Over Multatuli. Jaargang 35. Delen 70-71

[p. 2]

[Nummer 71]

Redactioneel

‘Wat of wie inderdaad iets beduidt, breekt baan over de grenzen’ - Idee 451

Beduidde Multatuli iets? Als we die vraag bevestigend beantwoorden zou Multatuli zich voor de negentiende eeuw op een eenzame hoogte geplaatst zien. In idee 451 schreef hij dat Nederland na Boerhaave niets meer had voortgebracht wat Europese bekendheid genoot. Op Pieter Bleeker na, de ichtyoloog (visonderzoeker) die baanbrekend werk verrichtte in Indonesië. Dominee-dichter J.J.L. ten Kate moest Multatuli eerlijkheidshalve ook noemen als uitzondering, want de Italianen bewonderden zijn werk. En dat vond Multatuli een hele prestatie (van de Italianen, niet van Ten Kate).

Het was dus slecht gesteld met Nederland, zoals ook de rest van idee 451 maar al te duidelijk maakt. Zag Multatuli zichzelf als de verlosser die het land weer op de kaart moest zetten? De Multatuli-kenners kunnen wel raden hoe hij daar over dacht. De Multatuli-kenners hebben echter ook het nodige gedaan om de vraag of Multatuli en zijn werk iets beduidde zelf te beantwoorden. Aan die beantwoording zal ook dit nummer een bijdrage leveren. En wel volgens het criterium dat Multatuli zelf stelde: gaat het de grenzen over?

De eerste stap over de grenzen gaat westwaarts en is imaginair. Dat wil zeggen, Graa Boomsma kijkt niet letterlijk naar Multatuli's ontvangst in Amerika, maar merkt parallellen op tussen het werk van Multatuli en dat van Amerikaanse schrijvers. Dat maakt dat Moby-Dick, Absalom, Absalom! en Een hologram voor de koning volgens hem ‘multatuliaans’ genoemd kunnen worden. De bijdrage van Yuan Sun en Olf Praamstra verlegt de grenzen naar het verre oosten. De auteurs besteden aandacht aan Lu Xun (1881-1936), de Chinese literaire grootmeester die enkele pa-

[p. 3]

rabels van Multatuli vertaalde. Xun herkende zich niet alleen in Multatuli's taalen cultuurkritiek, ook concluderen de auteurs dat Multatuli herkenbaar was in het werk van Xun.

Als we Multatuli's invloed willen traceren in het buitenland, kunnen we aan Indonesië natuurlijk niet voorbij gaan. Kees Snoek biedt een verslag van ‘drie sportieve dagen in Lebak’. In een desa waar nog geen stroom is, maar wel een ‘Max Havelaar Reading Group’, werden drie dagen lang sportieve en culturele activiteiten gewijd aan Multatuli, waaruit ook een lijvig boek voortkwam.

Dan nog twee bijdragen over Multatuli's beduiding in eigen land, waar immers de internationale faam begint. Hoewel: in idee 451 merkt Multatuli op dat de ster van de Nederlander Jacob Moleschot eerst begon te rijzen in het buitenland (maar dan ook vooral omdat de Nederlands sterrenhemel daarvoor te beperkt was). Jaap Grave gaat in op het leven van Julius Pée - misschien wel degene die Multatuli's werk het riantst waardeerde. Germa Greveling beschrijft de aanloop naar de Multatulihuldiging van 1910 in eigen land, waarbij ze niet verzaakt het fenomeen van huldigingen in een Europees perspectief te plaatsen en op te merken dat Multatuli ook over de landsgrenzen werd gehuldigd (Brussel, Pretoria). Greveling maakt verder duidelijk dat het in Nederland niet meeviel een veelzijdig en recalcitrant figuur als Multatuli in één nationale huldiging onder te brengen.

Ten slotte de bijdrage van Annelies Dirkse. Die gaat over een revolutionair middel tot grensoverschrijding (de luchtballon) en vooral over Multatuli's belangstelling voor magnetisme. Een vrijdenker die zich inlaat met magnetiseurs gaat zeker alle grenzen te buiten! Hoewel Dirkse verklaart dat dit toch wel meevalt.

Nu nog wat anders. Het bestuur van het Multatuli Genootschap en de redactie van Over Multatuli hebben besloten het tijdschrift Over Multatuli tot een jaarboek om te vormen. Een schrijver die iets beduidt verdient een jaarboek. Een jaarboek heeft cachet. Een jaarboek met een jaarlijks wisselend thema heeft nieuwswaarde. En door het te koppelen aan een symposium verbreden we onze horizon. Door dat namelijk te organiseren in samenwerking met een of meer andere organisaties brengen we Multatuli onder de aandacht van mensen die ons nu niet kennen. Voorts heeft een jaarboek slechts één drukgang per jaar, waarmee we de kosten beperken. ‘Want er is geld nodig tot het uitwissen van grenzen’ (vw v, 44). Over de nadere invulling van het Jaarboek zullen wij u zo spoedig mogelijk berichten. En we zoeken nog een uitgever. ([...] en ik zoek daarvoor een uitgever. Maar dit is juist het moeilyke. Het publiek kent my niet, en de uitgevers beoordelen de werken meer naar den gevestigden naam van den schryver, dan naar den inhoud. Juist als wy de koffie naar de renommee van de merken (vw 1, p. 29).