Parmentier. Jaargang 16

[p. 119]

Jeroen van Rooij
Shakey

Ik zag mezelf voor het eerst op 4 mei. Het was rond die tijd dat de toevallen begonnen. Of en hoe het een met het ander te maken heeft weet ik niet.

Om acht uur waren de jaarlijkse twee minuten stilte op tv. Ik vind dat wel een mooie gedachte, stilte op tv. Eigenlijk zou het scherm ook twee minuten op zwart moeten: twee minuten niets als uitzending. Als het niet elk jaar op dezelfde dag, op dezelfde tijd en met dezelfde reden zou gebeuren, zou het een mooie stunt kunnen zijn. Overal in het land zouden mensen gaan zappen, vier, vijf zes, zeven: niets, aan hun instellingen gaan friemelen, met hun afstandsbediening schudden, op hun toestel slaan. En dan afkondigen, met een bedankje voor de aandacht, en gewoon verdergaan. Geen uitleg, niets.

Goed, ik keek dus naar de stilte. Er werden shots uitgezonden van het publiek op de Dam. Af en toe een close-up van iemand, vooral bedoeld om de gemêleerdheid van het publiek aanschouwelijk te maken.

De jongeman die ze lieten zien, na de bejaarde, de neger en het kind, was ik.

Ik stond met mijn armen over elkaar en keek strak naar voren. Ik droeg mijn rode poloshirt. Meer was er niet van me te zien. Ik weet nog dat ik dacht dat ze me wel voor dat shot gekozen zouden hebben vanwege dat rode shirt. Het stak nogal af bij het stemmige dodenherdenkingsgrijs van de andere aanwezigen. Daarna realiseerde ik me pas dat ik naar iets onmogelijks zat te kijken. Het voelde minder verontrustend dan je zou denken. Ik was het tenslotte zelf.

Vervolgens heb ik nog wel de hele avond naar alle nieuwsuitzendingen gekeken in de hoop mezelf nogmaals te zien. Het was allemaal zo snel voorbij gegaan dat ik niet kon geloven wat ik gezien had. Ik heb zelfs alle, ik weet niet hoeveel, kransleggingen uitgezeten. Maar nergens lieten ze me nog een keer zien.

Toen ik uiteindelijk na de herhaling van het laatste journaal naar bed ging, was ik wel moe maar kon ik moeilijk in slaap komen. Ik weet nog dat ik om vier uur zoveel nog steeds recht overeind in bed zat. Misschien ben ik toen een glas water gaan drinken. Ik weet niet meer of ik echt mijn bed uitbengegaan. Wat wel zeker is, is dat ik de volgende ochtend op de vloer, midden in de kamer ontwaakte.

Naast me lag een oude bril. Ik heb al jaren lenzen.

Mijn rug deed pijn, maar dat hoeft nog niet te betekenen dat ik heb liggen schokken en krampen op de grond. Het kon ook gewoon van het slapen zijn, in een ongemakkelijke houding, waar ik toen maar vanuit ging.

Had ik er met iemand over moeten spreken? Ik weet het niet. Er was niets zeker, dus wat was er te zeggen? Pas later begon de hele boel te veranderen in de freakshow die het nu geworden is. Ik ben maar gewoon met studeren doorgegaan. Net als anders werkte ik twee avonden in de week, als afwasser in een aftandse bistro. De zaak. Ik las wel eens een boek, dronk een biertje

[p. 120]

met vrienden, bezocht mijn ouders in het weekend, als ik tijd had.

Dat was het. Maar als ik een mailtje aan iemand stuurde, kreeg ik het steeds vaker teruggestuurd. Undelivered mail returned to sender. Host does not like recipient. Unknown user: ‘[e-mail]’. Mijn ziektekostenverzekering stuurde me een brief dat ik op eigen verzoek uitgeschreven stond en antwoordde niet op de brieven die ik terugschreef. Ik zag op straat een meisje lopen dat bij me in de klas zat op de middelbare school. Toen ik haar groette keek ze me vanuit haar ooghoeken schichtig aan en liep snel verder.

Nog steeds was er weinig aan de hand. Tegenslag, een slechte mailserver, een vergissing op straat. Niets om je ongerust over te maken.

Op een avond ging ik een bandje bekijken met een meisje met wie ik al eerder was uitgeweest. Een leuk meisje, nuchter, grappig, mooi. Echt een meisje om van te leren houden, een meisje om jezelf in jezelf te laten vallen, van wie je weet dat je haar altijd al had willen hebben. Als een zusje, zo vanzelfsprekend. Of om mee oud te worden en alles te vergeten. Zo'n meisje. We stonden in het publiek te kijken naar het podium. Het was een lekker optreden, een fijne avond, ook met het meisje. Ze stond voor me, tegen me aan. Haar schouderbladen tegen mijn borst, haar achterhoofd raakte mijn kin. Ik kon haar shampoo ruiken.

Het bandje had er zin in, en de drummer zette aan om in de finale van het optreden nog even flink gas te geven. De gitarist maakte krampachtige bewegingen, voorovergebogen over zijn gitaar en peurde er een krakende solo uit. De zanger maakte quasi-militaire danspassen. De lichtman zette zijn stroboscoop aan.

Meteen toen dat gebeurde wist ik dat het mis was. Ik rook een geur waarvan ik wist dat hij zich alleen in mijn hoofd bevond: een geur die lijkt op die van uitlaatgassen, de herinnering aan uitlaatgassen, of wat je je voorstelt bij de geur van elektriciteit. Het lukte me niet om mijn blik van het podium af te wenden. Het lukte me niet.

Het volgende dat ik wist was dat er overal applaus klonk en dat het meisje me aan mijn mouw stond te trekken. Ik stond nog wel overeind. Ze nam me mee naar achter in de zaal waar een bar was en wat tafeltjes stonden. Toen ik ging zitten hoorde ik aan het aanzwellen van het applaus dat het bandje terug kwam voor een toegift. Ik registreerde het wel, maar het was alsof het op kilometers afstand gebeurde.

Het meisje ging een glas water voor me halen. Ik probeerde een sigaret aan te steken, maar ik trilde te erg om het vuur lang genoeg op de juiste plaats te houden. Het vlammetje gaf me wel een focuspunt. Dat stelde me op een bepaalde manier gerust.

Het meisje was goed voor me. Ze bracht me tot aan mijn voordeur. Als ik het me goed herinner gaf ze me zelfs nog een zoen op mijn wang. Maar daarna heb ik haar nooit meer gesproken. Toen ik in de spiegel keek schrok ik me wezenloos. Ik zag eruit als mijn eigen lijk.

In de zomervakantie gaat het helemaal mis met mijn inschrijving voor het volgende collegejaar.

[p. 121]

Het was te verwachten. Mijn studentnummer is bij de administratie bekend, maar achter het nummer blijken alle gegevens verdwenen te zijn. Mijn adres, mijn pasfoto, mijn cijfers, mijn studierichting, mijn studiepunten. Echt alles. Op de administratie hebben ze het me laten zien: het hele scherm bleef leeg toen ze mijn nummer invoerden.

Niemand weet echt wat ze met me moeten aanvangen. Eerst komt de zaak terecht bij de studieadviseur, die me doorstuurt naar de examencommissie, die me naar het hoofd van de administratie verwijst, die me, na een uitgebreide klaagzang op het computersysteem en het beheer ervan, weer naar de examencommissie terugstuurt. De voorzitter van de commissie, van wie ik nota bene twee maanden van tevoren nog les had gehad, laat me na rijp beraad weten dat er geen plaats voor me is in het volgende studiejaar, omdat men geen vaststaand bewijs kan vinden dat ik de afgelopen drie jaar daadwerkelijk aan de faculteit gestudeerd heb, dat het niet duidelijk is of ik ooit collegegeld heb betaald en dat, indien ik wel student ben geweest, men geen zicht heeft op mijn behaalde resultaten.

Ik dacht dat ik helemaal gek werd. Niemand geloofde me ook, dat was het ergste. Ik weet dat het een bizar verhaal is, maar ik had nauwelijks de reactie van mijn vader kunnen verwachten, die me na de zoveelste noodgedwongen onvolledige uitleg van mijn kant met mijn neus op zijn bankafschriften duwde en in mijn oor gromde dat hij onmiddellijk zijn maandelijkse bijdrage én die drie keer 1500 euro collegegeld teruggestort wilde zien, zodat hij zou kunnen overwegen om me nog ooit zijn huis binnen te laten.

Het allervreemdste was nog dat er twee weken later, zomaar ineens, een brief van de administratie in de bus zat, met een datum van meer dan drie maanden eerder, waar een automatisch verstuurd halfjaarlijks overzicht van mijn tot dan toe behaalde studieresultaten zat bijgesloten. Toen was ik echter al te ver heen om er nog iets mee te beginnen. Maar dat was later en dat komt zo.

Vooralsnog begon het ermee dat ik met de koks op het terras van De zaak zat. Zij hadden pauze, net voordat het restaurant open ging voor het diner.

Ik was een kwartiertje eerder gekomen om nog even een kopje koffie te kunnen drinken voor werktijd. We zaten naar de mensen te kijken die voorbij kwamen.

Een schuifelende oude man in een veel te wijde broek, een jong meisje met maar een beenwarmer. De souschef porde me in mijn ribben als hij een mooie vrouw zag. Hij porde me niet toen zij voorbij kwam. Het meisje met wie ik naar het concert was geweest. Ik wilde net een sigaretje aansteken, ik had er al een tussen mijn lippen hangen. Het stak me wel een beetje haar zo te zien, zo stralend, in de volle zon op straat. Vooral toen ik zag dat ze aan de arm van een andere jongen liep.

Die ander was ik. Hij was mij.

Ik heb alleen maar gestaard. Ik zat vast aan mijn stoel. Ik - de ander - had alleen oog voor haar en zij voor mij - voor hem dus, zodat ze me niet op het terras zagen zitten. Het duurde eeuwig voordat ze voorbij waren. Ik dacht zelfs dat ik haar haren rook.

[p. 122]

Net als eerder trilde ik zo hard dat het onmogelijk was om mijn sigaret aan te krijgen. De souschef pakte mijn pols en bracht mijn hand met het vuur naar de sigaret. Ik inhaleerde. Was hem zo dankbaar dat ik hem wel wilde omhelzen, wilde huilen op zijn schouder, maar hij knipoogde al naar een andere collega en zei: ‘Hij heb zeker gezopen gister! Dat wordt een lekker avondje in de afwas!’ Hij deed het geluid van brekend aardewerk na. Shakey noemden ze me daarna. Misschien wel omdat ik dat trillen nooit helemaal uit mijn systeem heb gekregen. Soms is het minder erg dan anders, maar helemaal weg is het nooit.

Ik heb zonder iets te breken mijn werk gedaan die avond. Maar ik sliep geen minuut de nacht erna, at de hele dag niets. Rookte alleen om de honger te verdrijven. Toen ik de volgende dag weer moest komen afwassen stond ik op instorten. In een waas heb ik de eerste paar uur volgehouden, tegen beter weten in. Ik wist namelijk al min of meer wat me te wachten stond.

Kortsluiting.

Toen het gebeurde was ik er zo op voorbereid dat ik de soepkommen die ik in mijn handen had nog weg kon zetten.

Ik rook diezelfde geur.

Een vrouw kwam op me af maar voordat ze er was waren mijn benen al onder me weg. Ik viel met mijn rug tegen het bordenrek, waardoor er een hele stapel servies uit lazerde. Daar lag mijn gevoelloze, zelfloze lijf in te rammelen en te spartelen. Het was of ik van hout was. Pinocchio die 220 volt door zijn donder gejaagd krijgt, zoiets. Dat heb ik later bedacht. Op dat moment was ik alles kwijt. Ook veel van wat daarna gebeurde is weg.

De souschef heeft me nog naar het ziekenhuis gebracht, maar daar konden ze niet veel vinden. Niet in mijn lijf niet in mijn hoofd, maar ook niet in de computer. Mijn ziekenfondsnummer was ongeregistreerd. Daar had ik nooit meer iets aan gedaan sinds die brieven.

Ondanks mijn onduidelijke status als verzekerde is er wel het een en ander met me gedaan. Wat? Misschien heb ik wel de martelbehandeling voor onrendabele patiënten gehad. Ze hebben me een naald in mijn rug gezet, wat me een vreselijke pijn bezorgde, en er zijn foto's of scans van mijn hoofd gemaakt, waar ik ook een enorme hoofdpijn aan heb overgehouden die een week aanhield, maar daarna heb nooit meer wat van ze gehoord.

Ik dacht dat ik iemand zag bij wie ze een stuk uit zijn hoofd hadden gelepeld. Dacht even dat ik het zelf was, maar dat kan natuurlijk helemaal niet.

Ik ben naar huis gebracht door de souschef en eerlijk gezegd weet ik niet eens meer in welk ziekenhuis ik ben geweest. Het kan me ook niet schelen. Nu niet meer in elk geval.

Pas thuis kwam ik er achter dat onder de pleister net boven mijn rechter schouderblad een snee zat van een centimeter of vier lang. Keurig gehecht, dat wel, maar ik weet nu toch echt wel zeker wat ik al een tijdje vermoed: dat er nog een scherf onder mijn huid zit. De snee is allang genezen, maar er is altijd een zwelling gebleven, die eigenlijk alleen maar erger is geworden. De huid zit nu strak gespannen over iets hards heen. Ik kan het net zien als ik over

[p. 123]

mijn schouder kijk. Nu is het zelfs zo ver uitgegroeid dat ik de scherf beet kan pakken en lichtjes kan bewegen.

Misschien komt de scherf ooit nog wel helemaal naar buiten. Dan moet ik hem maar niet zomaar weggooien denk ik. Dan moet ik hem maar bewaren.

Ik was net twee dagen weer in staat om mijn kamer uit te komen toen de brief met mijn studieresultaten kwam. Ik heb hem nog een dag of drie bewaard alvorens hem in de gracht te gooien. Dat beschouw ik nog steeds als een daad van onovertroffen zelfbeheersing. Ik heb het namelijk gedaan op weg naar een toeval. Ik heb de toeval uitgesteld om de brief nog weg te kunnen gooien.

Kijk, ik ben ook niet gek. Ik heb natuurlijk ook wel bedacht dat zelfs als ik aangenomen was geweest voor het volgende studiejaar er wel weer iets gebeuren zou. Dat mijn rekening opgeheven zou worden vlak voor ik mijn collegegeld zou betalen. Dat ik opnieuw uit het systeem gewist zou worden. Dat ze mijn sofi-nummer zouden overzetten op een uitgeprocedeerde asielzoeker. Verzin maar iets, het kon en zou gebeuren. Tegelijkertijd is er altijd hoop. Ik had die brief maar wel mooi gekregen. Ik liep weer, weliswaar een beetje bibberig, maar ik liep in elk geval.

Het was mooi weer, zie je, en daarom was er hoop. Er was twijfel, maar er was ook hoop. Ik keek naar buiten, de zon scheen, ik dacht, ik los het allemaal op, ik breng die brief naar de administratie, en al raken ze hem daar dan kwijt, al blijkt het een vervalsing te zijn, al brandt het gebouw af: ik heb het in elk geval geprobeerd. Dat dacht ik.

Als ik al iets fout gedaan heb, dan is het die omweg door het park. Want lopend tussen de zonnende mensen werd ik door de angst bevangen om hem te zien.

Mezelf.

Met haar.

In de volle zon, in het open veld. En met die angst kwam de gedachte dat, hoe dan ook, hij het altijd beter zou doen dan ik. Hij had geen toevallen, hij had haar. Haar shampoo stond naast een oud stukje zeep in zijn badkamer en als ze er niet was rook hij aan de fles en dacht aan haar. Hij was niet telefonisch ontslagen als afwasser omdat zijn baas niet voor zijn veiligheid kon instaan. Hij herdacht zelfs de doden: ook moreel gezien was hij een beter mens.

Ik zag hem overal waar ik hem kon zien. Niet echt natuurlijk, maar ik stelde me voor dat hij op de trap van de muziektent zat, dat hij zijn handdoek spreidde voor zijn meisje, dat hij op zijn blote voeten een balletje trapte met zijn vrienden, dat hij op zijn buik lag en een boek las, haar pakje Luckies in het gras, dat hij zijn slippers aandeed om naar huis te gaan, dat hij op het pad naar zijn trillende handen stond te kijken en ik opkeek en hij me recht in mijn ogen zag.

Ik raakte in paniek, dat kan je wel zeggen ja. En met de paniek kwam het schudden. Maar in het schudden liep ik! Ik schudde eerst met het ene been, dan met het andere. Ik vluchtte terug tot aan de brug door elke keer voorover te vallen en me nog net met een been vooruit

[p. 124]

op te vangen. Ik viel ja, maar vooruit. Of terug in dit geval. Tot op de brug, waar ik de brief in het water schudde, samen met de rest van de inhoud van mijn tas. Was hij weg? Was ik weg? Ik was weg. Nu pas ging ik neer. In triomf mag je wel zeggen. Ik was geworden wat ik moest zijn. This is the way, step inside.

Ik hield voor het eerst mijn ogen open. Ik zag zonder mezelf. Die lag in het park namelijk, met zijn meisje. Of hij stond nog verdwaasd op het pad. Ik zag zonder mezelf en wat ik zag kan ik je niet zeggen want ik zag het niet. Ik keek van buiten naar buiten terwijl ik in het stof lag te kronkelen.

Ik was in de lege, lichte gangen van mijn middelbare school. Ik wist niet wat ik er deed. Een pluk haar dreef voorbij. Misschien was het na een repetitie van het schooltoneel. Ik was haast doorzichtig en doorstraald van alles. Het mistige van de normale dagen was weg.

Ik lag in het donker bij een rivier in het gras, dat door me heen groeide alsof ik niet bestond. Ik zag de sterren opgloeien en doven alsof het sigaretten waren.

De hele tijd was ik nergens geweest. Ik had niets gezien.

Op een gegeven moment hield het op, was alles weg. Maar ik kwam weer terug. Ik had op mijn tong gebeten bleek. Meer schade was er niet en de schade stond in geen verhouding tot wat ik gewonnen had.

Het duurde lang voor ik weer kon staan. Maar toen het zo ver was, klopte ik het stof van mijn kleren en liep verder alsof er niets gebeurd was. Een beetje als een kat wilde ik zijn, als een kat die net van een balkon afgelazerd is, om zich heen kijkt, zich even likt om zijn verwarring te verbergen en wegloopt of er niets gebeurd is.

Alleen dat beven, dat verpeste het effect wel een beetje.

Ik moet nog een hoop leren, dat wel. Het is nog teveel dat me overkomt. Als het moment er eenmaal is, moet ik er nog meer greep op zien te krijgen. Maar ik moet er ook met mijn hoofd naar voren induiken.

Oh, en ik moet er ook nog veel te lang op wachten, en ik weet ook nog niet hoe ik er het beste moet komen. In het moment, bij het moment. Soms loop ik expres te schokken over straat in de hoop dat er eentje komt.

Hij helpt me soms. Ik vlucht van hem weg naar hem toe. Als ik denk hem ergens te zullen zien, dan komt het vaak wel. Als ik maar wist waar hij woonde, dat zou al een hoop schelen. Ik heb zijn naam een tijdje gezien op een briefje achter het raam van de bibliotheek, met een datum en een tijd erbij. Man, dat hielp! Tot die datum voorbij was natuurlijk, maar het briefje heb ik nog in mijn jaszak zitten.

Ik moet de momenten nog leren berijden. (Mijn ogen draaien zich om in hun kassen.

Ik probeer mezelf in mijn hoofd te kijken.) Zoals je een wild paard berijdt:

...zo lang mogelijk in het zadel blijven. Niet er weer uitgegooid worden.

[p. 125]

Ik hoor in het zadel te zitten. (Hoe scheef hangt mijn kaak onder mijn schedel? Wat doen mijn tanden op elkaar? Heb ik een gat in mijn brein?)

Daar ben ik op mijn best. Laat de ander in zijn wereld maar de beste zijn. Ik laat hem mijn kamer, mijn meisje, mijn fiets, mijn geld, mijn studiepunten en zijn dodenherdenking. Als hij mij mijn niets maar laat, mijn wijdopen
witte
ogen, mijn gevoelloze benen, mijn houten gewrichten, mijn geschaafde knieën en de scherf
in mijn schouder.

Ik moet nog een hoop leren, maar ooit kom ik er helemaal.

Denk maar niet dat_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _