De vriendelijke W.F. Hermans
Klaartje Groot
Een kwelgeest, querulant, lastpost, onuitstaanbare sarcast, drammer, psychopaat en een total loss: Hermans is door zijn talloze slachtoffers en tegenstrevers voor van alles en nog wat uitgemaakt. Maar voor wie genoeg heeft van alle haantjesgedrag en polemiek hier aandacht voor de vriendelijke kant van Hermans.
Op grond van zijn werk zijn en zijn optreden in het openbaar kun je je Hermans moeilijk voorstellen als een vriendelijke man. Ook zelf zei Hermans dat hij op zichzelf doorgaans een ‘vrolijker indruk’ maakte dan op anderen. Dat kon je als tv-kijker aan de andere zijde van het scherm direct beamen.Ga naar eind1 Het strakke gezicht met de verbeten trek om de mond verried de spanning waaronder hij stond. Op een drammerige toon wreef hij de hele wereld de onverbiddelijke waarheid onder de neus. In zijn roman Au pair voert hij zichzelf op met een gezicht dat ‘er niet een was dat van nature vriendelijk stond’. Weliswaar kijkt hij de hoofdpersoon Paulina vervolgens ‘heel vriendelijk aan’ en belooft hij haar ‘alle goeds’. Maar dit was ‘de enige zachte plek in het harde universum’ van Hermans, aldus Mario Molegraaf.Ga naar eind2
Toch had Hermans een vriendelijke kant. Freddy de Vree, een goede vriend van Hermans, vond hem ‘de aardigste man ter wereld’.Ga naar eind3 En De Vree was niet de enige. Journalisten die Hermans thuis opzochten waren steevast verbaasd over zijn vriendelijkheid.Ga naar eind4
Zelfs jegens Multatulianen kon hij vriendelijk zijn, zoals een enthousiaste jonge Multatuliaan in de jaren tachtig ondervond. Ze werkte aan een scriptie over Multatuli en Nieder-Ingelheim en vroeg hem naar een bron die hij niet vermeld had in zijn biografie De raadselachtige Multatuli. Hij dankte haar hartelijk en beloofde haar scriptie ‘met aandacht’ te lezen. Daar bleef het niet bij. Er ontspon zich een correspondentie over allerhande multatuliana. Hij schreef haar later dat hij de scriptie ‘met plezier gelezen’ had en dat het hem ‘een waarheidlievend werkstuk’ leek. Een volgend artikel van haar over ‘het latijn van Multatuli’ las hij ‘met veel plezier’. En ‘uit erkentelijkheid voor haar werk’ zou hij haar door zijn uitgever een exemplaar van de tweede druk van De raadselachtige Multatuli laten zenden. Alle brieven waren ondertekend met ‘vriendelijke groeten’.Ga naar eind5
Was Hermans' optreden in het openbaar soms toneelspel? En in Au pair gaf hij een zelfportret: onbetrouwbaar, zeker van een schrijver die in zijn werk altijd alles op losse schroeven zette. Al met al zou je hem bijna self-fashioning aanwrijven.
Auteursrechtelijk beschermd