Jaarboek Multatuli 2017

[p. 7]

Redactioneel

O, als hy 't boek geschreven had, als hy de god ware geweest, die door bemiddeling van almachtige schryvers, helden en booswichten op hun respectieve plaatsen zet... (Idee 1094, vw vii, p. 46)

Multatuli bevond zich in 2017 130 jaar in de hemel. En de trap daarheen was steil, aldus de literaire grootmeester zelf in één van de twee pas gevonden brieven waarmee het Jaarboek Multatuli 2017 opent. Hij zal gedacht hebben aan de vele lieden die het hem zo moeilijk maakten: almachtige schrijvers, editeurs en uitgevers bijvoorbeeld. Aan anderen heeft hij veel gehad, bijvoorbeeld aan de vertalers. In dit Jaarboek staan literatuur- of Multatulibemiddelaars centraal.

Multatulibemiddelaars kunnen onbetrouwbare vlegels zijn, of lieden die zich alleen om Multatuli's grote naam graag met hem associëren. Of eigenzinnige karakters die vanwege hun werkwijze vanzelf al in de geest van Multatuli handelen. Bemiddelaars kunnen ook behulpzaam zijn en volledig in dienst staan van de schrijver zoals groupies... of doen alsof.

Was bezorger van de Max Havelaar Van Lennep nu de gedroomde bemiddelaar of speelde hij vals spel? En wat voor rol speelde uitgever Joost de Ruyter? De afgelopen tijd heeft hierover een debat gewoed in allerhande media (onder andere neerlandistiek.nl, het blog van Marita Mathijsen en De Boekenwereld).

Olf Praamstra zette de toon met zijn artikel over Joost de Ruyter in De Boekenwereld, dat u hier in herziene en uitgebreide versie kunt lezen. Hij ziet De Ruyter als een zetbaas van Van Lennep. Met het artikel van Mathijsen wordt de zaak Multatuli versus Van Lennep mogelijk voorgoed beslecht, behoudens nieuwe vondsten van brieven of kattebelletjes, waar we natuurlijk stiekem op hopen...

Dat dat geen ijdele hoop is, mag blijken uit de vondst van Annelies Dirkse in Delpher, waarmee de eenentwintigste-eeuwse lezer wederom enkele nooit ontdekte regels van Multatuli onder ogen krijgt. Multatuli zocht namelijk bemiddelaars van zijn werk onder de vrijmetselaars.

De vertaler van de Sardijnse of Sardische Max Havelaar, Antiogu Cappai-Caddedu, is niet alleen een Multatulibemidddelaar voor zijn land, Sardinië, maar ook bemiddelaar voor zijn taal: hij breekt een lans voor de kleine lokale talen vanuit

[p. 8]

humanistisch perspectief. Het wordt tijd voor een Friese Max Havelaar! (en binnen niet al te lange tijd wellicht voor een nieuwe Nederlandse, gezien de verengelsing van het academische onderwijs). Hier leest u de weerslag van Cappai's boeiende en emotionele pleidooi dat hij hield voor het Multatuli Genootschap in november 2016. Een andere vertaler was M.I. Tubjanski. Hij is in Jaarboek 2016 al even aan het woord geweest en hier verschijnt het tweede deel van zijn voorwoord, dat voor ons uit het Russisch vertaald is door Marien Jacobs.

De grote antikoloniale Filipijnse schrijver Rizal, wiens leven en werk hier onder de loep worden genomen door Jan Mulder, is niet direct een bemiddelaar te noemen. Maar al zijn er tussen zijn eerste roman ‘de Noli’ en de Max Havelaar geen verbanden te leggen, hij was toch een groot bewonderaar van Multatuli en heeft ten minste zijn tweede roman ‘de Fili’ in diens geest geschreven.

Guido Leerdam recenseert een hedendaagse Multatulibemiddelaar. Ook in de rubrieken In de media en Kroniek komen weer Multatulibemiddelaars van diverse pluimage aan bod.

Namens de redactie,

Klaartje Groot