Opwaartsche Wegen. Jaargang 18

Uit de tijdschriften

- Stemmen des Tijds. Meertens geeft in 't Aprilnummer zijn slotartikel over de Vlaamse poëzie van de laatste jaren. Ditmaal behandelt hij de dichters van de ‘Waterkluis’, die van het Grootnederl. R.K. tijdschr. ‘Volk’, de dichters van de moederaarde. Daarna bespreekt hij de publicaties in ‘De Bladen voor de Poëzie’ en de allerjongste dichters, die het orgaan het ‘Cenakel’ wilden oprichten, maar daarin door de oorlog verhinderd werden. Meerten's art, is bovenal oriënterend, bij sommige dichters zou men gaarne zien, dat de schrijver wat dieper op de zaak inging, maar dan zou zijn essay tevens onevenwichtig geworden zijn. Hij behield 't evenwicht in dit zeer goede overzicht.

- De Nieuwe Gids. In de poëziekroniek van April bespreekt Beversluis ‘Eiland der ziel’ (niet Het Eiland) van Gerrit Achterberg. Deze zoekt 't kernwoord, the very word, het woord als de trefspeer, de taal die de roos raakt. De inleiding van Hoornik vindt B. een krampachtige poging om het door H. gevonden genie aan ons op te dringen. B. citeert enkele verzen, die hij nonsens, grapjasserij enz. vindt. Het gedicht ‘Vuurtoren’ bewijst, dat A. enig talent heeft, al is hij hard bezig dit te verkruimelen en te beduimelen. Eekhouts Kalevala-bewerking wordt door Beversluis zeer bewonderd. Eekhout beheerst zijn taal en al haar mogelijkheden, smeedt en smelt woorden. Het kalme, gedragen en bewuste vers van J.J. van Geuns in ‘De Ziel der Steden’ vindt bij B. waardering. Dom. A. Smits geeft een uitvoerig artikel over ‘Die Afrikaanse kultuurgedagte’, terwijl G. de Ridder schrijft

[p. 11]

over ‘De mythe van Perk en tachtig’, ingaande tegen de mening van Menno ter Braak, dat Kloos indertijd de betekenis van Vosmaer wat op de achtergrond drong.

- De Vrije Bladen. Cahier III bevat een groot, episch-lyrisch gestemd gedicht van Jac. Schreurs M.S.C. ‘Het lied van den sluier’. Margreet, het kind van hogen staat, wordt ons voorgesteld op een soort zwerftocht. Al treden figuren als de Koopman, Moenen, een Kaper e.a. op, het verhaal als zodanig is bijzaak. De symbolen en 't Limburgse landschap op sommige ogenblikken domineren. Aan 't slot eindigt de tocht als 't ware opgelost in de Veronica-episode. Veronica die met de haren Jezus' gelaat wast op de lijdensweg. Dan keert Margreet (Veronica) weer terug in Limburg.

Schreurs' vers versmaadt de plastiek niet, maar bovenal boeit ons de symbolische visie, die de feitelijkheid omhoog tilt.

- De Gids. Van Duinkerken bespreekt in z'n April-kroniek uitvoerig het nieuwe tijdschrift Criterium en de medewerkers van dit blad. V.D. vindt Criterium niet beter dan Vrije Bladen, Forum en Werk, zelfs veel minder goed en ook veel minder oorspronkelijk. ‘Het stelt zich alleen een ruimer taak door de gevoelens van de medewerkers ook theoretisch te willen verdedigen. En juist deze verruiming blijkt de grootste verzwakking’.

‘In benarde omstandigheden’ verkeren we thans, het publiek is lusteloos, begeert geen literatuur, alleen een goed verhaal. Voor de verzen van Criterium heeft ons land dan geen publiek. Bij Aafjes constateert V.D. dat hier poëzie wordt vervaardigd zonder klankbodem. Het beginsel-programma van Cola Debrot is zo vaag, dat het nog alle kanten uit kan. Speelde hier de oprichting van 't blad als compromis een rol? Hoornik en Tergast verlangen in hun verzen naar bevrijding uit de ‘benarde omstandigheden’.

- Groot Nederland. In 't Aprilnummer bespreekt Binnendijk de bundel ‘De ziel der Steden’ van J.J. van Geuns. Diens poëzie komt volgens B. voort uit de bespiegelend-descriptieve sfeer, die de dichtkunst van de medewerkers aan ‘De Beweging’ kenmerkte. Redelijkheid en bezinning tegenover de impressionistische taalenergie. Van Geuns vertegenwoordigt daarbij de liefde voor traditie en de acceptatie der conventionele taal. In de nieuwste bundel spreekt duidelijk een gecultiveerde smaak. Gerard van Eckeren handelt over Binnendijk als criticus. Marsman geeft een aantal verzen uit de te verschijnen bundel ‘Tempel en Kruis’. Proza o.a. van R. van Lier, ‘In een Schoolschrift’.

- De Gemeenschap van Maart bevat een artikel van Jan Engelman over ‘Een nieuwe generatie’, waarmee E. bedoelt de figuren van ‘Werk’ en ‘Criterium’. Engelman vergelijkt optreden, geestelijke achtergrond van de Hoornik-generatie, met die van Marsman c.s. en constateert dan bij de dichters van nu gebrek aan generositeit, aan weidsheid van verbeelding, aan geloof in hun ster. Het doffe ontmoedigde betoog van Hoornik is ook heel iets anders dan de

[p. 12]

passages uit Marsman's essays rond 1928.

- Roeping. Gerard Knuvelder bespreekt in 't Maartnummer het 1e deel van de Geschiedenis van de Letterk. der Nederlanden van Prof. Baur c.s. Feitelijk meer 't plan, de opzet dan het verschenen deel. Tegen de opzet van 't werk, waarbij specialisten ieder het speciale terrein van hun studie behandelen, heeft Knuvelder vele bezwaren. Hij vindt de innerlijke samenhang die het werk van één man vertoont (zoals bij 't werk van Kalff) een waardefactor van oneindig groter belang dan de feitelijke juistheid.

- Dietsche Warande en Belfort van April bevat een ‘Boutenshulde’ door Pierre van Valkenhoff. Een viertal verzen zijn van ‘dichters te velde’. Aan 't eind der aflevering worden enkele ‘tijdsgedichten’ geciteerd en besproken, o.a. van Daisne, Donker, Ietswaart enz.

- Criterium. Het Aprilnummer bevat gedichten, eerstens van Hoornik en Achterberg en dan van een aantal figuren die blijkbaar te gast zijn in dit jongerentijdschrift: Marsman, Engelman, Donker, A. Roland-Holst. Van Vestdijk een fragment uit zijn te verschijnen boek over Verwey en wel een gedeelte dat hij noemt ‘Het wezen der Poëzie’. Dat de poëzie zich isoleert is haar grondkenmerk, haar definitie, het wezensprincipe. De poëzie is geïsoleerd, en isoleert, heeft een isolerende uitwerking. Gerard den Brabander geeft gedichten uit een te verschijnen cyclus ‘Het zanduur van de dood’. Een typerend vers van Eric van der Steen ‘De Dichter’.

- In het Critisch Bulletin van April zegt Roest Crollius, dat de novellen uit het Geschenk van de Boekenweek, stuk voor stuk het lezen waard zijn, maar goede literatuur raakt slechts een kleine selectie en daarom geeft hij helaas de voorkeur aan een practische kalender (met ruimte voor notities) of een handige zakagenda.

Cornelis Veth vindt dat De Man's ‘Zonen van den Paardekop’ een knap boek is, dat nergens onzuiver aandoet. Alles in dit verhaal neemt zijn tijd, de schrijver heeft een langzaamheid in dit boek toegepast, hij heeft met de dorpeling een zekere neiging tot herkauwen gemeen.

- In Nederland van 15 Maart is J. van Rijsoord veel minder te spreken over De Man's boek. Te weinig zelfbeperking, de verf ligt er te dik op, de details zijn te veel uitgesponnen. Las de recensent het boek wel goed? Hij zegt dat de oudste der Lamoens met Tonia huwt. Dat is niet juist.

B. van Noort