Passionate. Jaargang 3

[p. 4/c]

In den beginne

Tijdens het festival van 1990 lukte het niet tijdig te reserveren. Maar gelukkig bood het sympathieke filmhuis aan de Gouvernestraat me alsnog de kans. Krzysztof Kieslowski's verfilming van de tien voornaamste voorschriften van de Mozaïsche wet werd tweewekelijks in paren vertoond. Mijn afkomst niet verradend liet ik mij meevoeren door de boeiende interpretatie van Exodus 20:1-17. Dit had ik nog nooit meegemaakt. Hoe vaak had ik niet zo'n gebefte toga De Wet op horen dreunen? Tientallen malen, zoniet honderden. Maar dit was van een heel andere orde. Wat een visuele kracht, wat een verhaaltrant, en wat een geweldige tekstschrijver was daar aan het werk geweest. Realistische, afgemeten dialogen, tot leven gebracht in dat fraaie, enigszins zangerige Pools. Als de katholieke Kerk ooit besluit het Latijn vaarwel te zeggen, dan is het Pools de eerste taal die voor opvolging in aanmerking komt. Ik weet niet of het gezaghebbende clubje kardinalen er ook zo over denkt, maar de paus is het vast met me eens.

A Short Film about Love zag ik op die bewogen woensdagavond in het voorjaar van '90. Ik was al enige maanden verliefd op een studente bestuurskunde. Ja, nu klinkt ook mij dat belachelijk in de oren. Maar de eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik het vreselijk te pakken had. Mijn god, wat was ik verliefd. En mijn god, wat was zij dat niet. Dat voelde ik door haar krampachtige houding, dat begreep ik uit haar omhaal van woorden die zochten naar een goede verstaander. Niettemin forceerde ik een afspraak. En wat denkt u? Ze kwam niet! Ze liet mij daar mooi alleen met het zesde gebod zitten. Gedesillusioneerd zeeg ik in het pluche van Venster 3. Ergens in de maagstreek knaagde iemand aan mijn zelfvertrouwen. Het gat werd zienderogen groter. Tenslotte verplaatste de leegte zich als een olievlek over mijn lichaam. Mijn benen werden zwaar, mijn armen rustten lusteloos op de leuning, mijn borstkas ademde traag en iedere gedachte verdween, alsof in mijn hoofd het heelal uitdijde. In die toestand zag ik Kieslowski's meesterwerk. Het was alsof de kracht van alle emoties, gedachten en ideeën die het doek domineerde met een factor tien werd vermenigvuldigd. Eenvoudige woorden werden mokerslagen en analoog aan de techniek van de film werden zeer menselijke gevoelens enorm uitvergroot.

A Short Film about Love ging helemaal niet over een voyeuristische adolescent die een vrouw van de wereld de liefde verklaart. Nee, de zesde studie uit de decaloog ging over mij en de studente bestuurskunde. Ook ik bewonderde een vrouw die ik eigenlijk begeerde. Talloze malen gluurde ik vanuit een portiek naar haar onverlichte slaapkamerraam. U moet het niet verder vertellen, maar in de hoop een glimp van haar op te vangen verliet ik iedere zondagavond - ook ik doorzie het ironische

[p. 5/C]

karakter van dit bijkans religieuze ritueel - mijn zolderkamer in het westen van de stad, om op zoek te gaan naar haar altijd onverlichte woning. De straat die haaks naar haar huis liep werd toentertijd gerenoveerd, zodat er stellages genoeg voorradig waren om mij verdekt op te stellen. Bovendien had ik reeds op de universiteit geleerd hoe een wetenschapper zich achter een stelling moet verschuilen. Ze heeft het gelukkig nooit geweten. Want in films en boeken mag dit gedrag getuigen van echte, grootse en meeslepende liefde, in de alledaagse werkelijkheid word je voor dit soort praktijken opgepakt, vervolgd, behandeld aan de Mathenesserlaan of opgesloten in een gekkenhuis. Daarom moet u mij echt beloven het niet verder te vertellen.

De essentie van A Short Film about Love is de liefde die onbereikbaar is. Maar dat komt niet door de persoon die jou afwijst, maar door de idee die in je hoofd heeft post gevat. Het gaat hier om de romantische liefde die onvervulbaar is en weinig met zwak vlees te maken heeft. Sterker nog, het meest wezenlijke kenmerk van deze liefde is dat het hartstochtelijk streven naar het vervullen ervan schijn is. Want het doel is niet dat de liefde beantwoord wordt, maar het streven ernaar is een doel op zich. Daarom raakt Kieslowski's adolescent in paniek wanneer de vrouw die hij bespiedt hem plotseling uitnodigt.

Anders gezegd: het gaat hier om de filosofische liefde die bestaat bij de gratie van de blik; het eindeloos observeren van het object, dat van zijn eigenlijke identiteit is ontdaan en geschapen is naar het ideale beeld van de observator. Om dit ideaal in stand te houden is distantie onontbeerlijk, iedere tedere aanraking - hoe gering ook - zou het beeld aan gruzelementen slaan en daarmee de idee vernietigen. Eigenlijk heeft het dus niets met liefde te maken.

Intussen ben ik iets te oud voor dit soort romantische opvattingen. Op een bepaalde leeftijd besef je dat liefde eigenlijk alleen maar met zwak vlees te maken heeft. En dat al het andere de taal van aangeklede apen is. Zoals in de politiek het beargumenten vanuit rechtvaardigheidsprincipes het ongebreidelde machtsstreven verhult, zo leiden eindeloze dialogen over liefde enzo de aandacht af van het basale verlangen naar de daad. En ga me alsjeblieft niet vertellen dat er meer is, want dat verhaal ken ik intussen wel. Deze wereld is uit een reeks toevalligheden ontstaan en door een dito reeks belanden wij bij elkaar in bed. Dan blijft er inderdaad niet veel over. Als Kieslowski daar een film over zou hebben gemaakt, dan had hij ongetwijfeld A Film about Short Love geheten.

Nou ja, ik kan er ook niets aan doen.

giel van strien