Passionate. Jaargang 6

[p. 8]

Fam.

Buiten, precies boven het gebouw van Moret, Ernst & Young, begint een heel zacht rommelend geluid, dat na enkele seconden aanzwelt tot een iets harder donderen, tot het een enorme machine is van gebrul. Een vliegtuig scheert over met motorgehuil. Al kauwend op een boterham kijk ik naar het vliegtuig; ik kan het landingsgestel zien zitten. En dat ongeveer vijftig keer op een dag.

De telefoon gaat. Olivier aan de andere kant. We moeten naar ons oude huis in H., om onze spullen van zolder te halen, die onze moeder er jarenlang bewaard had.

▬

De wereld was niet groter dan de wijk van H. Natuurlijk zag ik nogal wat van de wereld omdat we wel eens met het gezin per vliegtuig naar hete oorden vertrokken, maar uiteindelijk keerden we toch altijd weer terug in die cleanheid van de nieuwbouw.

Bovendien, die hete oorden waren ook maar beschermde gebieden, ontsmet en schoongekrabd. Op Cyprus overnachtten we in een gepolijst flatgebouw met plastic palmbomen. Er waren meisjes die mij en andere kinderen animeerden, we speelden spelletjes met rode ballen. Ook kon ik loos gaan op de computerspelletjes Space Invaders of Donkey Kong. Maar mijn broer Olivier, tien jaar ouder, kon amper geboeid worden door de spelletjes. Hij lag daar maar de hele dag verveeld onder een parasol bij het zwembad te kijken naar de badmeesters in mintgroene poloshirts. Terwijl voor het hotel de brokken vlees van soldaten rondvlogen - er was weer iets gaande tussen de Grieken en Turken - werd ik beziggehouden door een Nederlands sprekend animeermeisje van ongeveer achttien jaar (‘De Rode Bal In Het Rode Vak!’) en werd mijn vaders sigaar nog eens aangestoken. Hij lag op een meubel van wit plastic en dronk gifgroene cocktails. Mijn moeder maakte zich zorgen over de toestanden buiten het hotel en vond ze naargeestig.

De zomervakantie van dat jaar erop zijn we naar een chalet in Zwitserland geweest. Die vakantie gierde de regen uit de hemel en Olivier luisterde als een contactgestoorde de hele tijd naar de songs van Japan op zijn roze walkman. Dat was volgens mij de laatste vakantie die hij meeging.

▬

Het is winter, eind 1997, een paar graden onder nul, ijs ligt op de vijvers van het vijftien jaar geleden aangelegde park. Sommige planten in de perkjes zijn gestorven. De bomen zijn kaal en het gras heeft de kleur van diepgevroren spinazie. Ik zit in de bus op weg naar het huis in H. waar ik mijn gehele jeugd heb doorgebracht. Het huis wordt nu helemaal leeggehaald en dat schept een onbestemd gevoel. Als ik bij de halte uitstap, nabij de tuinbouwkassen en de basisschool waar ik als kind op heb gezeten, moet ik even diep ademhalen alvorens ik de weg oversteek naar het fietspoortje aan het begin van de straat.

Onze moeder is hier weg omdat ze naar een psychiatrische inrichting is verhuisd. Ze is opgenomen omdat ze volgens de doktoren ‘een bedreiging zou kunnen vormen voor zichzelf en de rest van haar omgeving.’ Oftewel: als je in een krijtstreepjasje voor haar staat denkt ze dat de rechte lijnen een teken zijn dat je haar wilt doden. Oftewel: Als in de supermarkt de spaghetti al'uove in een ander schap ligt dan normaal het geval is, is dit een teken dat de winkel haar wil doden. De krantenjongen was zich lam geschrokken toen mijn moeder, nog in haar badjas, zwaaiend met een groot vleesmes het huis uit was gerend en tot hem brulde, met de krant in haar hand: ‘Jij bent tegen me! Iedere nacht vriest het dertien graden dus jij bent tegen me! Jij gaat met deze baan sparen voor een geweer om mij neer te schieten! Iedereen is tegen me! Jíj hebt mijn man een jonge vrouw gegeven!’

Het beeld van de straat is nooit veranderd, in al die twintig jaren dat ik het gezien heb. Ieder seizoen ziet er hier ieder jaar hetzelfde uit. De merkwaardige eierdoosachtige woningen met rode bakstenen, het pleintje met het klimrek waar 's zomers kinderen joelden - ook deze zomers nog, vermoed ik. Nu, half negen op de koude winterochtend, liggen de meeste kinderen nog te slapen en zullen ze dadelijk ontwaken met een blij gevoel als ze vanuit hun bed door het venster naar de sneeuw kijken - of ze graaien verveeld naar hun Nintendo Playstation en ram-

[p. 9]

men hun virtuele vijanden aan stukken.

Door de ramen van het hoekhuis zie ik binnen mensen lopen. Er staat een bus van een makelaar voor de ingang van de voortuin. Ik loop langs de bus de tuin in; op de plekken waar in de zomer tien jaar terug de kamperfoelie en rozemarijn volop groeiden, is nu niet meer over dan een bevroren omploegd stuk grond tussen vuile bakstenen. Toppunt van de treurigheid is de metalen bloempot aan de ketting waaruit nog een donkerbruin takje bungelt in de wind.

Ik betreed de woning door de openstaande voordeur. Het hele huis is bijna leeggehaald. Kale muren, losse stukken parket en wat opgestapelde dozen. Mijn broer, die staat te praten met een man in een overall, terwijl er anderen bezig zijn met opmeten en dingen loszagen, merkt me op en komt op me afgelopen. Met een nichterige zwaai schudt hij sierlijk mijn hand, alsof het een barokke deurklink is. We vragen terloops aan elkaar hoe het is. Als ik die kop van mijn tien jaar oudere broer bekijk, dat smalle, benige gelaat met die snor en dat kaal geschoren hoofd, dan verbaas ik me er weer over dat we broers zijn. Olivier zegt dat we naar de zolder moeten omdat daar nog allerlei oude spullen van ons liggen.

Mijn broer gaat me voor op de afgebladderde houten wenteltrap en de nog met hetzelfde oranje tapijt bedekte zoldertrap. Ik ruik de geur weer, dat kurkachtige vermengd met een groente-achtige lucht; een soort knolselderij.

‘Zullen we alles in dozen doen of in zakken?’ vraagt mijn broer. ‘Ik heb niet zoveel met het meeste dat hier nog ligt, denk ik. Kijk dan, dit is die belachelijke beer die jij toen had, zal ik die maar weg smijten?’ vraagt mijn broer niet eens sarcastisch, maar in alle ernst terwijl hij een ontbijtkoekkleurig pluche beest in de lucht houdt. Mijn Willem de beer die ik als 7-jarige kwijt was geraakt nadat Olivier, stoned en dronken, hem op de hoge kast gesmeten had, zomaar voor de lol. Nu steek ik met mijn kop boven de kast uit.

▬

Als ik uren later na onze opruimingsactie weer in mijn eigen kleine kamerwoning ben (ik heb drie dozen mee de trein ingenomen, mijn broer nam alleen een oud homo-erotisch pornoblad vol tieners mee dat hij ooit verborgen had onder een stuk tentzeil, hoewel de zielepoot nu niet eens meer kan klaarkomen omdat zijn ballen geen zaad meer kunnen aanmaken) heb ik mijn vader aan de telefoon. Of ik niet eens een ruimere woning wil hebben en dat hij een ‘mannetje’ kent dat een groot appartement te huur heeft aan de westelijke rand van de stad, met uitzicht op het centrum. Ik zie door de luxaflex dat buiten in de duisternis natte sneeuw dwarrelt en in het gebouw van Moret, Ernst & Young waar ik op uitkijk, knippert een tl-buis.

De flatwoning die ik nu bezit stelt inderdaad weinig voor. Aan alle kanten word ik ingekapseld door beukende soul uit stereo-installaties, suizende verwarmingsbuizen en gerinkel van telefoons. De vliegtuigen en metro's gorgelen door het landschap en niet ver hier vandaan staan gevangenistorens. Ieder ander huis is een paleis. Maar dat ik afhankelijk zou moeten zijn van mijn vader, dat idee grijpt me naar mijn strot.

‘Hoe was het bij het opruimen?’

‘'t Was o.k.’

‘Allemachtig, wat is dat geluid?’

‘Welk geluid?’

‘Een nogal hard geluid. Een wasmachine ofzo.’

‘O, dat zijn de vliegtuigen. Om het kwartier komen hier vliegtuigen over.’

‘Zie je nou, Eric. Je zou daar echt weg moeten. Een ruimer appartement, een eigen keuken met alle apparaten, en zo, dat moet je hebben.’

‘Ik zal erover nadenken.’

‘Denk je nog veel aan me?’

‘Ik geloof het wel, ja.’

‘Ik vond een foto, Eric.’ Ik hoor emotie in zijn stem. ‘Een foto van jou en mij op de dijk in de winter.’

Ik denk hard na maar kan me niets herinneren over een foto bij een dijk in de winter. ‘Wat voor 'n kleur jas heb ik aan op die foto?’

[p. 10]

‘Ehm, es kijken, ik pak hem effe hoor, eh, groen.’

‘Met paarse bloemen?’

‘Ja, precies! Ken je 'm?’

‘Ja, pap. Dat is leuk dat je die vond.’

Het is even stil aan de andere kant. ‘Zal ik een uitvergroting laten maken? Carla kent een fotograaf en die kan prachtige uitvergrotingen maken!’

‘O, ja. Dat kan wel ja.’

Buiten wordt de natte sneeuw hagel. De tl-buis van Moret, Ernst & Young knippert niet meer, maar geeft nu een constant zwak lichtschijnsel. Mijn vader en ik spreken wat af om te kijken naar een eventueel appartement, en verbreken de verbinding. Ik plof neer op mijn bed en denk aan de foto van mijn vader. Hij staat daar op de dijk, in de sneeuw - ik weet precies welke foto het is - met zijn bos krullen en grote zwarte bril. Zijn zoon in een groen winterjack met paarse bloemen. Beide lachend in de camera. Het is alleen niet zijn jongste maar zijn oudste zoon. 1974, staat er op de achterkant met een vulpen geschreven met zijn eigen hand. Vijf jaar later pas in één van de strengste winters van de eeuw werd ik geboren.

▬

Tot nu toe kan ik mijn leven ordenen naar geur en geluiden. Als ik denk aan een moment uit het verleden, walmen onlosmakelijk de geuren en klinken de geluiden uit de herinnering mee. De winterochtenden in H.: het geluid van een lopende motor, terwijl de overbuurman met een krabber het ijs van zijn voorruit haalt, de geur van uitlaatgassen en de milde, bijna reukloze vlagen van de koude straatstenen. Vocht van bladeren en takken. De basisschool in H.: het gejoel van kinderen, de sirenes die iedere eerste dinsdag (of was het maandag?) van de maand gillen, het chemisch ruikende linoleum op de grond in de gangen - kinderen kunnen zo uitglijden, het klik-klak van het dia-apparaat als een baardaap van Stichting Lekker Dier of een hippie van een prehistorisch kamp in de klas een propagandistische diaserie komt tonen. De beginnende zomers in H.: een vreemde, lichamelijke geur die opstijgt uit een bepaalde soort gemeentestruik, de rook van massale familiebarbecues; soms gezellig, soms verstikkend, de weeë geur van het water als je met een rubberen boot op de vijver vaart, het ratelende geluid van plastic speelkaarten met wasknijpers tegen mijn spaken bevestigd zodat het lijkt of ik op een brommer rijd, in de ondergaande zon de dijk op en neer; van traag tak, tak, tak naar het onophoudelijk ritsgeluid. En de cassettebandjes, natuurlijk. Cassettebandjes horen voor mij thuis in de winter. Buiten is het vroeg donker geworden, binnen zit ik in mijn kamer, de lichten uit en snuif de geur op van het BASF-cassettebandje. 90 minuten ruikt anders dan 60 minuten. Het handschrift van mijn broer, op het oranje etiket: Earth, Wind & Fire doorgestreept, King met een dikkere viltstift eroverheen. Maar het helderst wordt het beeld als ik de songs van King weer hoor. Die zanger, Paul King, ging later mijn favoriete MTV-programma 120 minutes presenteren. Momenteel heet het programma Alternative Nation en de kwaliteit van het programma is drastisch afgenomen.

▬

Vroeger wilde ik een schip uitvinden dat stil bleef liggen in het water terwijl de kade mechanisch kon wegschuiven. Vroeger wilde ik een lift maken die stil bleef staan terwijl het gebouw omhoog en omlaag bewoog. Vroeger wilde ik een trein maken die stil bleef staan terwijl het perron weg reed. Die briljante uitvindingen zijn er nooit gekomen, de ideeën zijn er daarentegen nog briljanter op geworden, of wanhopiger, het is hoe je het bekijkt; ik wil dat ik stil zou kunnen staan, terwijl de toekomst aan me voorbij gaat. Het is niet dat ik niet verder wil, maar ik wil alleen een mooi vertrekpunt. De zin van het leven lijkt het verschil tussen doodsangst en levensmoeheid.

▬

Het moment waarop de ellende echt vorm kreeg was tijdens mijn examenjaar van de Havo. Iedereen om me heen had het over ambities, carrières en de fantastische toekomst. Ongeveer de helft van de leerlingen ging na het examen naar de Heao, een opleiding die veel te maken had met economie. Economie, daar wist ik God noch zure peren van. Er was een aantal mensen dat niet ging studeren, maar eerst

[p. 11]

een jaar wilde werken. Waarom? ‘Om jezelf te leren kennen,’ dat soort gelul. Daar hoorde ik dus bij.

Er was een eindfeest in de aula van het hoofdgebouw georganiseerd met een drive-in show, zoals de dj's van veertig met snorren het zelf noemden. Ze draaiden pulp van 2 Unlimited en consorten. En ja; daar stonden we dan. Niets te beleven. Meisjes in t-shirts van hun hockeyclub, jongens met grote plastic bekers gevuld met bier, rood aangelopen van de hitte, arm in arm brallend door de schoolgangen. Af en toe een romantische dans op een song van Mariah Carey.

Al rond een uur of twaalf fietsten Ray en ik terug naar huis. Stil. We namen afscheid onder aan de dijk, hij moest links en ik rechts. De warmte van de nacht bracht me in een verdoofde staat. Ik zette mijn fiets in de schuur, opende de voordeur en liep de gang in. Ik hing mijn colbert op de kapstok en betrad de donkere woonkamer. De dimmer van het licht draaide ik helemaal open en met mijn ogen knipperend liep ik naar de keuken om boterhammen met gebraden gehakt en tomatenketchup te maken. Op het moment dat ik de fles tomatenketchup pakte, hoorde ik ‘Hé, Eric.’ Ik keek om me heen en zag Olivier zitten in de bruine leren stoel, in een schemerige hoek van de huiskamer.

‘Jezus, man. Ik schrik me kapot. Wat doe je hier? Waarom zat je in het donker?’

Hij was even stil, pulkte wat vuil tussen zijn nagels vandaan. ‘Dingen lopen verkeerd, Eric. Bepaalde dingen gaan helemaal verkeerd.’

‘Hoezo?’ Olivier kan de dingen altijd zo cryptisch maar ook zo dramatisch zeggen. ‘Welke dingen?’

‘Met pa en ma. De dingen lopen helemaal verkeerd met pa en ma. Het valt niet meer te redden.’

‘Wat is er dan?’

‘Pa heeft een vriendin die vijf jaar jonger is dan ik. Ma wordt nu écht gek. Ze heeft met dingen lopen smijten. Daar,’ en hij wees op een plek boven het schilderij die me nog niet opgevallen was, ‘dat heeft ze vanavond gedaan.’

‘Wat is dat dan voor 'n vlek?’ vroeg ik terwijl ik naar het schilderij liep en de plek op het behang inspecteerde. ‘Het lijkt wel een soort azijn of zo. Het ruikt ook zuur.’

‘Dat is van de augurken.’

‘Augurken?’

‘Ja, man,’ Olivier stond op uit de leren stoel, ‘ma heeft een pot augurken stukgegooid.’

‘Waarom?’

‘Ze wilde 'm naar papa smijten. De pot scheerde vlak langs z'n hoofd.’

‘Jezus.’

‘Zeg dat wel.’

Ik plofte neer op de bank en dacht na over wat Olivier gezegd had. ‘Hoe weet jij dat van die vriendin?’

‘Hij heeft het opgebiecht. Wat doe je trouwens met die fles ketchup in je handen?’

‘Ik had honger.’ Ik draaide wat neurotisch aan de schroefdop van de fles. ‘Waarom ben je hier?’ vroeg ik.

‘Pa had me opgebeld. Hij zei dat ik moest komen. Jij was er vandaag niet. Waar was je de hele dag?’

‘Diploma-uitreiking en daarna eindfeest.’

‘Diploma?’

‘Geslaagd. Voor de Havo, weetjewel.’

‘O. Ga je studeren of zo?’

‘Weet ik niet. Gaan ze nu scheiden?’

‘Ja, ik geloof 't wel.’

Thomas van Aalten