Opwaartsche Wegen. Jaargang 18

[p. 159]

Uit de letterk. tijdschriften
(Mei 1940)

- Stemmen des Tijds. Dr. G.A. Lindeboom bespreekt uitvoerig 't boek van de Portugese schrijver Teixeira de Pascoaes over Hieronymus, vertaald door A. van Thelen en H. Marsman. De Pascoaes denkt niet in begrippen, maar in beelden, de geschiedenis is geen opeenvolging van feiten en jaartallen, maar van beelden, die voor zijn geestesoog voorbijtrekt. De beelden verdringen elkaar in dit boek, men mist ook de psychologische analyse van de ascetische heilige en de schrijver gebruikt veelmalen de legende, maar we zien H. scherp getekend tegen de achtergrond van zijn felbewogen tijd. Het buitengewone van tijd en figuur imponeerde de schrijver en dat geeft hij goed weer. A. Marja publiceert 't gedicht ‘Rilke's Requiem voor een vriendin’.

- De Nieuwe Gids. In de chroniek der poëzie bespreekt Martien Beversluis enkele vertalingen en de verzenbundel ‘Perspectieven’ van Dr. J.D. Bierens de Haan. B. roemt deze laatste bundel zeer. B. de H. ziet als denker de poëzie niet gescheiden van het overige grote leven. De poëzie is niet een functie geworden, doch slechts medium, middelaarster.

- De Vrije bladen. Cahier V bevat een studie van G.H. 's-Gravensande over M.C. Escher en zijn experimenten.

Een goed geïllustreerd essay waarin de artiest Escher als een uitzonderlijk graphicus getekend wordt.

- De Gids. Van Duinkerken wijdt zijn kroniek aan een uitvoerige bespreking van Van Eeden's lyrische gedichten. Het vraagstuk of Van Eeden een zuivere tachtiger was en bleef komt daarbij naar voren, (men kent de diverse meningen hierover van Coenen, Kalff, Stuiveling e.a.) V.D. constateert bij de ‘Drievoudzangen’ een zich bewust en opzettelijk verwijderen van de 80-er techniek. Omstreeks 1901 (tegelijk 't begin van de Saraperiode) ziet v. D. bij van Eeden een gebroken hebben met de 80-ers. Gewezen wordt op de Dante-invloed bij de overgang tot de R.K. Kerk. Van Duinkerken meent dat v. E. van aanleg geen 80-er was, dat hij 't door soepel aanpassen wel werd, maar dat hij zich bevrijd heeft gevoeld, toen hij zich beijveren kon om het niet meer te zijn.

Theun de Vries publiceert een fragm. van een onvoltooide roman over het vroege Babylonië, ± 2650 v. Chr., waarin de vlucht van een tempelslavenjongen beschreven wordt.

- Groot Nederland. Hendrik de bespreekt uitvoerig de bundel ‘Herwaarts’ van P.N. van Eyck, zeer bewonderend. H.A. Mulder behandelt de figuur van de Zuid-Afrik. dichter N.P. van Wijk Louw de voornaamste poëet van de jongere generatie. Mulder legt alle nadruk op het dichterschap van Van Wijk Louw; bij wie hij ook constateert een aanvaarden van 't individualisme, maar een verwerpen hiervan als ‘levensbeschouwing’. Van Wijk's levensbeschouwing

[p. 160]

is beperkt n.l. het Afrikaanse nationalisme. Deze poëzie is ‘volledig menselijk’, bovendien ‘door en door Afrikaans’.

Van Eckeren schrijft over Van Wijk Louw n.a.v. enkele essaybundels. Binnendijk behandelt in zijn kroniek: L.Th. Lehmann. ‘Zonder Vestdijk is Lehmanns poëzie, die een verbinding is van barokke plastiek en nuchtere feitelijkheid, niet wel denkbaar’. L's verzen zijn echter ‘opener, jongensachtiger, kwajongensachtiger’.

- Criterium. Het Mei-no. is een dubbel-no. Een drietal nagelaten gedichten van Slauerhoff. Poëzie van Hoornik, Achterberg, Lehmann Dubois, Den Brabander, Van Hattum e.a. Een novelle van Bertus Aafjes ‘De Zeemeerminnen’, waarin een ten dode opgeschrevene in zijn laatste heldere ogenblikken opschrijft wat z'n leven voor hem was en die, na 't bewustzijn verloren te hebben, als in trance doorgaat met 't spreken dezer herinneringen, die begrijpelijk vooral hallucinair zijn. H.M. van Randwijk publiceert een fragment uit zijn reisboek over de Levant. Cola Debrot antwoordt enige recensenten, die het ts. niet welwillend ontvingen, o.a. Uyldert, Knuvelder, Van Duinkerken e.a. Debrot vat nog eens kort 't programma van ‘Criterium’ samen: ‘Wij zijn inderdaad de voortzetters van Forum voorzoover wij ons niet tevreden stellen met den eenzijdigen rijkdom van een metaphysische literatuur. Wij hopen echter aan de eenzijdigheid, die Forum als reactie tegenover de andere eenzijdigheid wel stellen moest, te ontkomen. Of wij zullen slagen, is de vraag. Zelfs is het de vraag of het gewenscht is, dat wij slagen’.

- De Gemeenschap. De Poëzie-kroniek (van......?) bespreekt de keur uit de liefdeverzen van Giza Ritschl verzorgd door Hendrik de Vries. De schr. van 't artikel meent dat de Hongaarse dichteres beter in haar moedertaal had kunnen blijven schrijven, ze kent de portée en het effect niet van alle hollandse woorden. Is de dichteres een hollandse Marceline Desbordes-Valmore? vraagt de schr. (daarbij doelend op de inl.), waarop hij antwoordt: neen, de hongaarse.

- Elseviers Maandschrift. Marie Schmitz oordeelt zeer gunstig over Van Eerbeek's ‘De Doeve’, waarin getracht is vorm en inhoud zo nauw mogelijk met elkaar in overeenstemming te brengen. Marsman bespreekt ‘Dichters der Reformatie’ van Dr. W.A.P. Smit en wel zeer gunstig. Het enige bezwaar van Marsman is: een vrijwel volkomen afwezigheid van psychologie. Men krijgt geen impressie van de mensen, in wie zich alles, strijdend en versmeltend, voltrok. Overigens echter: een uitvoerig, goed geschreven, helder doordacht en grotendeels overtuigend betoog.

- Nederland. no. afl. 9 geeft een paar verzen van E.J. van Ebbenhorst Tengbergen uit een binnenkort te verschijnen Jongerenbundel ‘Evolutie’.

- Het Vrije Schrift onder red. van C. Huickx en Willen Eges ging z'n 2e jaarg. in, de beide redacteuren vullen het le no. geheel met hun proza. Eges vervolgt z'n roman.

B.v.N