Over Multatuli. Jaargang 20. Delen 40-41

[p. 63]

Reinder Storm

Multatuli Pensieri, a cura di Giorgio Faggin. [Uitgeverij] Mobydick, Faenza 1997, 81 p., ISBN 8881780372. Prijs: 18.000 lire

Als deel 16 van de reeks Lunaria verscheen bij de Italiaanse uitgeverij Mobydick een tweetalige uitgave met aforismen van Multatuli. In deze reeks verscheen eerder werk van zulke verschillende figuren als Lewis Carroll, Joseph Roth, Leopold von Sacher-Masoch, Emily Dickinson en Maurice Gilliams. De bezorger van de keuze, de kunsthistoricus en taalkundige Giorgio Faggin (*1933), heeft zich onder andere verdienstelijk gemaakt door ook ander Nederlands literair werk dan van Multatuli in het Italiaans te vertalen, zoals van C.C.S. Crone, Maurice Gilliams, Leonard Nolens en Willem Elsschot.

Tot nu toe is slechts een klein gedeelte van Multatuli's oeuvre in het Italiaans vertaald, wat opmerkelijk is gezien de rol die Italië heeft gespeeld in het leven van met name Tine, Edu en Nonnie, èn gezien het feit dat Multatuli's nakomelingen, de kinderen van Nonnie, Italianen waren. Behoudens een enkel fragment, verspreid gepubliceerd, kan de geïnteresseerde Italiaanse lezer eigenlijk alleen uitgebreid kennis maken met Multatuli door de vertaling van Max Havelaar uit 1965. Uit dat oogpunt bezien is de verschijning van de onderhavige bloemlezing dus een daad van rechtvaardigheid en een reden tot enthousiasme.

De bloemlezing wordt vooraf gegaan door een degelijke inleiding die vooral Multatuli's werk belicht, maar waarin Faggin Multatuli ook vergelijkt met grote Italiaanse negentiende-eeuwse schrijvers, zoals Leopardi, en waarin Multatuli voorts wordt vergeleken met andere aforisten. Faggin geeft blijk goed op de hoogte te zijn van de diverse uitgaven van Multatuli's werk en haalt ook enkele belangrijke recente secundaire werken aan. Voor deze bloemlezing heeft Faggin zich echter gebaseerd op reeds eerder, door anderen vervaardigde Nederlandse bloemlezingen, zoals van Pée, Stuiveling, Schmitt, Van der Heijden, Komrij, en de Engelse bloemlezing van Beekman, The oyster & the eagle. Faggin heeft ook Buddingh's Citatenomnibus en het Klassiek citatenboek van Gerd de Ley geraadpleegd. Pensieri is dus niet, zoals ik aanvankelijk dacht, een bloemlezing uit Multatuli's Ideën, maar een keuze uit keuzes. De uitkomst hiervan is een boekje met veel bekende one-liners, waaruit een tamelijk eenzijdig beeld van de schrijver oprijst, hoewel veel van Multatuli's paradoxen het altijd zo goed doen dat ook dit kortademige boekje boeit, en kan inspireren tot nadere studie. Bovendien wordt

[p. 64]

het beeld gelukkig genuanceerd door de uitsmijter: een volledige vertaling van ‘Het gebed van de onwetende’.

Eigenlijk is het verwonderlijk dat de uitgave tweetalig is. Zouden zoveel Italianen het Nederlands voldoende machtig zijn dat zij, geholpen door Faggin's vertaling, ertoe kunnen overgaan Multatuli's teksten in het Nederlands te genieten? Zouden er Nederlanders gebruik van maken? Ik betwijfel het. Door de Nederlandse tekst weg te laten was er ruimte geweest voor een langer citaat, de vertaling van een enkele brief en wat meer gegevens over Multatuli's privé-leven. En dan was het bereik van deze door het Nederlands literair produktie- en vertalingenfonds ondersteunde uitgave ook ruimer geweest. Desondanks kan dit boekje een nuttige functie vervullen bij het verruimen van Multatuli's bekendheid in Italië.