Passionate. Jaargang 7

[p. 50]

Ten slotte
Interview met Kees Versteeg

Kees Versteeg

Het tegenovergestelde van een cliché - zo definieert Kees Versteeg het door hem beoefende genre van het aforisme. Versteeg heeft er duizenden geschreven. Hij publiceert zijn aforismen in Passionate en hij draagt ze regelmatig voor op Rotterdam TV. Daarnaast ontwikkelde hij een workshop aforismen schrijven. Dit najaar is een uitgebreid aforismenproject van start gegaan, in een samenwerkingsverband tussen Passionate en Rotterdam Culturele Hoofdstad 2001. Versteegs workshop zal er een centrale rol in spelen.

Kees Versteeg (1959) is zo'n tien jaar geleden begonnen met aforismen schrijven. Versteeg: ‘Ik had toen de bedoeling om 650 aforismen te schrijven ter gelegenheid van het 650-jarig bestaan van Rotterdam, het beruchte mislukte feest in 1990. Omdat er uiteindelijk geen mogelijkheid was ze ergens te publiceren, ben ik met dat project opgehouden. Ik had echter wel de smaak te pakken. Wat ik aantrekkelijk vind aan aforismen is dat ze een nieuw perspectief op de werkelijkheid bieden. Het is een uitdaging om met heel weinig woorden een verrassende uitspraak te doen. Vaak bevat een aforisme een paradox, iets tegenstrijdigs. Ze moeten in ieder geval zo kort mogelijk zijn, liefst niet langer dan één regel. Als je echt iets te melden hebt moet dat ook genoeg zijn.’

Versteegs aforismen hebben vaak een filosofisch karakter: Op de hei is iedereen een humanist, of Overschrijd de grenzen van het fatsoen alleen met smaak. Anderen zijn vooral humoristisch: Sommige dwergen zijn zo verbitterd dat ze in de bioscoop expres achter je gaan zitten. Versteeg: ‘Het enige echte criterium is dat er een nieuw inzicht geformuleerd wordt op een korte en krachtige manier. Dat kan diepzinnig zijn, maar het kan net zo goed om te lachen zijn. Het leven is nu eenmaal een tragi-komedie. Een aforisme heeft iets spiritueels: de wil om nieuwe dimensies te verkennen. De meeste mensen leven met vaststaande waarheden. De aforist probeert juist aan die waarheden te tornen.’

Van een aforistische traditie in Nederland is nauwelijks sprake, hoewel bekende auteurs als Gerrit Komrij, Simon Carmiggelt en Cees Buddingh' ze geschreven hebben. Versteeg: ‘Je ziet dat het genre veel meer leeft in landen als Engeland en Duitsland. Dat heeft ermee te maken dat ze daar een sterkere traditie hebben op het gebied van reclame en comedy. Met het schrijven van puntige one-liners kom je al snel in de buurt van het aforisme.’

Reacties

Sinds Versteegs aforismen in Passionate worden afgedrukt merkt hij dat ze aanslaan. Hij krijgt regelmatig reacties, vooral van jonge lezers. Diverse opkomende schrijvers in Rotterdam hebben zich door hem laten inspireren en zijn zelf aforismen gaan schrijven. Een aantal van hen - Pieter Vreugdenhil, Peter de Groot - hebben hun aforismen in Passionate gepubliceerd. Zelf werd Versteeg benaderd om wekelijks op Rotterdam TV aforismen voor te dragen.

Versteeg: ‘Het is natuurlijk mooi om te zien dat er navolging komt. Daar wilde ik iets mee doen. Passionate had inmiddels een eigen Internetsite opgezet, en de redactie kwam met het verzoek om een aforismencursus voor de site te schrijven. Ik vond dat wel een goed idee, maar ik wilde niet dat het te schools zou worden. Het moest iets speels hebben, net als het genre zelf. Ik heb toen een workshop ontwikkeld. Rond die tijd was bekend geworden dat Rotterdam Culturele Hoofdstad van Europa zou worden. We zijn toen met

[p. 51]

RCH 2001 gaan praten. Samen hebben we het aforismenproject opgezet.

‘Ik geloof trouwens dat het project op het juiste moment komt, want er gebeurt eindelijk wat in Rotterdam. Ik heb jarenlang het gevoel gehad dat ik in mijn eentje bezig was, of beter gezegd met een paar enkelingen zoals ook bijvoorbeeld Paul van der Schoor. Verder had je niks in Rotterdam, op een paar wat bekendere schrijvers na. Maar er is iets aan het veranderen. Ik ben erg onder de indruk van al het jonge artistieke talent dat er op dit moment hier rondloopt: Steven Verhelst, Ayatollah Musa, Michelle van Dijk om er een paar te noemen. Dit talent heeft nog geen machtsposities weten te veroveren, maar dat zou wel eens heel snel kunnen gaan gebeuren. ik voorzie de opkomst van een Europees georiënteerde schrijversgeneratie. Zo zie ik Passionate ook het liefst: een Europees georiënteerd literair blad met wortels in de stad Rotterdam. In dat kader past de samenwerking voor het aforismenproject met RCH 2001 natuurlijk perfect.’

Het project

Inmiddels is het zover: het aforismenproject ging onlangs van start onder de titel Edelstenen Schrijven. Versteeg: ‘Het project omvat verschillende onderdelen. Op de website van RCH 2001 zal het voor bezoekers mogelijk zijn een ‘digitale ansichtkaart’, voorzien van een aforisme, te versturen naar een relatie. Op dezelfde website is ook een forum te vinden waarin bezoekers kunnen debatteren over actuele culturele kwesties, naar aanleiding van een prikkelende aforistische stelling. Natuurlijk kunnen ze hun mening kenbaar maken door middel van een aforisme.

‘Verder wordt op de site van Passionate de workshop aforismen schrijven geplaatst. Dat zal in fases gebeuren. Op dit moment worden vooral richtlijnen en tips gegeven voor de beginnende aforist. Het is bijvoorbeeld van belang dat hij allerlei valkuilen weet te vermijden, het gevaar van meligheid of het intrappen van open deuren ligt altijd op de loer. In de loop der maanden zal de workshop steeds interactiever worden; de bezoeker krijgt niet alleen de mogelijkheid eigen aforismen in te sturen, ik ga ze ook beoordelen. Iedereen krijgt een reactie, wat hopelijk stimuleert om steeds betere aforismen te schrijven. De cursus biedt daarnaast een historisch overzicht met alle uitblinkers in het genre: van Plato tot Oscar Wilde, en natuurlijk de hedendaagse aforisten.’

Versteeg heeft nog meer ideeën om aforismen te verspreiden. Het is één de voordelen van het genre, je kunt het op van alles toepassen. ‘Misschien trekken er binnenkort via de KPN lichtkrant bij de Erasmusbrug ook dagelijks aforismen voorbij. RCH 2001 heeft dat tot onderdeel gemaakt van een voorstel aan KPN. Mogelijkheden om ook iets met WAP en SMS te doen worden nader bekeken. Verder zou ik graag eens een aforistisch toneelstuk willen schrijven, zoals Oscar Wilde dat gedaan heeft. Dat zou ik samen met enkele van de nieuwe aforisten in Rotterdam kunnen doen. Ik hoop ook nog eens de cursus geschikt te maken voor middelbare scholen, bijvoorbeeld via CD-Rom. Het aforisme kan een speelse ingang zijn tot de literatuur. Scholieren krijgen toegang tot allerlei schrijvers op een leeftijd waarop ze nog helemaal geen zin hebben in dikke boeken. Wat dat betreft is het aforisme helemaal van deze tijd: het is snel, geestig en toegankelijk. En je kunt ze overal laten opduiken.’

Edelstenen Schrijven:

www.rotterdam01.nl

www.passionate.nl

Erik Brus