Passionate. Jaargang 2

[p. 8]

De afwijzing

4. (tweede deel)

Ze is er al. Als een ervaren gastvrouw verwelkomt ze een groepje studenten op de introductie-avond. Ze draagt een duifgrijze sweater op een spijkerbroek die nauw om haar lichaam sluit. Het haar, opgestoken en ineengedraaid in een knotje, lijkt lichter van kleur geworden. Een paar lokken hebben zich uit de gevangenschap bevrijd en vallen uitdagend over het gezicht. Ze staat zoals ze loopt, ze verplaatst het gewicht van het ene op het andere been, het is alsof ze de woorden overweegt met haar lichaam. Innemend schudt ze handen, stelt ze zich voor en plooit ze haar gelaat tot een flauwe glimlach.

De afgelopen maanden had Michel geprobeerd met haar in contact te komen, maar zoals vaak bij verliefden belemmerde zijn toestand spontaan te handelen. Wie verliefd wordt doet er goed aan de eerste impuls te volgen, zonder zich af te vragen welke gevolgen het gedrag zal hebben. Degene die twijfelt zal spoedig geconfronteerd worden met de eigen gedachten. Als een vissersnet zullen de onuitgesproken woorden zich om de verliefde sluiten, totdat de wereld tot een fictieve dialoog is gereduceerd. Michel had direct het gevaar onderkend verstrikt te raken in dit net, maar in plaats dat het hem stimuleerde om actie te ondernemen leek het hem alleen maar te verlammen. Ook van die laatste gedachte was hij zich bewust en koortsachtig had hij zich talloze malen afgevraagd hoe hij de vicieuze cirkel van voorgenomen handelingen kon doorbreken.

Vanavond zou het allemaal anders worden, had hij zich voorgenomen toen hij vlak voor vertrek zichzelf in de spiegel vermanend had toegesproken. Hoe kwam het dat hij oog in oog met haar veranderde in een mak schaap, terwijl hij jaren gevochten had om zijn verleden de baas te worden? Zijn vechtlust ten tijde van zijn crisis, maar ook zijn ondernemingszin in het studentenleven stonden in schril contrast met de twijfelende jongen die een kwartier had besteed aan het uitzoeken van zijn kleding voor de bijeenkomst. Uiteindelijk was de keuze op zijn zwarte trui gevallen, met een wit overhemd eronder. Daarna was hij met zichzelf in conclaaf gegaan over zijn gezicht. Hij stond al met het brommende scheerapparaat in de hand toen hij bedacht dat de stoppelbaard zijn gezicht een manlijker karakter zou geven dan een geschoren

[p. 9]

gelaat. Maar misschien hield ze daar niet van. Uiteindelijk had het scheerapparaat toch zijn werk gedaan en was hij naar after-shave geurend op de fiets gestapt. In zijn gedachten had ze op besliste toon hiervoor haar voorkeur uitgesproken.

Hij moest zich niet zo vaak afvragen hoe hij zich in haar bijzijn zou moeten gedragen. Hij zou gewoon zichzelf moeten zijn. Hij wist niet eens wat ze prefereerde, dus hoe zou hij dan zijn gedrag kunnen afstemmen. Daarom hadden die paar schaarse gelegenheden ook nergens toe geleid.

Een grote kans kreeg hij twee weken nadat hij haar op het college gezien had. Het vak politieke economie werd de ontmoetingsplaats voor zijn heimelijke liefde. Hij was ruim voor de aanvang van het college in een van de middelste banken gaan zitten en wachtte gespannen op haar komst. Hij waande zich in een reusachtige volière, studentes kwebbelden dat het hen een lieve lust was. Langzaam liep de zaal vol en juist op het moment dat hij teleurgesteld besefte dat ze niet meer zou komen, ging ze geruisloos naast hem zitten. Hij schrok zich lam, zijn hart bonsde in zijn keel, maar uiterlijk bleef hij onbewogen. Michel hield zijn blik strak op de docent gericht, terwijl hij ogenschijnlijk zeer geconcentreerd het dictaat van de econoom vastlegde. In werkelijkheid tuurde hij naar de linker bovenhoek van haar collegeblok, waar ze in mooi rond handschrift de naam van het vak en de datum had opgeschreven. Toen hij van de eerste schrik bekomen was en zijn hart het normale ritme had hervonden, durfde hij zijn blikveld wat te vergroten. Vanuit zijn ooghoeken zag hij haar bewegen, maar hoezeer hij ook brandde van verlangen, hij durfde haar niet aan te kijken. Het zou absurd zijn om tijdens een college de studente naast je vol bewondering aan te gapen. Als je alles zo snel mogelijk wilde verknallen dan moest je dát doen. Zo nam hij het besluit een heel college-uur genoegen te nemen met haar smalle arm. Ze had de mouw van de azuurblauwe blouse tot boven haar elleboog opgerold. Haar rechterhand gleed telkens al schrijvend buiten beeld, de linkerarm herschikte zich wanneer ze aan een nieuwe regel begon. Hele fijne, blonde haartjes waren zichtbaar, haar hand leek die van een kind, zo tenger waren haar vingers. Voor een moment gaf de arm een teken van leven en golfde het lichaamsdeel op de collegebank, waarna het in zijn ruststand terugkeerde. Michel reageerde zijn emoties af op het collegeblok dat op een spervuur van halfafgemaakte zinnen werd getrakteerd. De energie die zich in hem ophoopte zocht ijlings in de onbeschreven vellen een bliksemafleider, de inkt vloeide uit zijn pen alsof hij zojuist de inspiratie voor een monumentaal werk had gekregen. Temidden van dit bombar-

[p. 10]

dement van spijkers en wiggen sprak zij hem fluisterend aan. Hij maakte zich belachelijk, want hij wekte de indruk dat hij iedere gedachte, terloopse opmerking of kuch van de docent noteerde. Maar hij was niet in staat haar te vertellen wat de docent zojuist had gezegd. Zeker niet meer nadat hij haar aankeek. Haar ogen waren tot nauwe spleten gevormd, alsof ze de gebeurtenissen voorin de zaal niet goed kon volgen. Hij verontschuldigde zich, onhandig, als een beginnend acteur. Ze beantwoordde zijn blik met een glimlach die hem vertelde dat het goed was en ze schreef geconcentreerd verder. Haar glinsterende ogen verwezen naar diepe gronden, of had hij zich laten misleiden door het licht van de T.L.-buizen dat in haar ogen weerkaatste? Hij had moeite zich in te houden, stamelde nog een keer dat het hem speet dat hij haar niet van dienst kon zijn en deed er het zwijgen toe. Gelukkig maar, want hij stond op het punt haar te vertellen wat er in hem omging, de ene gedachte na de andere schoot hem te binnen. De stroom van gevoelens was nauwelijks meer te kanaliseren. Hij wilde haar van alles vertellen, over zichzelf, over waar hij vandaan kwam en waarom hij politicologie studeerde. Hij zou haar kunnen boeien met zijn verhalen en intussen te weten komen wie ze was. Waar kwam zij zomaar ineens vandaan en waarom ging iedereen door met het opschrijven van saaie aantekeningen terwijl een engel uit de hemel was neergedaald en naast Michel Vurens had plaatsgenomen? Het kon toch nooit toeval zijn dat ze naast hém was gaan zitten? Had ze vorige week tóch zijn blik opgemerkt toen ze met een vriendin stond te praten? Veertig minuten waren voor Michel genoeg om tot de conclusie te komen dat op haar de keuze was gevallen.

Zij zou zijn eerste vriendin worden sinds hij de psychiaters achter zich had gelaten. Hij had een existentiële crisis overleeft, waarin menig calvinist de zelfdoding zou hebben verkozen. Hij die was voorbestemd om zijn aardse dagen met Gods genade te slijten had de zuigende kracht van de Zeeuwse klei weerstaan en zich losgerukt uit de verstikkende omarming van de familie. Hij had een innerlijke strijd gevoerd die al zijn energie opslokte en zijn tijd in beslag nam. Vaak had hij ten tijde van zware depressies vanuit zijn slaapkamer op ‘De Palmboom’ uren bewegingloos naar buiten gestaard. Wanneer dan de melkboer of de buurman met een brede grijns op het erf verscheen, had Michel in zijn toestand van doffe onverschilligheid niet kunnen begrijpen dat iemand in deze wereld in staat was om te lachen. Het leek wel of die mensen op een andere planeet leefden waarop alleen maar mooie gebeurtenissen plaatsvonden. Maar hij had niet bij de pakken neergezeten. Hij ging op vrijwillige basis een half jaar lang voor drie dagen in de week in

[p. 11]

therapie in Middelburg en vocht zich in twee jaar een weg terug naar de samenleving. Bewust van de grote achterstand stortte hij zich op zijn studie, na drie jaar haalde hij alsnog zijn propaedeuse, terwijl goede resultaten van de doctoraalexamens binnenstroomden. Nu was het moment aangebroken de vrouw te veroveren die hij in zijn tienertijd nooit had gehad. Twee jaar had hij zich louter en alleen met zichzelf bezig gehouden. Daar had hij bewust voor gekozen, beseffend dat het vuile werk eens gedaan moest worden en lonend zou zijn voor de rest van zijn leven. Hij had ook niet anders gekund, aangezien hij regelmatig totaal gevoelloos ten opzichte van zijn eigen bestaan en de wereld stond. Maar nu had hij zijn oog laten vallen op haar. Zij, met het rondgeknipte halflange haar dat zo vrolijk boven haar schouders zweefde, met de smalle polsen waarom heen armbanden zo fraai konden dansen, met de ranke enkels die zo verleidelijk uit het schoeisel rezen, met de tengere gestalte die haar rondingen zo sierlijk accentueerde en met de glinsterende irissen die zo onverwacht vaderlijke gevoelens in hem opriepen, zij zou de beloning voor al die jaren van hard werken worden. Met de verovering van haar zou hij het bewijs leveren dat achter het verleden dat beheerst werd door doodsangst en fobieën definitief een punt was gezet. Indien zijn missie zou slagen lag de toekomst voor hem open. Wie zou hem dan nog tegen moeten houden in zijn drang zijn leven te maken naar zijn beeld?

Hij kreeg een duwtje in de rug toen de pauze van het college was aangebroken. Daar zag het eerst niet naar uit, want nauwelijks had de professor het startsein voor de onderbreking gegeven of ze snelde uit de collegebank. Bij terugkomst pakte ze langzaam haar spullen bijeen en verontschuldigde zich omdat ze zei dat ze bij bekenden ging zitten. Haar blik dwaalde door de omhooglopende ruimte, gadegeslagen door Michel die met bezwerende gedachten haar beslissing wilde terugdraaien. Een moment was ze besluiteloos blijven staan. Maar ineens slaakte ze een diepe zucht en had ze haar armen langs haar lichaam laten vallen, alsof ze de overgave met dit gebaar wilde symboliseren. Dat prachtige beeld van die mysterieuze, jonge vrouw, waarvan wij nu weten dat ze Dudu heet, maakte een verpletterende indruk op Michel. Het brandde zich op zijn netvlies en, ik kan u dat wel verklappen, daar zit het tot op de dag van vandaag en zal het blijven totdat de dood het licht in zijn ogen zal uitdoen. Voor Michel stond vast dat ze wel naast hem had willen blijven zitten, maar het aanvankelijk niet gedurfd had. Van de groep studentes waarmee ze omging was er zeker iemand op het college aanwezig. Haar gedrag was verklaarbaar vanuit het feit dat

[p. 12]

ze een reden moest hebben om weer in dezelfde stoel als voor de pauze plaats te nemen. Hij dacht dat zij dacht dat hij het raar zou vinden wanneer ze geen poging zou ondernemen ergens anders bij een bekende te gaan zitten. Of zou ze gewild hebben dat hij een paar banken mee naar voren verhuisde en besloot ze hier van af te zien toen het haar duidelijk werd dat hij bleef zitten?

‘Hoi, ik geloof niet dat wij elkaar kennen?’ Haar stem is zacht en accentloos.

‘Nee, ik ben Michel.’ Hij twijfelt even bij de plotselinge vraag die ze hem stelt. Hij steekt zijn hand uit en voelt hoe haar vingers voor een moment de zijne beroeren.

‘Ik ben Dudu. Ga je mee naar binnen want de bijeenkomst gaat beginnen?’ Ze heet Dudu, ze heet Dudu. De naam galmt door zijn hoofd wanneer hij achter haar naar binnen loopt.

Hij was al sinds het eerste jaar lid van de faculteitsvereniging ‘Laus Stultitiae’, maar door zijn problemen had hij nooit aan de door haar georganiseerde activiteiten deelgenomen. Na zijn definitieve vestiging in Maasstad was daarin verandering gekomen en tijdens de traditionele filmweek was Michel iedere avond op de campus te vinden. Vol verwachting had hij uitgekeken naar het moment waarop de bestemming van de studiereis die ‘Laus Stultitiae’ jaarlijks organiseerde zou worden bekendgemaakt. Verheugd had hij uit een folder vernomen dat de keuze op Praag was gevallen. Eindelijk zou hij de kans krijgen een blik achter het IJzeren Gordijn te werpen. Een paar weken later had hij vol ongeloof de student psychologie aangestaard die hem vertelde dat het meisje met de rondgeknipte haren deel uitmaakte van de reiscommissie. De reis naar de hoofdstad kreeg ook nog een actuele dimensie toen na de val van de muur in Berlijn eveneens het communistisch regime in Tsjechoslowakije een staatsbegrafenis kreeg. Met Havel als pas geïnaugureerde president kreeg de komende week bij voorbaat al het karakter van een droomreis.

De diepe inhammen tussen zijn blonde krullen maken hem ouder dan hij is. Michel schat dat hij ongeveer van zijn leeftijd moet zijn. Onder het hoge voorhoofd trekken twee lichtblauwe ogen door hun felheid de aandacht. Het kan zijn dat hij het zich verbeeldt, maar in de goed gearticuleerde zinnen meent hij een Zeeuws accent te horen. Hij lijkt op iemand. Of misschien heb je hem wel eerder gezien. Je had op moeten letten toen Dudu hem voorstelde en je niet door het optrekken en fronsen van haar donkere wenkbrauwen moeten laten afleiden. Haar gezicht krijgt een sterke expressie als ze het woord voert, dat was in de collegezaal al opgevallen. Hij studeert theologie in Utrecht, wie kan dat nu zijn? Michel kent nie-

[p. 13]

mand die in Utrecht studeert, maar toch is hij ervan overtuigd dat hij de jongeman eerder ontmoet heeft. Of kijkt hij naar het levendige gelaat van een dubbelganger, die ieder mens ergens op de wereld heeft rondlopen? Die vraag kan hem niet lang bezighouden want de jongen vertelt vol vuur. Al jaren reist hij namens een evangelische groepering naar de Middeneuropese republiek. Tot voor kort waren deze reizen niet zonder gevaar, de goederen die ze meenamen werden nog al eens op de grens onderschept, waarna ze zelf aan urenlange verhoren werden blootgesteld voordat ze naar hun bestemming mochten doorreizen. Daarbij laat hij zich door de ideeën van Václav Havel inspireren, die de auteur in brieven aan zijn vrouw Olga deed toekomen. Het is wonderlijk wanneer een religieus persoon niet Jezus, één van de apostelen of kerkvaders, dan wel een ander vroom man uit de recentere kerkgeschiedenis, als zijn grootste inspiratiebron noemt, maar de auteur die ook Michel zo bewondert. Popelend van ongeduld wacht hij tot de gast zijn betoog heeft beëindigd. Nauwelijks is deze uitgesproken, of Michel komt overeind en loopt op hem toe.

‘Dat was een erg goed verhaal.’

‘Ben jij Michel Vurens?’

‘Ja.’ Een lange, verbaasde instemming bevestigt het uitgesproken vermoeden.

‘Maar wie ben jij dan?’ Michel brandt van nieuwsgierigheid.

‘Ken je me echt niet meer, Michel?’ Een vrolijke lach verschijnt op zijn gelaat, de ogen lijken milder gestemd te zijn.

‘Ik zit al een uur te verzinnen waar ik jouw gezicht van ken, maar het spijt me, mijn geheugen laat me in de steek.’

‘Peter de Nooijer.’ Hij steekt zijn hand uit die Michel lang en stevig drukt.

‘Tsjonge Peter, dat is lang geleden. Je ouders zullen wel trots op je zijn dat je theologie studeert. Daar kan je in Klein-Luyden beter mee thuiskomen dan met politicologie.’

‘Stel je daar niet teveel van voor, Michel, ik heb nauwelijks nog contact met m'n ouders. Een paar keer per jaar reis ik af naar Walcheren. Voor hun betekent theologie in Utrecht studeren dat ik van de leer ben afgeweken, en vanuit hun positie bekeken is dat eigenlijk ook zo. Bovendien zal ik m'n ouders nooit kunnen vergeven wat ze Kees hebben aangedaan. Ik ben de dans ontsprongen, maar hij rijdt de rest van z'n leven in een rolstoel rond.’

‘Ben je nu nog gelovig?’ Michel kijk ernstig wanneer hij Peter de vraag stelt.

‘Ja, maar niet meer zoals vroeger. Het naïeve volksgeloof met zijn absurde en kleinzielige regels heb ik definitief vaarwel gezegd,

[p. 14]

maar God bestaat. Niet de God zoals Michelangelo hem schilderde, maar een referentiepunt dat alle handelingen en gebeurtenissen in dit universum een plaats geeft. In wezen formuleert Havel met de term “absolute horizon” een definitie van dat godsbegrip. Voor mij zijn zijn ideeën de redding van het christelijke geloof. Zoals Kierkegaard een eeuw geleden al formuleerde moet het christendom ontdaan woorden van haar hypocrisie. Van een conventionele, pretentieloze godsdienst moet het zich in de praktijk ontwikkelen tot een existentiële leer waarin de persoonlijke verantwoordelijkheid van de mens centraal staat. De wijze waarop Havel als dissident handelde sluit hier naadloos op aan.’ Ze komt bij de twee voormalige klasgenoten staan. Een haarlok hangt over haar linkeroog. Michel voelt het bloed naar zijn hoofd stijgen en neemt snel het woord.

‘Dat is merkwaardig. Ik zie Havels filosofie als een inspiratiebron voor de atheïst die niet louter het botvieren van het ego als levensdoel heeft. De met veel tamtam door Fukuyama verkondigde overwinning van het liberalisme blijkt in de praktijk niet meer te zijn dan een dictatuur van het materialisme. Nu het christendom zich in het wereldvreemde Vaticaan en enkele enclaves in de westerse wereld heeft teruggetrokken en het socialisme in de Goelag Archipel haar menselijkheid heeft verloren, zijn er geen ideologieën meer paraat om zin aan ons bestaan te geven. Het liberalisme ontpopt zich in de praktijk namelijk als een legitimatie voor het compromisloos nastreven van het eigenbelang. Ik denk dat Havels ideeën daarom om verschillende redenen actueel zijn. Ten eerste voldoet het aan de menselijke behoefte aan zingeving. Hoe groot onze huizen ook zullen worden, hoe druk onze bezigheden, en hoe ingenieus de spulletjes die we om ons heen verzamelen, de vraag naar het waarom van dit alles zal eeuwig om een antwoord blijven schreeuwen. De mens is gedoemd tot zingeving, of hij dat nu wil of niet. Waar een paar decennia geleden het christendom nog hoogtij vierde, trekt nu de New Age-beweging alle aandacht. Die oprukkende horde kermistheologen lijkt nauwelijks te stuiten...’

‘Precies!’ Peter knikt instemmend, de felle blik is in zijn ogen teruggekeerd. Een studente met een zwarte paardestaart trekt aan Dudu's arm en vraagt of ze meekomt. Met minder elan neemt Michel het woord weer.

‘Ik word daar wel eens moe van. Maar goed, Havel voorziet in een behoefte, zonder dat ik daarvoor in dingen moet geloven die ik me niet kan voorstellen of dat ik bij kaartleggers, wichelaars en andere patjepeeërs en volksverlakkers te rade moet gaan. Maar daarnaast bevat zijn levensvisie ook een morele opvatting met betrekking tot

[p. 15]

het handelen. Ieder mens is verantwoordelijk voor al zijn daden, in welke situatie hij zich ook bevindt. De mens heeft namelijk altijd de mogelijkheid om een keuze te maken. Dat riep Sartre ook al, maar die bevond zich achter een glas wijn in de kroeg, terwijl Havel aan den lijve ondervonden heeft wat de consequentie van de eigen opvattingen betekent.’ Ze is uit beeld verdwenen. Al pratend maakt Michel een halve cirkel totdat Dudu weer op zijn netvlies verschijnt. Belangstellend luistert ze naar een student die waarschijnlijk een wat luchtiger onderwerp dan Michel heeft aangesneden.

‘Het is toch heel bijzonder dat jij en ik uit dezelfde inspiratiebron putten, terwijl jij je atheïst noemt en ik gelovig ben, christelijk zelfs.’

‘Dat komt door Klein-Luyden, Peter, ons vertrekpunt is hetzelfde. Maar dat jij mij vanavond over de christelijke invalshoek van Havels werk zou komen onderwijzen had ik nooit kunnen denken.

Ga je mee een biertje drinken?’

‘Dat is goed, even een paar mensen gedag zeggen.’ Zeg haar dat je het leuk vond vanavond. Dat je haar snel weer hoopt te zien. Nee, dat is onzin, veel te persoonlijk. Niet twijfelen, die gozer is vast haar vriend niet. En anders heeft hij pech gehad.

‘Ik gaan er vandoor Dudu. Het was een leuke avond.’

‘Peter en jij kennen elkaar hè?’

‘Wij zijn in hetzelfde dorp opgegroeid. Tot ziens Dudu!’ Ze groet zacht terug, Michel draait zich om en loopt naar de deur, waar Peter reeds staat te wachten.

‘Hé Michel, waar is Henk eigenlijk?’ Ze noemt je naam! Laat haar die honderd keer herhalen. Haar lokken dansen voor haar ogen. Met haar gekrulde onderlip en vragende blik zou hij haar zo in zijn armen willen nemen.

‘Die ligt op bed, want hij is ziek. Maar volgens mij heeft hij gisteravond alleen maar teveel gedronken.’

‘Zou je misschien deze informatie voor hem willen meenemen?’ In de paar seconden dat hij de vellen papier van haar ontvangt strijden verscheidene gedachten om de voorrang, een scala van mogelijkheden flitst door zijn hoofd. Wanneer hij het laatste blad van haar in ontvangst neemt, kijkt hij haar aan. Hij twijfelt, zij wacht op wat hij gaat zeggen. Nauwelijks voor het oog zichtbaar bewegen zijn lippen even, maar geen klank verlaat zijn keel. Hij zwijgt waar hij had moet spreken.

Giel van Strien