Over Multatuli. Jaargang 23. Delen 46-47

[p. 40]

Jos van Waterschoot
Metamorfoze en het Multatuli Museum
Inhaalslag voor de toegankelijkheid

In mei 1860 verscheen in Nederland een boek dat insloeg als een bom: Max Havelaar, of de koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij. De schrijver Multatuli, pseudoniem van de voormalig Indisch ambtenaar Eduard Douwes Dekker (1820-1887), werd er in een klap beroemd en berucht door. Het boek oogstte grote bijval en hevige kritiek en de discussies over het boek en zijn schrijver gaan tot op de dag van vandaag door.

Multatuli op film

Op 1 september 2000 ging in het Multatuli Museum het Metamorfozeproject van start. Het is de bedoeling enkele deelcollecties vast te leggen op microfilm. Het gaat met name om de kostbare brochurecollectie, de knipselcollectie, de libri annotatie, waarbij een aantal uit Multatuli's eigen bibliotheek, en het archief van het Multatuli Genootschap, waarbij het vooral brieven betreft.

Een heel museum

Het Multatuli Museum werd in 1910 opgericht naar aanleiding van de vijftigste verjaardag van het boek Max Havelaar. Een groep Multatuliliefhebbers wilde rond die verjaardag een tentoonstelling organiseren en men schreef familie, vrienden en kennissen van de schrijver aan, die 23 jaar daarvoor overleden was. Multatuli's weduwe, Maria (Mimi) Hamminck Schepel was nog in leven en zegde haar medewerking toe. Er kwamen zo overstelpend veel reacties binnen dat men voldoende materiaal had om er een heel museum voor op te richten. De meeste bruikleengevers stelden hun materiaal daarvoor graag ter beschikking en zo werd het Vereeniging het Multatuli Museum aan het eind van 1910 officieel opgericht. Er werd een ruimte vrijgemaakt in het Stedelijk Museum te Amsterdam, waar het museum de eerste zestien jaar van zijn bestaan zou verblijven. Daarna zat het tientallen jaren lang in de UB Amsterdam. Vanaf 1975 is het museum gevestigd in het geboortehuis van Eduard Douwes Dekker. In 1946 werd het Multatuli Genootschap opgericht, een stichting die de collectie van het museum tot op heden in haar beheer heeft.

[p. 41]

Elk snippertje

Het museum bezit duizenden manuscripten, boeken, foto's, brochures, knipsels en parafernalia van en over Multatuli en verwante onderwerpen. De boeken en de foto's waren al jaren geleden beschreven in een database, maar de manuscripten, deels in bruikleen berustend bij de UB Amsterdam, waren dat slechts gedeeltelijk, evenals de brochures en de knipsels. Met Metamorfoze wordt nu een inhaalslag gepleegd. Al het materiaal wordt in een database ontsloten, ook op trefwoord. Daardoor kan de Multatuli-onderzoeker in de nabije toekomst elk snippertje dat hij/zij voor zijn onderzoek nodig heeft ook daadwerkelijk vinden. Bovendien zal het dan niet meer nodig zijn de vaak in slechte staat verkerende originelen tevoorschijn te halen. De inhoudelijke informatie zal op microfiche ter beschikking zijn en alleen bij uitzondering zal men nog een ‘echt’ Multatulimanuscript in handen krijgen. Overigens valt het met de staat van de manuscripten nog wel mee: de brochures, veelal stammend uit de laatste decennia van de negentiende en de eerste decennia van twintigste eeuw, zijn er slechter aan toe. Meestal werden brochures op goedkoop papier gedrukt, eensdeels omdat ze een krantenachtige functie hadden, anderendeels vanwege de beoogde kopers van die brochures, die meestal gericht waren aan socialisten en vrijdenkers, in die tijd veelal mensen die geen cent te makken hadden. Dat het Multatuli Museum een aantal heel bijzondere en soms zelfs unieke exemplaren bezit binnen deze collectie, zal dan ook niemand verbazen.

Foto: het geboortehuis van Multatuli in de Korsjespoortsteeg in Amsterdam uit: Multatuli, Max Havelaar, Amsterdam 1948.

Overgenomen uit: Metamorfoze Nieuws 4 (2000) 11, p. 5.