OSO. Tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde en geschiedenis. Jaargang 25

[p. 152]

Peter Sanches & Rosemarijn Hoefte
Signalementen

J. Koers (red.), Concept Wetboek van Strafrecht Suriname; Advokatenkantoor Schurman. Nijmegen: Wolf Legal Publishers, 2005. 252 p., ISBN 9058501469, prijs € 25.

Onder leiding van mr. H. Schurman van het advocatenkantoor Schurman is een voorstel tot herziening van het Surinaamse Wetboek van Strafrecht tot stand gekomen. Al eerder zijn er weliswaar wijzigingen in het wetboek aangebracht, doch dit voorstel bevat zodanige wijzigingen, dat het geheel aangepast is aan de eisen van de tijd.

De voorstellen zijn op 31 maart 2005 aangeboden aan de toenmalige minister van Justitie en Politie Siegfried Gilds. Om tot deze voorstellen te komen heeft de organisator met Nederlandse subsidie een drietal workshops gehouden in het najaar van 2004 en het voorjaar van 2005 waarin deskundigen op deelonderwerpen hun visie hebben gegeven. In discussies met de advocatuur, leden van de zittende en de staande magistratuur, de politie, deskundigen uit de universitaire wereld en andere belangstellenden is de basis van deze voorstellen getoetst aan heersende opvattingen. Als inleiders op deze workshops hebben van Nederlandse zijde prof. mr. dr. M.S. Groenhuijsen en prof. dr. A.M. van Kalmthout, van de Universiteit Tilburg inleidingen gehouden. Met name de inbreng van prof. Goenhuijsen is van groot belang geweest, gezien zijn deskundigheid op het gebied van de vernieuwing van strafrecht en strafvordering. Van Surinaamse zijde zijn onder andere prof. mr. L. Waaldijk en mr. H. Schurman als inleider opgetreden.

Inmiddels heeft de nieuwe minister van Justitie en Politie Chandrikapersad Santokhi op 9 februari 2006 een multidisciplinaire commissie ingesteld ter beoordeling van het herziene Wetboek van Strafrecht. Het concept moet nog in de Raad van Ministers en de Nationale Assemblee worden behandeld.

Signalen dat het bedoelde wetgevingsproduct onvoldoende draagvlak heeft, dat niet alle rechtshandhavingketens voldoende zijn geïnformeerd over het inhoudelijke en het werkbare van de voorgestelde herziening, alsook de irritatie die zou zijn ontstaan bij belanghebbenden bij de totstandkoming, en de wijze waarop een externe consultatie tot stand is gekomen, zijn ondermeer de aanleiding voor de instelling van de commissie.

Verschillende vernieuwingen en veranderingen zijn in het concept Wet-

[p. 153]

boek van Strafrecht opgenomen. De belangrijkste wijzigingen hebben betrekking op een aanpassing van het strafstelsel, waarbij de taakstraf wordt ingevoerd en de mogelijkheid van een geldboete voor alle feiten met een strafbedreiging tot vijftien jaar. Andere belangrijke wijzigingen doen zich voor bij het kinderstrafrecht. De leeftijd waarop een jeugdige strafrechtelijk kan worden vervolgd wordt verhoogd van tien tot twaalf jaar. Voorts vindt de invoering plaats van een nieuw stelsel van hoofdstraffen en de mogelijkheid van taakstraffen. Nieuwe strafbare feiten als stalking, corruptie, seksueel molest, terrorisme bestrijding en de aanpak van georganiseerde misdaad worden geïntroduceerd.

Een belangrijke vernieuwing is de mogelijkheid voor de rechter om in het strafrecht rekening te houden met het inlandse gewoonterecht. Hij kan op basis hiervan beslissen dat opnieuw vervolgen niet meer mogelijk is, of bij eventuele vervolging bij de strafoplegging rekening houden met de op basis van het gewoonterecht van Inheemsen en Marrons reeds toegepaste sanctie.

Ook bevat het concept het voorstel tot het schrappen van de doodstraf. Het gaat te ver om alle veranderingen c.q. vernieuwingen hier aan de orde te stellen. Iedereen die geïnteresseerd is in de voorstellen tot verandering van het Surinaamse strafrecht kan deze zelf in het boek naslaan.

Peter Sanches

Aart broek. De kleur van mijn eiland: Aruba, Bonaire, Curaçao; Ideologie en schrijven in het Papiamento sinds 1863. Deel I geschiedschrijving; Deel II Anthologie. Leiden: KITLV Uitgeverij, 2006. 337 p. en 562 p. Caribbean Series 25, prijs € 49.50 per set.

Deze literatuurgeschiedenis en bloemlezing werden in 1998 in drie delen in het Papiamentu onder de titel Pa saka kara gepubliceerd door de Fundashon Pierre Lauffer in Willemstad. Het eerste Nederlandse deel is enigszins aangepast en waar nodig aangevuld om de laatste ontwikkelingen in de Antilliaanse en Arubaanse literatuur te boekstaven. Aart Broek bespreekt de Papiamentstalige oratuur en literatuur van voor de Tweede Wereldoorlog in de eerste twee hoofdstukken. In de daarop volgende hoofdstukken toont de auteur de verschillen tussen literaire uiringen van voor en na 1940. Her laatste hoofdstuk is gewijd aan de ontwikkelingen die in de afgelopen 35 jaar hebben plaatsgevonden. Broek gebruikt veel citaten om de vertellers en schrijvers zoveel mogelijk zelf aan het woord te laten. Broek ziet zelf de geschiedschrijving ‘als een omvangrijke inleiding tot en toelichting op’ de bloemlezing (I, p. 4).

Voor de anthologie is door de samenstellers Broek, Sidney Joubert en Lucille Berry-Haseth een ruime keuze gemaakt uit de Papiamentstalige bloemlezing. De Nederlandstalige anthologie bevat meer dan tweehonderd

[p. 154]

fragmenten en is verdeeld in vier delen: in de schaduw van de geschreven literatuur; de verspreiding van verlichting en beschaving; de verovering van de eilanden; en gevestigden en buitenstaanders. Her zal geen verbazing wekken dat Pierre Lauffer en Elis Juliana met ieder meer dan 25 fragmenten het best vertegenwoordigd zijn. Andere ‘topscorers’ zijn Willem Kroon, Joseph Sickman Corsen en Luis Daal. De anthologie bevat een verklarende woordenlijst plus de biografische gegevens van de geciteerde auteurs.

Rosemarijn Hoefte

Ineke van Kessel, Zwarte Hollanders; Afrikaanse soldaten in Nederlands-Indië. Amsterdam: KIT Publishers, 2005. 303 p., ISBN 9068324985, prijs € 22.50.

In dit mooi geïllustreerde boek heeft Afrikanist en historicus Ineke van Kessel de levens en verhalen opgetekend van de Belanda Hitam of Zwarte Hollanders en hun afstammelingen. Deze Zwarte Hollanders waren Afrikaanse KNIL-soldaten in Nederlands-Indië. De aanwezigheid van Afrikanen in het KNIL was het resultaat van een bezoek van de Nederlandse generaal-majoor Jan Verveer aan het Ashanti-rijk. In 1836 sloot Verveer met de Ashanti-koning een verdrag over de levering van rekruten voor het Nederlandse leger in Oost-Indië. De meeste van deze meer dan 3000 soldaten waren van slavenkomaf. In Indië werden ze ingezet bij koloniale expedities en in de Atjeh-oorlog. De Indo-Afrikaanse (klein)zonen van deze Afrikaanse soldaten kozen ook vaak voor een militaire carrière en vochten in de twintigste eeuw tegen de Japanners. Na de onafhankelijkheid van Indonesië maakten de meeste afstammelingen van deze KNIL-soldaten de oversteek naar Nederland. Daar hebben zij contact met elkaar gehouden, ook al vanwege de vele verwantschaps-verhoudingen in de groep. Anderen opteerden voor terugkeer naar het huidige Ghana, maar de Van Kessel heeft daar slechts een enkele afstammeling van de Afrikaanse KNIL-soldaten kunnen traceren.

Van Kessel heeft door middel van archiefonderzoek en mondelinge geschiedenis een groepsportret gemaakt van meerdere generaties op drie continenten. Ze benadrukt dat de geschiedenis van de Zwarte Hollanders geen multicultureel drama is, vooral omdat de KNIL een effectief socialiseringsinstituut bleek. Zij beschrijft ook de meervoudige en verschuivende identiteiten van deze militairen, die een zekere onderlinge verbondenheid als Afrikanen behielden, maar zich ook identificeerden als Europese militairen, met alle bijbehorende rechten, in een koloniaal leger. Ook hier was de rol van het KNIL cruciaal, omdat het leger de groepsidentiteit bepaalde.

Het boek bevat een voorwoord van Arthur Japin, schrijver van De zwarte met het witte hart, een roman over de lotgevallen van de Ashanti-

[p. 155]

prinsen Kwasi en Kwame. Kwasi Boakye en Kwame Poku waren de zoon en neef van de koning van Ashanti die als onderpand bij het contract van Verveer werden meegegeven om in Nederland een Europese opleiding te volgen. Mijnbouwingenieur Kwasi woonde vervolgens lange tijd in Indië, maar heeft daar de Afrikaanse soldaten waarschijnlijk niet ontmoet. De koninklijke nazaten zijn echter wel aanwezig op de reünies van de Zwarte Hollanders.

Rosemarijn Hoefte

Nilda Pinto, Hoe Nanzi de koning beetnam en andere Antilliaanse verhalen over de slimme spin. Amsterdam: Zirkoon uitgevers, 2005. 216 p., ISBN 9052473536, prijs € 24,95.

Elke Surinamer is bekend met de verhalen van de slimme spin Anansi. Hij is afkomstig uit de orale traditie van het Ashanti-volk in Ghana en wordt al generaties lang doorgegeven in de Afro-Surinaamse cultuur. Ook in de rest van het Caribisch gebied kent men de Anansi-verhalen. De verhalen die door de slaven zijn meegenomen, werden aangepast aan de nieuwe leefwereld. Kwakti Anansc werd Anansi in Suriname en Nanzi op de Nederlandse Antillen. Ma Akoeba is in het boek te herkennen als Shi Maria.

De verhalen in dit prachtige tweetalige full colour boek zijn in 1952 in het Papiaments opgetekend door Nilda Pinto en in het Nederlands vertaald door ds. Wim Baart die in 1983 op deze verhalen promoveerde in de theologie. De tekst van Baart is voor deze uitgave hewerkt door Lieke van Duin en de oorspronkelijke verhalen in het Papiaments zijn door Sidney Joubert en Hubert Lemmens bewerkt en op elkaar afgestemd.

De verhalen gaan vergezeld van illustraties die afkomstig zijn van drie Antilliaanse en drie Nederlandse kunstenaars. Hiervoor is bewust gekozen, omdar de verhalen altijd ook door verschillende mensen worden verteld. Net als de vertellers heeft elke illustrator zijn of haar eigen interpretatie van de Anansi: mens, of half spin - half mens. De illustraties vormen een meerwaarde voor het boek.

Nanzi is in de verhalen een bedrieger, een gemene schurk, hebberig en egoïstisch, die zich altijd uit de penarie weet te redden. Een vergelijking met de Surinaamse Anansi verhalen maakt duidelijk dat het karakter van de spin in de Antilliaanse verhalen hetzelfde is. Hij is slim, hebberig, egoistisch en een bedrieger eerste klas. Ook de structuur van de Antilliaanse verhalen komt overeen met de Surinaamse. Na het prachtige Anansi boek van Noni Lichtveld uit 1984 vormt dit boek een mooie aanvulling in de boekenkast van elke liefhebber van Anansi verhalen.

Peter Sanches

[p. 156]

Igma van Putte-de Windt & Florimon van Putte, Walburg Pers' Groot Woordenboek Papiaments - Nederlands. Zutphen: Walburg Pers, 2005. 495 p., ISBN 9057303485, prijs € 39,50.

Het Papiaments is een creolentaal die op Aruba, Bonaire en Curaçao wordt gesproken en sinds de vestiging aldaar van vele Antillianen ook in Nederland. Het aantal sprekers wordt geraamd op ongeveer 300.000.

Er zijn al meer woordenboeken Papiaments verschenen, maar naar mij bekend is er geen zo uitgebreid als dit woordenboek. Her woordenboek gaat uit van het hedendaagse Papiaments zoals het gesproken en geschreven wordt op de Benedenwindse eilanden. Het is gebaseerd op een groot corpus van gesproken taal en van zowel letterkundige als niet-letterkundige teksten. In het boek zijn meer dan 30.000 trefwoorden en woordverbindingen van het Papiaments en hun vertaling of verklaring in het Nederlands evenals 1500 spreekwoorden en veelgebruikte afkortingen en letterwoorden op de ABC-eilanden. Het boek bevat informatie over grammatica en aanwijzingen over uitspraak. Dat laatste is belangrijk, omdat Papiaments een toontaal is, waarbij een verkeerd uitgesproken woord ineens een heel andere betekenis kan krijgen.

Her op Aruba, Bonaire en Curaçao gesproken Papiaments is niet uniform. De verschillen in uitspraak zijn echter niet zo groot dat ze de onderlinge verstaanbaarheid verhinderen. In het woordenboek wordt aandacht gegeven aan de verschillen in woordenschat. Het uitgangspunt is echter het Papiaments van Curaçao. Andere vormen of betekenissen worden in het woordenboek aangegeven. De auteurs nemen ook de verschillen mee in cultuur en leefomgeving die hebben geleid tot verschillen in woordenschat en woordgebruik. Soms bestaat er daardoor geen vertaalequivalent in het Nederlands van een woord in het Papiaments en omgekeerd.

Er zijn ook verschillen in spelling. Aruba heeft een officiële spelling die etymologisch gebaseerd is; de spelling van Curaçao en Bonaire heeft een voornamelijk fonologische basis. Het woordenboek is bedoeld voor moedertaalsprekers van het Papiaments maar ook voor Nederlandstaligen. Het gaat er van uit dat de gebruiker een minimale kennis van beide talen heeft.

Voor geïnteresseerden in creolentalen is het woordenboek vanzelfsprekend een welkome aanwinst, maar ook voor diegenen die zich op de Benedenwindse eilanden willen vestigen en zich het Papiaments eigen willen maken.

Peter Sanches