Parmentier. Jaargang 15

[p. 122]

Literaire Prijs van de Provincie Gelderland 2006

Juryrapport

In een interview met NRC Handelsblad zegt de politieromanschrijver Henning Mankell, dat het niet lang meer kan duren voordat een misdaadauteur de Nobelprijs wint. Of hij daarin gelijk krijgt valt uiteraard nog te bezien, maar feit is in ieder geval dat het spannende boek momenteel hoogtijdagen beleeft: Nicci French weet zich met elk nieuw boek verzekerd van een stipnotering in de boekentoptien, de thriller De Da Vinci Code prijkte maandenlang boven aan de internationale bestsellerslijsten en lezers kijken reikhalzend uit naar de nieuwe ‘Noort’, ‘Ross’ of ‘Appel’.

Deze en enkele andere overwegingen lagen ten grondslag aan het idee om ditmaal ‘Kleine criminaliteit’ als thema te kiezen voor de Literaire Prijs van de Provincie Gelderland 2006, die ook dit jaar in opdracht van de Provincie Gelderland werd georganiseerd door literair tijdschrift Parmentier en literair festival De Wintertuin.

Om mee te dingen naar deze prijs moest men een kort verhaal te schrijven van minimaal 1000 en maximaal 1750 woorden, dat aansloot op het thema van de wedstrijd. Deelname stond open voor iedereen in het Nederlands taalgebied. Uit de 140 binnengekomen inzendingen selecteerde de redactie van Parmentier 9 verhalen die aan de vakjury werden voorgelegd.

Volgens de jury blonk geen van de inzendingen echt uit. Sommige auteurs imponeerden door een soepele schrijfstijl, maar stelden teleur vanwege het gebrek aan spanning en diepgang in hun verhaal; een verschijnsel dat zich ook andersom voordeed: verrassende, gedurfde plots die evenwel stonden opgetekend in moeizaam proza.

Omdat ‘kleine criminaliteit’ het thema van de wedstrijd is, heeft de jury vooral willen letten op vormtechnische elementen die misschien bij uitstek voor het spannende verhaal van belang lijken, zoals de spanningsopbouw en de uitwerking van de plot.

De auteur van het winnende verhaal weet deze elementen op een geraffineerde manier

[p. 123]

met elkaar te verenigen: hoewel meteen in de eerste alinea een bad guy wordt geïdentificeerd (waarmee voor de lezer het whodunit-probleem grotendeels komt te vervallen), slaagt de schrijver erin de aandacht vast te houden door een tweede, minstens zo klassieke vraag te suggereren: hoe krijgt de dader zijn trekken thuis? In al zijn voorspelbaarheid mag de clou dan alsnog verrassend heten. Het verhaal gaat over Habib, een jonge Marokkaan die vrijwilligerswerk verricht in een verzorgingstehuis. In het verzorgingstehuis heerst een wat broeierige sfeer. De personages lijken vooral verwikkeld in een machtstrijd. Ze spelen een semi-erotisch spel van aantrekken en afstoten met als inzet de eigen (on)afhankelijkheid. De verdwijning van allerhande kostbaarheden symboliseert in tweede instantie voorts ook de onvermijdelijkheid van verval en verlies waarmee ouderdom gepaard gaat: ons echec als misdaad, een proeve van kleine criminaliteit waarbij de echte schurken vanzelfsprekend graag een handje helpen, bijvoorbeeld door onze rolstoelen te duwen of onze boterhammen te smeren. Dat deze auteur zijn personages in een kort tijdsbestek tot leven weet te wekken vormde voor de jury een tweede reden om dit verhaal te bekronen. De Literaire Prijs van de provincie Gelderland 2006 gaat naar John Toxopeus voor zijn verhaal ‘Crimineel’.

Wie vindt dat dierenrechten in de grondwet moeten worden opgenomen, zal zich in die mening bevestigd zien door het verhaal van de beste Gelderse debutant. Voornaamste ingrediënten: een hondje, een rangeerterrein en een klauwhamer, waarover we hier niet verder zullen uitweiden. Daarmee volgen we de auteur die mede dankzij een effectieve schrijfstijl veel aan de verbeelding van de lezer overlaat. De prijs voor het beste Gelderse debuut gaat naar Jan Hardeveld voor zijn verhaal ‘De trein uit Boxmeer’.

Wanda Gloude (redacteur Ambo/Anthos), Berry Kessels (thrillercriticus en redactiechef van De Gelderlander), Tomas Ross (thrillerauteur).