Over Multatuli. Jaargang 34. Delen 68-69

[p. 2]

[Nummer 68]

[Inleiding]

Sommigen weten, en allen kunnen het weten [...] dat ik niet schrijven kan, en niet van schrijven houd. Er zijn weinig zaken die mij meer tegen de borst stuiten.
Multatuli, Wijs mij de plaats waar ik gezaaid heb! (1861)

1861 was een jaar vol ‘drokte’ voor Multatuli. In brieven (zie vw x) duikt het woord geregeld op. Gunstige en minder gunstige perikelen rijgen zich aaneen, als in een multatuliaanse Goede Tijden Slechte Tijden. Een van de 1861-gtst-afleveringen zou kunnen beginnen met in het beeld voorbijzwevende foto's van de volgende personen (de hoofdpersoon uiteraard voorop): Jacob van Lennep, tegen wie geprocedeerd wordt met negatieve afloop; broer Pieter, die ziek wordt en overlijdt; Tine, die nauwkeurig op de hoogte wordt gehouden van de verschijning van kritieken (nu ook kritische) op Max Havelaar, van alle pogingen om weer aan het werk te komen, maar die ook te lezen krijgt dat haar echtgenoot dolveel houdt van - laatste foto - nicht Sietske Abrahamsz. Pleister op de wonde voor Tine moet maar zijn dat Siet op haar beurt vervuld is van liefde voor... haar, zoals Multatuli niet nalaat in zijn brieven te benadrukken (‘Maar dit is zeker dat zij met u dweept’). Garmt Stuiveling zag Siet niet alleen als inspiratrice voor Minnebrieven (Multatuli's eerste grote uitgave na Max Havelaar) maar ook voor Wijs mij de plaats waar ik gezaaid heb!, de brochure die Multatuli op verzoek van de uitgever H. Nijgh voor de slachtoffers van een Javaanse watersnoodramp schreef. In 1910 zou Siet zich herinneren dat voorlezing van de tekst door haar oom haar en haar zus dermate elektriseerde, dat ze geen woord van toejuiching konden uitbrengen. Laurens Ham maakt in het leading article in deze aflevering, ‘Het gebod of het genot. Multatuli als liefdadigheidsschrijver’ aannemelijk, dat Wijs mij de plaats door de meeslepende stijl het lezerspubliek hetzelfde genot bezorgde als de dames Abrahamsz. Hiermee plaatste Multatuli zich contre coeur in de heersende liefdadigheidstraditie: men werd niet in de eerste plaats veranderd door de tekst, maar vooral ontroerd. Ham behandelt ook het belang van het liefdadigheidsbeginsel en de daarbijbehorende literatuur in het midden-negentiende-eeuwse Nederland.

[p. 3]

Dik van der Meulen schreef in de vorige aflevering over de betekenis van Hans van den Bergh voor de Multatulistudie. De in oktober 2011 overleden oud-voorzitter van het Multatuli Genootschap werd bedacht met een speciale tentoonstelling in het Multatuli Huis. In dit nummer wordt de in memoriam-reeks vervolgd door achtereenvolgens Albert van den Bergh (die sprak op de najaarsbijeenkomst van het Multatuli Genootschap op 5 november 2011), Eep Francken, Chantal Keijsper en Tom Phijffer.

Over in memoriams gesproken: Jaap Grave haalt herinneringen op aan zijn ontmoetingen met diplomaat/schrijver Carel Jan Schneider oftewel F. Springer (1932-2011), ‘zijn hele leven multatuliaan gebleven’. In Bougainville (1981) wordt een spannend samenspel opgevoerd van Multatuli, Mata Hari en een reeks nagelaten notities. Dit is niet Springers enige boek dat erom vraagt herlezen te worden! Dat we geen bijdrage wijden aan Hella Haasse komt doordat Peter van Zonneveld ons voor is geweest met een onovertrefbaar en liefdevol geschetst portret in Indische Letteren (‘Altijd een Indisch meisje gebleven. In memoriam Hella S. Haasse (1918-2011)’. In: Indische Letteren 26 (dec. 2011) nr. 4, p. 163-166).

Andere bijdragen: de in 2011 als nasleep van het Multatuli-jubileumjaar uitgekomen studies over Multatuli worden onder de loep genomen (door Jaap Grave), onze aandacht wordt gevraagd voor een tot nu toe onopgemerkt stijlkundig aspect van Max Havelaar (door Jacob Dekker) en de Multatuli Kroniek wordt nieuw leven ingeblazen (door Multatuli Huis-conservator Klaartje Groot).

Dan nog dit. Na tien jaar is het tijd voor vernieuwing, de redactie van Over Multatuli gaat in transitie. Het verpoppingsproces zal, naar het zich laat aanzien, een volle jaargang gaan duren. Bestuur en redactie buigen zich dit jaar over de beste structuur en invulling. Het eerstvertrekkend redactielid is Jos van Waterschoot; het overblijvend team wil hem op deze plaats dankzeggen voor de manier waarop hij (tot 2010) zijn conservatorschap voor de redactiedoeleinden heeft ingezet en voor zijn visies en bijdragen met bite in de afgelopen tien jaargangen. In die periode mochten vele themanummers van de pers rollen: lezingen gehouden in De Balie (nr. 50), Multatuli en de Verlichting (nr. 51), Multatuli en de Tachtigers (nr. 52), Max Havelaar voor het toneel, Multatuli en zijn internationale receptie (nrs. 59 en 60); Max Havelaar 150 jaar (nrs. 64 en 65). In vele afleveringen kwamen auteurs uit de wereld van de internationale neerlandistiek aan het woord. Allen hebben het hunne ertoe bijgedragen dat het lezen van Multatuli een plezier was of blijft, ook al moeten we ons ervan bewust blijven dat het de oorspronkelijke genotgever niet in de eerste plaats dáárom ging.

De redactie