OSO. Tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde en geschiedenis. Jaargang 11

[p. 5]

Woord vooraf

Dit nummer is een beetje een feestelijk nummer, omdat met de elfde jaargang het tijdschrift OSO haar tweede decennium binnentreedt. De redactie heeft daarom een extra themanummer samengesteld, gecentreerd rond het onderwerp wonen. Piet Bolwerk, intussen alweer zo'n bijna twintig jaar geleden de samensteller van het boekje Paramaribo in oude ansichten, heeft zich uitgebreid laten interviewen door Geert Koefoed. Het is de moeite waarde vast te leggen hoe de huizen in Paramaribo waren ingericht in de jaren twintig. Globaal kon men in de stad in die tijd drie typen woningen onderscheiden: die van de arbeiders en handwerkslieden, die van de kleine middenstand, en dan de woningen van mensen van stand. Piet Bolwerk haalt voornamelijk zijn herinneringen op over de huizen van de gegoeden. De antropoloog V. Wuisman verzamelde de gegevens voor zijn artikel eind 1988 in Corneliskondre. De Karib-Indianen kennen een aantal huizentypes, waarvan het open woonhuis (de auhto) het meest voorkomende is. Over dit type woning gaat Wuismans verhaal. In en om de auhto verrichten de Karib-Indianen een groot deel van de gezamenlijke huishoudelijke werkzaamheden, met name de voedselbereiding. De auhto is de haard van de familie; de plaats waar men uitrust, converseert, klusjes opknapt en een groot deel van het eten nuttigt. Het is de plek waar de leden van de verschillende gezinnen elkaar ontmoeten. Bovendien is de auhto de ontvangstplaats voor gasten.

Sylvia M. Gooswit behandelt in haar bijdrage het wonen van Javanen in Suriname. Zij geeft een schets van de huizen waarin, en de manier waarop, Javanen sinds 1890 in Suriname gewoond hebben. Een inventarisatie in de jaren vijftig verricht in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij onderscheidde drie typen Javaans-Surinaamse huizen. Het oude type had een dak van pina, wanden van prasara (gespleten palmstam) en een vloer van aangestampte klei of zand. Huizen van het overgangstype varieerden sterk. Meestal werd eerst van het pina-huis de dakbedekking door solider materiaal (zinkplaten) vervangen. Daarna werden de wanden verbeterd. Zelden bestond de vloer uit planken. Het nieuwe type had een dak van zinkplaten, de wanden en vloer bestonden uit planken.

Herinneringen aan het wonen ‘aan de Leidingen’, aan het Hindostaanse huis, worden opgehaald Satya Jadoenandansing. Minitieus beschrijft zij haar ouderlijk huis en zijn directe omgeving. Het was een huis, annex winkel. In de winkel stonden toonbanken en kasten, tot de nok gevuld met spullen. In een grote, grote glazen kast werd de fijne en kostbare koopwaar uitgestald. Glazen potten met snoep in een scala van kleuren. Kratten en zakken met zout, suiker, uien, meel en aardappels. Koekflessen. Vaten olie met verschillende maatbekers en trechters. Grote en kleine puntbroden en bolletjes met of zonder rozijnen. Kaas, pindakaas, geconserveerde sardines met uien, peper en een scheutje azijn samengeprakt, en niet te vergeten de Wijsman-boter. Klanten konden op de tafeltjes voor de winkel uren doorbrengen met eten of drinken.

[p. 6]

Binnenkort zal Morales Wijngaarde zijn eerste roman publiceren: Oost-West. In deze Oso is een fragment opgenomen uit hoofdstuk 4, waarin het opgroeien in een gemengde buurt wordt weergegeven. De hoofdpersoon van de roman, Marius, woonde eerst ‘aan de West’. Toen zijn moeder een huis liet bouwen ‘aan de Oost’ verhuisde het gezin naar deze, wat betere buurt. Oost was een stuk stiller, de bewoners zaten nog wel eens op hun veranda, maar er was geen echt straatleven. Daarom verliet Marius zijn nieuwe woonomgeving zoveel mogelijk om op zijn oude, vertrouwde plekjes in West te spelen. Het leven daar speelde zich meer buiten af, en zijn vriendjes woonden daar.

Na deze vijf artikelen eindigt het thematisch gedeelte. Toen de redactie een jaar geleden aan de voorbereiding van dit nummer begon, lag het in haar bedoeling meer artikelen over dit thema op te nemen. Een aantal toegezegde kwam helaas niet op tijd klaar. Hierdoor ontstond ruimte voor een drietal andere bijdragen. Paul A.M. van Philips becommentarieert en corrigeert Peter Meels artikel over de oorlogsherinneringen van J. van de Walle. Uitgangspunt van Paul van Philips' correctie is Peter Meels zinsnede dat beschuldigingen tegen kolonel J.K. Meijer - hij zou in Fort Zeelandia opdracht gegeven hebben vermeende NSB-ers dood te schieten - nooit ‘hard gemaakt’ zijn. Geert Koefoed en Jacqueline Tarenskeen heropenen de discussie over de opbouw van de woordenschat van het Sranan Tongo. De auteurs komen tot de conclusie dat de woordenschat van het Sranan een hoge mate van autonomie heeft. De ontleningen uit het Engels en Nederlands zijn van veel minder belang dan tot op heden door de meeste auteurs werd gesuggereerd. Ruim eenderde deel van het lexicon van de Woordenlijst van het huidige Sranan bestaat uit zelfgemaakte innovaties. Bij de uitbreiding van de beperkte, elementaire ‘Engelse’ woordenschat heeft autonome nieuwvorming een veel grotere rol gespeeld dan ontlening uit het Nederlands.

Het eerste OSO-nummer van het nieuwe decennium eindigt met een bijdrage van Michiel van Kempen over de musicus Rudy Bedacht. Rudy Bedacht kent men vooral als Corly Verlooghen, de dichter van Kans op onweer uit 1960, en nog een achttal werken meer. Dat zijn creatieve produktiviteit op het terrein van de muziek heel wat groter is geweest, is minder bekend. Michiel van Kempens inventarisatie van de muziekuitgaven van deze boeiende kunstenaar is daarom een welkome geschrift. Daarna volgen in dit nummer de gebruikelijke, vaste rubrieken: de recente publicaties, bijeengebracht door Irene Rolfes en de recensies. Vanwege ruimtegebrek is de rubriek ‘berichten’ verplaatst naar het volgende nummer.