Over Multatuli. Delen 7-8

[p. 34]

Francisco Carrasquer
De ontvangst van de Max Havelaar in het Spaans

De eerste Spaanse editie van de Max Havelaar verschijnt in november 1975 bij de uitgever José Batlló, ‘Los libros de la Frontera’, Barcelona, en ik, de vertaler, heb dan de ‘Inleiding’ bij het boek (23 pp.: zie hierna) in mei eerder dat jaar ondertekend. De uitgave telt 400 pp., mijn Inleiding uitgezonderd, maar met inbegrip van een Bibliografie (1 p.) en Noten (8 pp. in kleine letter). De gewone oplage was uitgevoerd in paperback met groen omslag en lay-out van de bekende ontwerper Enric Satué. Met naar mijn mening echter desastreus resultaat. De ontwerper had namelijk het idee gekregen om de titel van het werk van Multatuli in witte letters tegen de groene achtergrond te zetten, onder twee andere, doorgehaalde, titels, zijnde de twee eerder verschenen boeken in dezelfde serie. Een ongelukkige ingeving, aangezien in die serie niets of niemand voorkwam van een zelfde uitzonderlijkheid als het meesterwerk van Eduard Douwes Dekker. Multatuli kon niet zonder meer op een lijn gesteld worden met die serie auteurs, bekend bij het Spaanse lezende publiek. Maar het ernstigste was, dat op het omslag de ondertitel voorkwam (‘of De Koffijveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij’), aldus de ‘window-shopper’ of degeen die in de boekhandel wat rondneust suggererend dat het zou gaan om het een of andere tractaat over de Nederlandse koffiehandel of iets dergelijks. De ironie van die ondertitel kan men immers geen moment aanvoelen, aangezien de titel Max Havelaar de Spaanse lezer daar geen indicatie over geeft. Gelukkig heb ik de uitgever ervan kunnen overtuigen het fonds te voorzien van rode kaft met daarop Max Havelaar in grote, strakke letters, zoals het boek in Nederland wordt uitgegeven, en dat oogt heel wat beter.

Ik heb niet de beschikking over alle recensies in de Spaanse taal verschenen naar aanleiding van mijn vertaling van het boek, maar ik heb wel knipsels en kopieën van de belangrijkste die er in Spanje over zijn geweest. De allereerste en de belangrijkste is die van de hand van de voornaamste Spaanse criticus van buitenlandse romans, Domingo Pérez-Minik, die bijna een hele 4-koloms pagina in het meest gezaghebbende Spaanse literaire tijdschrift, Insula, aan de Max Havelaar wijdde (No. 321, pag. 7). Dan is ook belangrijk (vanwege de grote verspreiding van dit blad, dat verschijnt op de maandag, wanneer in Spanje verder geen dagbladen uitkomen), het artikel in de Madrileense Hoja del Lunes (1

[p. 35]

maart 1976), geschreven door Concha Castroviejo, een onbetwiste kritische autoriteit. Verder mogen nog genoemd worden: een kolom in de ABC (de een-na-grootste krant van Madrid) van 21 maart 1976, geschreven door een neerlandophiele journalist, die onlangs als vertaler een bijdrage leverde aan een bloemlezing van de Nederlandse verhaalkunst in de jaren '70^*, Gonzalo Garcival; en een recensie in de interessantste periodieke uitgave van Zaragoza: Andalán (No. 81, p. 15, 15-1-76).

Als belangwekkend feit is het nog de moeite waard te vermelden dat in een enquête gehouden door een literair tijdschrift uit Barcelona (Camp de l'Arpa), waarin aan schrijvers werd gevraagd welk werk de meeste indruk op ze had gemaakt in het jaar 1977, één van hen, de jonge dichter en criticus José Maria de Panero, antwoordde dat het de Havelaar was geweest.

Het is zeer wel mogelijk dat in Latijns-Amerika de invloed van Multatuli's meesterwerk groot is geweest, gegeven het feit dat via Nederlandse ambassades en consulaten zo'n 1000 exx. van de Max Havelaar zijn verspreid in de 19 Spaanstalige republieken van dat werelddeel.

In ieder geval: er is gezaaid, en de oogst is zeker, maar bij dit soort oogsten komt het aan op lange adem en diepgang. Afwachten dus, rustig en met goede hoop.

* Nueva narrative neerlandesa, uitg. Swan, Madrid 1980. Tien verhalen (Belcampo, Biesheuvel, de Jong, den Uyl, Donkers, Heeresma, Kusters, 't Hart, van Keulen) vertaald door Hans Tromp, Garcival, Robredo en Lavada.