Jaarboek Multatuli 2017

[p. 101]

Kroniek 2017
Klaartje Groot

Het Multatuli Huis is nog nooit zo druk bezocht als in Multatuli's 130e sterfjaar: 2233 personen tekenden het gastenboek. Online kwamen er 110.000 langs en waren er 1653 facebooklikes. De schoolklassen kwamen uit alle hoeken van het land: van Enschede tot Haarlem, van Den Helder tot Maastricht. Ook onder de andere bezoekers - individueel en in groepsverband - waren alle Nederlandse regio's vertegenwoordigd. De honderden bezoekers uit het buitenland kwamen vanuit de hele wereld. Het Multatuli Genootschap kreeg er tientallen nieuwe leden bij dankzij de inspanningen van de nieuwe voorzitter.

De goede oude tijd van Multatuli's lezingentournees leken te herleven door de vele lezingen van Multatulianen en andere sympathisanten dit jaar. Het begon al met het symposium ‘130 jaar later’ aan de Rijksuniversiteit Leiden met bijdragen van onder anderen Saskia Pieterse, Olf Praamstra, Jane Fenoulhet, Kris Humbeeck en Bart Vervaeck. De lezingen voor het Multatuli Genootschap gingen over W.F. Hermans' Raadselachtige Multatuli door Marc van Zoggel (maart) respectievelijk over Thorbecke door Remieg Aerts (november). Die laatste middag droeg Krijn ter Braak voor uit de brochure Over vrije arbeid. Ook kwam er een nazaat - tevens lookalike! - van Multatuli langs om de brochure met autograaf van de schrijver in ontvangst te nemen voor het Multatuli Huis. Eens had Multatuli deze cadeau gegeven aan gouverneur-generaal Duymaer van Twist met de volgende provocerende opdracht: ‘Den Heere A.J. Duymaer van Twist, als blijk der diepste verachting, van den schrijver’, en nu is hij door verwanten van de vermaledijde gouverneur-generaal boven water gehaald uit het familiearchief.

Voorts hielden Dik van der Meulen en Philip Vermoortel lezingen op het kunstfestival Europalia; Multatuli Huis-medewerkers Floris Meijsing en Eric Roodnat in Boxtel respectievelijk Amsterdam, en conservator Klaartje Groot voor respectievelijk Vereniging Ons Amsterdam en de Amsterdamse Cultuurhistorische Vereniging.

Onder luid applaus en grote dankzegging van het bestuur en de leden nam Winnie Sorgdrager op 4 maart afscheid als voorzitter van het Multatuli Genootschap. Recensente en bijzonder hoogleraar Literaire kritiek Elsbeth Etty volgde haar op. Zij is ook de biograaf van de schrijfster en socialiste Henriette Roland Holst, die de Max Havelaar verslonden heeft. Etty citeert Henriëtte: ‘Weldra had ik den heelen Havelaar gelezen en kende ik de “Toespraak tot de Hoofden van Lebak” en het “Lied van Saïdjah en Adinda” vrijwel van buiten. Multatuli kon in de jaren tachtig geen

[p. 102]

hartstochtelijker bewonderaarster gehad hebben dan ik. Mijn zucht naar romantiek, mijn instinctmatige drang naar sociale rechtvaardigheid, mijn dweepende bewondering voor hen die zich opwierpen als beschermers van de zwaksten, bevrijders van de onderdrukten - dit alles werd de notarisdochter te Noordwijk volkomen bevestigd door het wonderbaarlijkste boek van welks ontstaansgeschiedenis ik zoo goed als niets wist.’ We zijn benieuwd in hoeverre de biograaf zich met de gebiografeerde vereenzelvigd heeft...

Op 29 juni vond de boekpresentatie plaats van deel 17 van de Volledige Werken van Hermans, dat geheel aan Multatuli gewijd is. Hermans was zijn hele leven lang geboeid door het werk en vooral het karakter van Multatuli. Op de boekpresentatie annex opening van de tentoonstelling over Hermans' fascinatie voor Multatuli konden enkele fervente zelfstandig opererende Hermansfanaten ternauwernood buiten de deur van het overvolle Multatuli Huis gehouden worden.

‘De hoogste moed is hoogmoed’, aldus Multatuli. Nu al voor de derde keer heeft iemand het aangedurfd de Max Havelaar te bewerken. Na de hertaling in modern Nederlands van Gijsbert van Es (2010) en de zombievariant van Martijn Adelmund (2016) verscheen de Pax Havelaar of het theeleuten der Nederlandse Handel & Wandelmaatschappij door Multaboni alias Chris van de Ven. In zijn Havelaarpastiche staat in plaats van het redden van de Javaan het verbeteren van de wereld centraal. ‘Dat iedereen op de wereld zijn of haar leven met ten minste een acht kan waarderen’ is het streven van de auteur. Een verschil met de ontvangst van de Max Havelaar in 1860: iedereen is het met de boodschap eens! Dat het boek maar veel verspreid moge worden, en de wereld verbeterd. En dat er nog vele bewerkingen zullen verschijnen.

Wederom konden scholieren in het najaar hun redenaarskunsten vertonen op het Max Havelaartoesprakentoernooi in Leiden. De jaarlijkse Summertime Walk van juli en augustus in samenwerking met het Pianola Museum, het Theo Thijssen Museum en Volksuniversiteit Amsterdam vond eveneens weer plaats en kan ook nu nog gedaan worden als bedrijfsuitje.

In november nam het Multatuli Huis deel aan de Fairtradeweek en in samenwerking met Galerie-verteltheater De Wisseling aan het Storytelling Festival. Tijdens de Museumnacht op 3 november spookte het in de Korsjespoortsteeg. Af en toe weerklonk een akelige gil in het geboortehuis van Douwes Dekker. Wie durfde daar nog naar binnen? Toch hebben ruim 140 mensen het er die avond op gewaagd. Martijn Adelmund, schrijver van Max Havelaar met zombies, en Tessa Waalderbos, een stuiptrekkende koffiejuffrouw, kwamen langs met hun halfdode vrienden, begeleid door de zwaarmoedige tonen van gamelanorkest Wiludyeng.

Op vrijdag 3 november had het Multatuli Huis maar liefst 133 leerlingen van het Lingecollege uit Tiel op bezoek. In 1860 heeft Multatuli zich in ‘het kiesdistrict Tiel’ verkiesbaar gesteld om de Javaanse zaak via politieke weg te bepleiten. Dat had hij een jaar eerder ook al willen doen maar toen had hij de tijd nog niet rijp geacht omdat de Max Havelaar nog niet gepubliceerd was. Hij wilde niet dat hij door de kiezers afgewezen zou worden wegens onbekendheid. Ook toen al maakten veel gelukszoekers die slechts leugens verkondigden hun opwachting in de politiek. Multatuli schrijft: ‘Ook in

[p. 103]

politieke geloofsbelydenissen heerst veelal leugen. Ik weet dit, en waarschuw u daarvoor. De proef is zeer eenvoudig. Men vrage niet: “wat zegt gy?” Men vrage: “wat hebt gy gedaan?” En met deze eenvoudige opmerking sluit ik dit eerste beroep op het volk van Nederland.’ Dit valt te lezen in de open brief Aan de stemgerechtigden in het kiesdistrikt Tiel (oktober 1860).

Multatuli kon tot slot weer rekenen op enkele gulle gevers. De tweedehandsboekhandel Books4life schonk in maart een briefje van Multatuli's weduwe Mimi Hamminck Schepel, waarin Multatuli genoemd wordt, aan het Multatuli Huis. Een medewerker had het gevonden in een partij ingekomen boeken. De winkel heeft de mensenrechten hoog in het vaandel staan en schenkt de winst aan organisaties als Amnesty en Oxfam Novib. Kortom een toepasselijke vindplaats voor een Multatulianum: de roeping van de mens is mens te zijn... In het briefje bedankt Mimi de heer Grit die haar geschreven had naar aanleiding van haar 90e verjaardag. Grit deed zijn best om Multatuli, die destijds in de vergetelheid dreigde te raken, onder de aandacht van jongeren te brengen. Mimi onderstreepte nog maar eens dat ‘Multatuli groot en goed is, en edel zyn streven’. Verder is het Multatuli Huis in 2017 verrijkt met de reeds genoemde brochure Over vrije arbeid, met twee brieven van Willem Frederik Hermans naar aanleiding van diens onderzoek naar Multatuli, met een mooie schoolplaat over het cultuurstelsel en - ongetwijfeld tot groot genoegen van de 130 jaar dode meester - met wéér een vertaling van de Max Havelaar, een nieuwe Spaanse, ‘om te vragen aan Europa, wat ik vruchteloos zou hebben gezocht in Nederland.’ Misschien moeten we maar eens bij Europa aankloppen voor subsidie, aangezien kunst nog steeds geen Regeeringszaak schijnt te zijn in Nederland.