnen zijn.

Kees noch Helm waren echte zangers. Ze wilden grappig en lichtvoetig zijn, ‘witty’. En dat zijn ze. Kees kan prachtig sarcastisch zingen over een snobistische jongedame in ‘Culture vulture Lucy’, de mannenverslindster die ook lange gedichten schrijft. Helm weeft eenvoudige patronen achter de sprekende/zingende Kees die een zelfportret lijkt te geven in zijn liedje ‘Pick up the pieces’, waarin hij zichzelf met Humpty Dumpty vergelijkt. Net als het van de muur gevallen ei zingt hij: I cannot be put together again.

Misschien dat het muzikale samenzijn van de twee als een grapje begonnen is, uit brieven van Kees blijkt dat hij ook op het terrein van het schrijven van songs meer ambities had dan het spelen tussen de schuifdeuren alleen. Vergeefs probeerde hij zijn liedjes aan muziekuitgeverijen te verkopen, om vast te moeten stellen dat de uitgevers in de jaren vijftig geen muziek meer konden lezen en alleen maar naar bandopnamen wilden luisteren. Dat zal ook wel de reden zijn dat deze opnamen überhaupt bestaan. Al zagen de muziekuitgevers van Tin Pan Alley er niets in, ik ben blij dat we dit facet van Kees' talent niet hoeven te missen.

Holiday Rag. De cd worden gedistribueerd door Barry Thorpe - P.O.Box 888 - Trinidad, Ca 95570.

e-mail:[e-mail]

De cd kost $18.-

J. Bernlef