OSO. Tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde en geschiedenis. Jaargang 26

[p. 8]

Aspha Bijnaar
Paramaribo, The City!
Nieuwkomers; Sociale en etnische dimensies in de hoofdstad

Het stedelijke landschap van Paramaribo is de laatste tijd sterk veranderd door de komst van ‘nieuwe’ groepen als Marrons, Brazilianen en Chinezen. Hun aanwezigheid heeft ongemerkt een sterke invloed op het sociale en culturele leven in Paramaribo. Wat betekent het voor de dynamiek van de stad nu Surinamers die moeten delen met Chinese bouwvakkers, maffiabazen en prostituees, Braziliaanse goudzoekers en koks? Hoe kijkt men aan tegen de opkomst van Marrons in Paramaribo wier aandeel in politiek, wetenschap, en ook in de dancehall scene een hoge vlucht neemt? Hoe vallen de groeiende groepen van Surinaamse remigranten en witte Nederlandse stagiaires bij de autochtone stadbewoners? Zulke vragen kwamen aan de orde tijdens het zeer goed bezochte colloquium over de invloed van nieuwkomers op nieuwe stedelijke trends dat de Stichting Instituut ter Bevordering van de Surinamistiek organiseerde op zaterdag 28 oktober 2006 onder de titel: Paramaribo, The City! Nieuwe sociale en etnische dimensies in de hoofdstad.

Voor u ligt het themanummer dat een weerslag is van de bijdragen die tijdens het colloquium werden gepresenteerd. De bijdrage van Ad de Bruijne draagt de sprekende titel ‘De eigenlijke bevolking van Suriname.’ Aan de hand van een krantenartikel uit 1907 bespreekt de auteur de groei en samenstelling van de bevolking sinds 1852. De omvang van de Surinaamse bevolking was de 55 jaar voorafgaande aan 1907 gegroeid met slechts 1.425 zielen. Zorgwekkend, concludeert de krant, ‘want de eigenlijke bevolking sterft uit, terwijl er miljoenen guldens worden besteed aan de invoer van immigranten.’ Uit het bericht wordt duidelijk dat de Aziatische immigranten niet tot de ‘eigenlijke’ bewoners werden gerekend, hoewel ze toen al jaren in Suriname woonden en werkten. Integendeel, er werd geklaagd over deze nieuwkomers, zoals men in Suriname ook nu klaagt over nieuwe nieuwkomers. Honderd jaar na het verschijnen van dit krantenartikel, blijkt er dus niets nieuws onder de zon. Paramaribo is nog steeds een stad die migranten uit alle hoeken van de aarde trekt. De overheid besteedt daar nu ook weer handenvol geld aan.

Opvallende ‘nieuwe’ aanwezigen in Paramaribo zijn de Marrons die nu in omvang tot de derde bevolkingsgroep van Suriname behoren. Vanwege de jarenlange achterstelling van het binnenland door de overheid, en vooral door de binnenlandse oorlogen trekken ze steeds meer naar de

[p. 9]

hoofdstad. Marike Goossens onderzocht in ‘Migratie van Saramakaners naar de hoofdstad’ de motieven van Saramakaanse binnenlandbewoners die met pijn in het hart hun dorpen hebben verlaten. Waren het aanvankelijk Marronmannen, tegenwoordig trekken ook veel Marronvrouwen naar Paramaribo op zoek naar betere levensomstandigheden. Die hopen ze te vinden via onderwijs en werk. Het artikel gaat uitgebreid in op de manieren waarop Marronvrouwen in de hoofdstad proberen inkomsten te verwerven.

Door deze urbanisatie maken Marrons een enorme emancipatieslag op het gebied van politiek, wetenschap en onderwijs. Vooral de jongere generatie Marrons valt op door haar fascinatie voor Jamaicaanse reggae en dancehall, waarin ze zich profileren als muzikant of entertainer. Deze twee muziekstijlen zijn in Paramaribo zeer geliefd. In de bijdrage ‘Jonge Marronmuzikanten’ onderzoeken Joliens Sanders en Rivke Jaffe de drijfveren. Dan blijkt dat deze jonge Marrons via hun muziek populariteit en respect proberen te verwerven. In de ogen van de stadsbewoners zijn Marrons al sinds de afschaffing van de slavernij achterlijke bosbewoners. Hoewel Marrons zich sterk bewust zijn van hun gemarginaliseerde positie in Paramaribo, stellen ze zich in hun muzikale expressies vrij kosmopolitisch op: het zijn reflecties op hun eigen Marron-roots, op hun Surinaamse ghettoidentiteit, op hun pan-Caraïbische zelfbeeld en op hun verbondenheid met de Afrikanen in Afrika en de diaspora. Ze switchen moeiteloos tussen al deze identiteiten op zoek naar lobi nanga lespeki.

Ook de ‘Immigratie van Chinezen schijnt de laatste jaren toe te nemen’ in Paramaribo. Zo lezen we in de bijdrage van Paul Brendan Tjon Sie Fat die het anti-Chinese discours in Suriname onder de loep neemt. De stroom nieuwe Chinezen roept gevoelens op van onbehagen onder de bewoners van Paramaribo. Die zien troepen onaangepaste Chinezen actief in de kleinhandel, in de bouw, in nachtclubs en in de harde criminaliteit. De negatieve gevoelens uiten zich vooral via aloude stereotyperingen van Chinezen. Ook deze antihouding is niet nieuw. Al in de jaren dertig van de vorige eeuw werd de aanwezigheid van Chinezen als probleem gepresenteerd: de auteur herinnert aan de klopjacht op piauw en de wilde verhalen over Chinezen die in een onbewaakt ogenblik het geliefd huisdier, de hond, zouden slachten voor het vlees. Meer bloedige details staan vermeld in deze bijdrage. De auteur onderzoekt verder in hoeverre deze negatieve beeldvorming samenvalt met het falende migratiebeleid van de overheid. Falend immigratiebeleid komt ook in andere bijdragen aan de orde. Immers, ‘De Brazilianen stelen al ons goud!’ en de overheid staat dat toe. Zo klaagt menig Surinamer over de Braziliaanse migranten die sinds een klein aantal jaren stad en binnenland bevolken. Marjo de Theije bespreekt de maatschappelijke achtergrond van Braziliaanse migranten en hun motieven om naar Suriname te komen. Over deze groep is in wetenschappelijk opzicht nog maar weinig bekend. De studie van De

[p. 10]

Theije leert ons veel over de rol van Brazilianen in Suriname. Hoewel sommige Brazilianen hechte vriendschappen sluiten met Surinamers, leiden de meesten een geïsoleerd bestaan in een samenleving die zij ook niet helemaal begrijpen, ‘want de Creool heeft zijn begraafplaats, de Javaan heeft zijn begraafplaats, de Hindostaan heeft zijn begraafplaats wat wil zeggen dat niemand met niemand mengt, zelfs niet na de dood.’ Hoewel een deel van de Brazilianen Suriname steeds serieuzer ziet als zijn nieuwe thuis, worstelt een groot aantal met het klassieke dilemma van de migrant: terugkeren of blijven?

De vraag of daadwerkelijk niemand met niemand mengt komt ook terug in de bijdrage van Hebe Verrest in ‘Ik groet maar bemoei niet!’ Proeftuin is Nieuwweergevondenweg ten zuiden van Paramaribo waar zich de afgelopen decennia arme huishoudens hebben gevestigd. De bewoners komen uit verschillende geografische gebieden en hebben een diverse etnische herkomst. De buurt ontwikkelde zich van een ruraal naar een urbaan woongebied. De inwoners leven er vooral van hun kleinschalige hossels. Hun cliëntèle bestaat in belangrijke mate uit de eigen buurtbewoners, een situatie die deze hosselaars afhankelijk en kwetsbaar maakt voor onderlinge concurrentie. Verrest vraagt zich af op welke manier al deze hosselaars gebruik maken van buurtrelaties, vriendschappen en (buurt)organisaties om toegang te krijgen tot schaarse producten zoals grond, werk en geld. Ofwel op welke manier zetten ze hun ‘sociaal kapitaal’ in?

In dit themanummer vindt u ook een artikel van Pam H. Zuurbier ‘Afstand zonder afscheid; Transnationale elementen in levensverhalen van Afro-Surinaamse remigrantenvrouwen.’ Dit onderwerp werd niet op het colloquium besproken, maar is vanwege de thematiek alsnog in dit nummer opgenomen. Per jaar keren ongeveer 1500 Surinaamse Nederlanders terug naar het moederland. In de statistieken wordt de etniciteit van deze remigranten nergens bijgehouden. Wel is inmiddels uit onderzoek bekend dat van de Afro-Surinamers meer vrouwen remigreren dan mannen. Bij de keuze voor terugkeer geven economische motieven niet de doorslag, concludeert Zuurbier. Daarom concentreert hij zich op de immateriële motieven, waarbij hij in het bijzonder een analyse geeft van de levensverhalen van deze Afro-Surinaamse remigrantenvrouwen. Hoewel deze vrouwen doorgaans zijn opgevoed in de Afro-Surinaamse cultuur, hebben ze door hun jarenlange verblijf in Nederland ook veel westerse cultuurelementen verinnerlijkt. Hierdoor zijn ze niet zonder meer Afro-Surinaams, maar ook niet Nederlands te noemen. Volgens de auteur creëren deze vrouwen zo een transnationale cultuur die zich uit in hun dagelijkse denken en handelen, zowel in Nederland als in Suriname. Identiteit, hybriditeit, transnationalisme en diaspora zijn de kernbegrippen in deze bijdrage.

Wat heeft het colloquium ons geleerd over de invloed van nieuwkomers op nieuwe stedelijke trends? Duidelijk werd dat er in Paramaribo net als vroeger steeds nieuwe groepen bij komen die elk op hun manier een plaats

[p. 11]

zoeken in de Surinaamse samenleving. In dit opzicht verschilt Paramaribo niet van wereldsteden als New York, Londen, Parijs en Amsterdam die ook vanouds migrantensteden zijn. Hoewel de bewoners in Paramaribo steeds klagen over de nieuwkomers, geven ze hen tegelijkertijd alle ruimte om ‘hun ding te doen.’ Hierdoor blijft Suriname het toonbeeld van een multicultureel land waar mensen met uiteenlopende etnische achtergronden en religies betrekkelijk vreedzaam samenleven. Harde etnische spanningen en geweld zijn niet karakteristiek voor de Surinaamse samenleving. Deze relatief harmonieuze coëxistentie heeft ook een keerzijde. Suriname ontbeert een adequaat migratiebeleid en een grondige reflectie over de toekomst van multicultureel Suriname. Het colloquium laat een aantal vragen open die hiervoor van belang zijn, zodat er voldoende stof is voor een volgende ronde over onderwerpen als: welke interacties vinden plaats tussen de bewoners en de nieuwkomers? Op welke manieren maken de nieuwkomers gebruik van de hoofdstad? Welke (culturele) gebruiken, waarden en normen, ideeën en opvattingen wisselen ze met elkaar uit? Leidt deze uitwisseling tot verdere creolisering ofwel een nieuwe mengcultuur? Het laatste woord over dit onderwerp is dus nog niet gezegd.