Passionate. Jaargang 2

[p. 29]

Julidagen

Wat er gebeurde...nu denk ik: het misleidt je. Je ziet onscherp. Laat me vertellen over een paar dagen die wij meemaakten.

Len en ik kenden elkaar 8 maanden. We balanceerden, soms, maar we bewandelden toppen. We waren in Praag geweest, maar ook dat kon ons niet deren. Een duistere figuur achtervolgde me er 's nachts op de camping. Een enge man probeerde ons mee naar zijn huis te lokken. We werden vervloekt door een oud vrouwtje in de tram. Personeel in winkels weigerde ons aan te kijken; wisselgeld werd met een klap op de toonbank gesmeten. Serveersters negeerden ons of snauwden ‘kollege’ als we ze wenkten.

Aanvankelijk reageerden we op iedere provocatie. Ik schold een taxichauffeur uit. Len schreef ‘scheisse’ op een servetje in een restaurant. We keken kwaad terug. Maar niets raakte ons werkelijk; de stemming viel niet te breken.

Na vijf dagen verlieten we Praag, en namen de trein naar Zilina. Het was zo'n trein die voortdurend stopt en dan weer knarsend en schokkend op gang komt. We hoorden de koffers boven ons bewegen, langs de lange stalen tralies die als bagagerek fungeerden. Om ons heen zaten Tsjechen met verwijtende blikken op ons gericht. Wij straalden, denk ik. Tegenover ons zat een dikke man met een viezig groen vest aan. Hij had grote bakkebaarden en hij trommelde met zijn duimen zachtjes op zijn buik. Hij deed alsof hij sliep, maar ik merkte dat hij vanonder zijn ruiten hoedje naar Len of mij gluurde. Af en toe staarde ik terug, zodat hij zijn ogen sloot.

We gingen door vele tunnels, en steeds werd het volledig donker in de trein. Len en ik omhelsden elkaar, iedere keer, en fluisterden woorden van liefde. Net op tijd, als het licht weer opkwam, lieten we elkaar los en staarden voor ons uit, onbewogen. De mensen om ons heen hadden niets gezien, of deden alsof: hun ogen toonden dezelfde, norse verveling. De man tegenover ons zonk dieper weg onder zijn hoedje.

We kwamen aan in Zilina; het regende toen we het station uitliepen, en alles leek er grauw en verwaarloosd. De straat was half opgebroken. We renden naar de overkant en vluchtten het eerste hotel in dat we zagen, een hoog gebouw dat ver boven de andere huizen uitstak. We vroegen om een tweepersoonskamer, en de mevrouw achter de balie knipoogde naar ons. Het was een verademing dat ze vriendelijk was en vloeiend Duits sprak. Terwijl ze met ons mee naar boven liep, vertelde ze over het gebergte waar wij naar op weg waren: haar favoriete plek van het land.

Op onze kamer sprongen we meteen op het bed. Daarna gingen we voor het raam zitten, tegen elkaar aan; we staarden naar de plenzende regen, en naar de onooglijke autootjes die zich er een weg door baanden.

Later maakten we een eerste wandeling. Zilina was een industriestad, wisten

[p. 30]

we, maar de oude gebouwen in het centrum waren mooi. De huizen waren geschilderd in lichtblauwe of harde gele kleuren, en ze hadden gouden bogen en glinsterende gevels. We liepen over de nám. Dukla en Len nam een foto van het barokke Mariabeeld, midden op het plein. Verderop lag het raadhuis, en het jezuïetenklooster waar de plaatselijke galerij was gevestigd. We schimpten over de kwaliteit van de schilderijen. Vanaf de booggalerijen van het klooster keken we uit over het plein, en ik ging op de uiterste rand staan. Len pakte me snel bij de arm en zei dat ik op moest passen. We daalden de galerij weer af, dicht langs elkaar tussen de stenen leuningen.

Ik voelde de aanraking van Lens hand, de warmte die me kon doen beven. Hij vroeg of ik terug wilde naar het hotel; ik schudde mijn hoofd. Ik was zo gretig - iedere dag was een lange rij van momenten die ik wilde opslokken, snel maar weloverwogen. Het was alsof er aan iedere gebeurtenis iets viel te proeven, gewaar te worden. Alles verhevigde zich.

De Masarykova, de oude winkelstraat waar we op uitkwamen, liep langzaam omhoog. We beklommen de brede trappen en deden de loop na van mensen die wij kenden - de ander moest raden om wie het ging. Verwonderde blikken sterkten ons, opnieuw.

Aan het eind van de straat, bij een gotische kerk met een grote muur eromheen, nam ik een foto die veelbetekenend lijkt. Len staat erop met een hand in zijn broekzak en, zoals op vele foto's, met het tongpuntje op zijn lip. De twee klokketorens rijzen achter hem op. Om hem heen ligt een groot leeg vlak. Verderop, op de trap, is het druk met mensen. Twee vrouwen, een man en een kind lopen achter Len langs. De jongen houdt een arm achter zich, alsof hij pijn heeft aan zijn rug; zijn moeder draait zich om naar de enorme gaten in het wegdek achter hem. Vader, met de boodschappentas, loopt voor ze uit. Ze kijken allen van ons weg.

Wij gingen de andere kant op, de Fucikova-steeg in. Het was er donker en vochtig. De oude burgerhuizen stegen hoog boven ons uit en hun daken leken elkaar te naderen. Soms stond ertussen ineens een statig gebouw, met versierde ramen en in bruinrode kleuren. Dikke vrouwen met doeken om hun haar gebonden hingen uit balkons en converseerden luidruchtig met elkaar. De harde klanken en de wilde armgebaren kwamen boosaardig op ons over. Len probeerde de spraak na te bootsen, compleet met lichaamstaal.

Op het marktplein speelde een band folkloremuziek, en dansers zwierden eromheen: vrouwen met kanten bloezen, met grote kralenkettingen en met dennenaalden gedrukt op hun vestjes. Ze droegen donkere kousen onder hun rokken. De mannen hadden smetteloze hemden aan en hoge laarzen over hun gele broeken. De lange slierten van hun strikjes wapperden over hun schouders. Ze strekten hun armen en de vrouwen draaiden onder hen door. In een pauze ging één van de bandleden het publiek rond met een pet. Len en ik gaven geld, en de man knikte ons glimlachend toe. We bleven kijken totdat de muziek stopte en de toeschouwers met een groet naar de dansers uiteengingen.

[p. 31]

's Avonds zagen we een film in een veredelde collegezaal. Ik vertelde, zoals altijd, over de acteurs. De hoofdrolspeler was een oude, gevallen held van mij. De mensen om ons heen aten uit enorme bekers met popcorn en staarden uitdrukkingsloos naar het scherm. Ze lachten alleen toen, halverwege, de hoofdpersoon mishandeld werd door Chinese mafiosi. Toen de aftiteling begon stond iedereen direct op; Len en ik liepen als laatsten naar buiten.

Op de weg terug naar het hotel, midden op een grote, verlaten straat, pakte Len mijn hand vast. We keken elkaar aan, onze gezichten vlak bij elkaar. We wachtten niet totdat de ander in de lach schoot, zoals we soms deden. Len slikte en zei, het wordt steeds sterker. Ik weet niet meer wat ik zei. Ik herinner me alleen de kleur van de hemel op dat moment: donkerblauw, met lichte strepen aan de horizon. En de geuren die er hingen: warm en prikkelend alsof het net geregend had. En het gevoel dat ik had, het gevoel dat alles in en buiten mij zich opende.

De volgende dag namen we de bus naar het Vrátna-dal. De weg slingerde langs hoge, dichtbeboste bergen met groene weiden en verspreid staande boerderijen. Het werd steeds mistiger en kouder, en we kropen voorzichig tegen elkaar aan op het kleine bankje. We vroegen een aardig uitziende man waar we moesten uitstappen voor de camping. Voordat we het wisten waren vijf mensen erover in hevige discussie, en het Tsjechisch klonk nog doordringender dan tevoren. Zo belangrijk is het niet, probeerden we te gebaren, maar ze letten nauwelijks nog op ons. We besloten op goed geluk uit te stappen.

We liepen een lange asfaltweg af en zagen beneden ons, tussen de bergen in, de camping liggen. Het was niet meer dan een groot, modderig stuk grasland met een houten barak in het midden. We schreven ons in en begonnen onze tent op te zetten, aan de uiterste rand van het veld. Om ons heen stonden tenten van Tsjechische en Duitse gezinnen - wandelaars die hele dagen op pad gingen. Iets verderop had een groep jonge motorrijders zich gevestigd. De mannen hadden lang haar en droegen donkere leren broeken; hun shirts spraken van dood en verderf en waren bedrukt met duivels en monsters. De vrouwen droegen nauwe spijkerbroeken en hadden hun ogen zwart opgemaakt. Zij wandelden niet maar hingen rond, alsof ze een straftijd uitzaten.

Len sprak over de naargeestigheid die we bij zoveel mensen zagen. Ik zei dat we maar beter ijs konden gaan halen; ik had het bordje ‘zmrzlina’ gezien op een hoek van de barak. We drukten er op een bel. Na een minuut kwam er iemand aansloffen, en we kregen twee ijshoorns in onze handen geduwd. Er was een groot houten schot op ooghoogte boven de toonbank getimmerd, zodat we geen gezicht zagen. We maakten onwillekeurig aanstalten ons te bukken. Toen begrepen we dat het zo hoorde.

We liepen snel terug; dreigende wolken hingen boven het dal. De tent stond nauwelijks of het begon te regenen. We kropen naar binnen en Len pakte

[p. 32]

het schrijfblok: het was weer tijd voor zijn woordspelletjes.

Toen het opklaarde gingen we eten in de barak. Er stond een rij voor een soort gaarkeuken: bleke mensen in trainingspakken keken toe hoe de vette kippepoten en glazige aardappels op hun bord werden geschept. We zaten aan een van de kampeertafels. Len schoof zijn nog halfvolle bord van zich af, en nam yoghurt na om de smaak weg te werken. Het was tevergeefs want die nacht gaf hij over.

's Avonds in de tent lazen we elkaar voor. Het boek ging over een gestorven vader, en over een Amerikaanse schrijver die op zoek gaat naar het verleden, naar de sporen van een al bijna verdwenen man. We lazen over een reis naar Amsterdam, en het zwerven door de rondgaande straten. Over de musea, en Vermeer, het licht dat barst van het leven. We besloten nog eens hetzelfde te doen als de schrijver. Toen het donker werd beschenen we het boek met een zaklantaarn, en we fluisterden elkaar de woorden toe totdat we hees waren.

We begonnen aan onze beklimmingen. De berg voor ons werd in de winter als skipiste gebruikt; lange, kale stukken gras sneden omhoog door de dichte begroeiing. We volgden een pad door het bos dat steeds glibberiger werd: op handen en voeten klommen we omhoog. ‘Kijk uit Eer,’ riep Len steeds als ik weggleed. We zaten onder de modder en het leek alsof we nauwelijks opschoten. Toen we een groep met kinderen passeerden die het pad afdaalde, besloten we toch door te gaan.

Na uren bereikten we de top. Er stond een bordje: ‘sokolie, 1170 m’. We namen foto's van elkaar. Het was mistig, maar beneden zagen we de camping liggen. Die zag er ineens netjes en geordend uit, een kleurig vierkant omringd door bomenrijen en vlakke stukken land. Ik liep over een smalle richel naar een uitloper van de rotspunt, en ik boog voorover met de camera. Een diepe afgrond lag onder me. Aanvankelijk lachten we, maar ineens riep Len: ‘het is niet leuk meer,’ en hij kromp ineen. Ik draaide me om naar hem en maakte snel een foto.

Ik liep terug en we vielen elkaar in de armen; daarna gleden we langs het pad weer naar beneden.

Na drie dagen op de camping namen we de bus terug naar Zilina. We informeerden op het station hoe we naar onze volgende bestemming, Liptovský Mikulás, moesten reizen. Een man in de rij achter ons liep naar voren en kwam bij ons staan. Met hectische uitlatingen overlegden hij en de lokettist over de meest wenselijke route voor ons. Wij glimlachten verlegen om zoveel behulpzaamheid. Uiteindelijk namen we de trein. Er lagen verschillende tunnels op de route, en we spraken elkaar de woorden toe die wij toen wilden horen.

Liptovsky Mikulás was grotendeels een grimmige stad met kale, brede straten en eindeloze rijen van uit beton opgetrokken gebouwen. We hadden het historische centrum met oude patriciërshuizen en een barok klooster snel

[p. 33]

bekeken, en we besloten na een dag de druipsteengrotten ten zuiden van de stad op te zoeken.

Met de bus reden we door een dure buitenwijk. We kwamen langs landhuizen met grote tuinen, en met auto's voor de deur die glimden en er nu eens niet twintig jaar oud uitzagen. De meeste huizen stonden apart en hadden mooie lichte tinten en rode puntige daken. In zo'n huis zouden we wel willen gaan wonen, zeiden we tegen elkaar, en ik dacht aan de voorzichtige plannen die we hadden gemaakt. Het was een idee waar we omheen cirkelden en af en toe van proefden.

De bus was al snel voorbij de laatste huizen, en we reden de Lage Tatra in. De hobbelige bergweg liep langs een kilometerslange beek die het donkere kalk erboven had uitgehold. We zagen verder alleen lange stenen hellingen voor ons, vlakke rotspartijen begroeid met verkleurd mos; aan niets was te zien dat we een beschermd natuurgebied doortrokken. Len pakte zijn kaart erbij en toonde me hoe ver we gekomen waren. Ik kon er geen wijs uit; Len zuchtte quasi-geërgerd. De bus stopte plotseling, en hij trok me aan mijn jas omhoog.

We sloten ons aan bij een groep Tsjechen, met een gids voorop die de grote houten deur naar de ijsgrot opentrok. Smalle trappen liepen ver naar beneden waar het kouder en kouder werd. De gids stopte af en toe en ze vertelde over de grillige formaties. Ijspegels daalden vanuit gaten in de rotsen neer en gingen op in de bevroren beekjes waarlangs we liepen. Het meisje stelde vragen aan de groep, en maakte een paar keer een grap. Wij deden alsof we haar verstonden, lachten mee met de anderen, en zeiden ‘ne, ne’ wanneer dat op zijn plaats leek.

Terug in Mikulás besloten we dat we de laatste avond moesten vieren. We zochten een goed restaurant op, en de brandy vooraf deed ons steeds in de lach schieten. We maakten flauwe opmerkingen; de ander reageerde daarop met overdreven, spottende geamuseerdheid. Vlakbij het restaurant, in een deftige oude bioscoop met rode pluche stoelen, zagen we een beroerde spionagefilm. Ook wij stonden op zodra de aftiteling begon.

We spoedden ons naar het hotel. Ik ging in bed liggen en Len ontkleedde zich langzaam voor me. Ik vroeg, alsof ik hem voor het eerst bloot zag, naar het litteken op zijn heup. Len lachte om het bekende ritueel. Hij keerde zich plotseling om en draaide de deur in het slot; één keer gezien worden door personeel was voor ons wel voldoende.

In de slaaptrein terug deelden we een coupé met een Nederlands gezin. De ouders bleven maar vertellen dat Tsjechoslowakije zo snel veranderde en duurder werd. Ga dan gewoon niet meer, seinden Len en ik naar elkaar met onze ogen. Een van de zoontjes leende ondertussen mijn ‘stoere bandje’ voor zijn walkman, en weigerde zijn broer te laten luisteren.

Het werd eindelijk donker en we gingen allemaal slapen. Len en ik lagen op dezelfde hoogte, allebei bovenop een uitgeklapt stapelbed. We maakten kusgebaren naar elkaar, verborgen onder onze handen. We schreven briefjes

[p. 34]

en gooiden die elkaar toe. Ik vouwde de briefjes op en propte ze in mijn rugzak, en ik dacht dat ik ze altijd zou bewaren.

Toen we uitstapten in Rotterdam en de stationshal inliepen, zei Len dat hij mee naar mijn huis ging. Nee, zei ik. Ik wilde geen vertrouwd einde; de vakantie verdiende dat niet. Ik wilde alleen zijn en me warmen aan de zekerheid die ik voelde. Alles leek op zijn plek gekomen.

Op het plein zagen we al een tram klaarstaan. Ik gaf Len een zoen, ‘tot morgen.’ De conducteur wachtte tot ik binnen was. Toen ik aan het raampje zat en omkeek zag ik dat Len zich al had omgedraaid, op weg naar de bushalte. Ik leunde achterover en probeerde mijn gezicht in de plooi te houden, zodat niemand zou zien hoe goed ik mij voelde.

Erik Brus