Opwaartsche Wegen. Jaargang 14

[p. 142]

Sjoerd P. Leiker
Sagesha

Ecce Magi ab oriente venerunt lerosolymam, dicentes: Ubi est qui natus est rex ludaeorum? vidimus enim stellam eius in oriente, et venimus adorare eum.

De eerste regendag was van den hemel neergedaald.

Een grijze nevel, die zong over de aarde met kristalmuziek.

En het hof hield feest met den koning.

Daar was ook de witte wijze Sagesha.

Een heilige, die nachten lang, het zilveren schrift van den Almachtige vol aandacht leest en daarover peinst.

Aarzelend was hij gekomen. Hij sprak niet en toefde bij den uitgang van de zaal.

Maar hij moest meedoen, juichen en de wijn verslaan als een man.

De koning zelf ging voor. Die hief een volle beker buiten het venster van de opperzaal, zoodat de regen van het dak neerviel in de gloeienden wijn. Met een overmoedige hand bood hij de beker aan Sagesha: Drink, o heiligste der wijzen, drink het zoete vuur der aarde en de nederige koelte des hemels.

Toen was het stil in de zaal.

Maar Sagesha had de ijdele hand geweerd.

Mijn ziel dorst naar het Water, dat koeler is dan regen, had hij geantwoord. En terwijl de koning zijn toorn verbeet en lachend zijn begrijpen toonde, overdacht Sagesha dat dit water voor altijd den brand van zijn hart aan deze wereld zou dooven.

Dit Water zou komen uit ijler verten dan sterren zichtbaar zijn. Wellicht

[p. 143]

van den Bron des Lichts, die ook aan het uitspansel van zijn geest een afglans vertoonde.

Sagesha is een stil en heilig man. In de tuinen, waar hij dagelijks bidt, zijn bloemen hoog en stralender gaan bloeien, omdat de schaduw van Sagesha hen behoedde voor de schroeiende kracht van de middagzon.

Sagesha bleef alleen in het hofrumoer.

Maar tegen den avond had de wraak als een grijze schaduw achter den koning gestaan en dreigender dan de vorst zijn vinger opgestoken.

De koning vroeg verklaring van zijn toekomst.

En de sterren spraken niet.

Wanneer de sterren zwijgen, zullen zij zwijgen over uw dood, antwoordde de koning en hij ging heen.

Langzaam en nadenkend schreed Sagesha naar de tuinen. Daar verglom de avond, fonkelend in regendroppels, die traag neerlekten van de boomen en glinsterden in het gras.

Een milde regendag had de aarde stil gemaakt als een spiegel. Ver ruischte de groote rivier, die overvol van de bergen vloot, zijn klare lied door den avond.

De donkere cypressen, die roerloos stonden in het zwijgen der aarde, wezen naar boven.

Het licht van de avondster verscheen boven een hoogbladigen palm.

En van ver, vanachter uit het paleis, kwamen nog vaag als verdorde klanken de stemmen der menschen.

Over het voorhoofd van Sagesha luwt de stilte van het weten. Hij heeft geen angst voor zijn dood.

Sagesha is oud en moe.

Maar de koning wil leven en hijgt in de doodskramp van zijn eigen gedachten. De koning verzamelt alles wat de dood hem ontnemen zal.

Hij wil de toekomst en het leven en hij haat.

Ach, de koning is als een waterdroppel uit een regenboog, een roekelooze glinstering, een licht, dat uitwaait in de wind.

Sagesha ziet omhoog naar de eerste sterren en fluistert de woorden, die de koning vreest: De Almachtige kent hem niet.

De sterren spreken niet.

* _* *

[p. 144]

De eeuwige sterrenschijn is over de tuinen.

En in de vijver is de stilte van de oneindigheid. Het heldere water spiegelt de afstand van hemel tot aarde in de grondelooze diepte. De tijd is een kleine rimpel, die een stervend insect maakt in het onzichtbare vlak, een kleine rimpel, waarin de sterren even trillen en schijnen te vergaan.

Sagesha zit aan de vijver, in de aanschouwing van een sterrenvlak verdiept, een helder sterrenbeeld boven de deur van den dageraad.

Vele nachten heeft hij dat sterrenbeeld met zijn geheimen gadegeslagen. Hij heeft in de heilige geschriften achter de vele teekens een verklaring willen vinden van een grootsche gedachte. De eenvoud van zijn denken was verward geraakt in het onbegrijpelijke.

De verwarring teekende zich soms overdag een oogwenk op zijn gelaat. Dan glimlachte de koning. Maar de grootsche gedachte bleef. Die steeg boven de wetmatigheid van zijn overleggingen. Die nam hem op in den nacht, boven deze wereld.

Het was de vervoering, die over zijn ziel kwam. Dan zag hij verrukt als een kind een nieuwe ster achter het waargenomen beeld. Dit zien maakte hem dan plotseling angstig, want hij werd reeds oud.

Sagesha's hand bewoog over zijn voorhoofd.

Het was koel, zijn denken was helder.

Wanneer hij zijn oogen sloot, was het rustig stil als de vijver en spiegelde het firmament. En klaarder dan een spiegel werd het, als hij zijn aandacht samentrok op dat ééne beeld in het oosten.

Een wonderlijke gloed kwam daar doorheen gestraald, een ster, die groot werd als een witte zon.

Een ijle glans boog langs het hemelgewelf naar de westelijke einder, zóó dat het Sagesha leek, alsof de vreemde ster reeds nu zijn baan in de toekomst beschreef.

De aarde zweeg.

Het was alsof een koning zijn blanke handen ophief om te spreken. In die stilte heerschte de droom van Sagesha. En in die stilte van het betooverend gebaar, werd hem zijn wijsheid doorzichtig en veeg als een droppel water. Klein werd de schoonste glans van de aarde, zoodat hij zuchtte van eerbied. Toen hij neerzag over den vijver, voelde hij in zijn hart de kracht van een lied, dat hemel en aarde vaneenscheidt, zoodat de deur van den dageraad

[p. 145]

wordt geopend. Hij was opgeheven geweest in een lichtstraling van grootheid, die hij niet begreep.

Sagesha de wijze voelde zich de eenzaamste in de wereld, maar hij weende van geluk.

* _* *

De koning was gram en verstoord.

Nachtgrauwe stilte hing in de zaal, toen twee gerechtsdienaars met Sagesha voor den koning traden.

Hij sprak geen woord van verweer en stond voor den koning. Zijn gelaat was verlicht door een glimlach. De vorst zag hoe onbevangen hij was, als een kind.

Maar de gestalte van den wijze was machtiger dan ooit.

Over Sagesha's voorhoofd lagen koele witte haarlokken, die nat waren van dauw. En uit zijn oogen straalde een onweerstaanbare kracht van licht. Een slapelooze nacht verontrustte het hart van den koning. De vrees, dat iemand hem zijn troon zou rooven, lag bleek op zijn gelaat.

Daarom was Sagesha in het paleis gevoerd.

De koning zweeg en overdacht zijn vraag, de toekomst. Hij leunde zwaar in een hoek van den troon.

Er was maar één vraag in zijn moede hoofd. Maar die ééne vraag dwaalde daar duizendvoudig verdeeld dooréén. Die vraag brandde in zijn gedachten. En de warreling stond als een woeste gloed in zijn oogen.

Zijn slapen gloeiden.

In zijn hand, die zijn voorhoofd omspande, voelde hij het kloppen van zijn hart. Een onrustig hart.

Een oogenblik zag hij een donker woud en donkere gestalten, die blinkende bijlen deden flitsen in de duisternis. En stadig als hartslagen hoorde hij hoe er een boom werd geveld. En iemand riep een bevel.

Het joeg door hem heen. Dit was zijn einde, het kort verhaal van zijn einde, het einde van den koning.

Fel greep hij zich vast in den troon en zat huiverend recht, recht als een doode.

Koortsachtig heeschte zijn stem: Sagesha, Sagesha, ben ik verloren!?

De beide krijgers schrokken en verbleekten als veroordeelden. Doodsnacht...... Maar Sagesha stond hoog en wit in de grauwe zaal en beheerschte

[p. 146]

haar zwijgen. Als een zwarte slang kroop de rook van twee flambouwen naar den uitgang.

De stilte was als een wand tusschen vorst en wijze. De één stond daarvoor in wanhoop en ontzetting.

En de ander, die geroepen werd, zweeg...... Hij zag in de verten van den hemelkoepel een nieuwe ster, die langzaam rees.

En langzaam als met de ster, rees in zijn denken de uitkomst, die hij slechts nog durfde vermoeden.

Een nieuwe koning? Een nieuwe koning in dit rijk?

Toen werd hij zich helder de vraag van den koning bewust: Ben ik verloren? Ja knikte de wijze voor zich heen.

Hij zag weer de aardsche dingen en de menschen en den koning van glans beroofd. De koning was een avondman, één die voor altijd bevreesd en gelaten terugziet op een leven, dat hij reeds geleefd heeft en dat hem joeg in een vreemden dood.

Waaruit hij nu is opgestaan als een ontstelde, een avondman, één die niet verder gaat.

Maar de wereld dreigt.

De toekomst zingt in de verte een gruwelijk lied van een duivelschen nar, van den lachenden dood.

De hooge witte gestalte van Sagesha vervliegt voor zijn oogen als schuim dat opwaait van een duistere, ruischende golf, maar komt dan, nadert tot hem over het water als een spooksel.

De angst voor den heilige overmeestert hem.

Een booze geest joelt in zijn ooren.

Met een kreet staat hij recht op den troon.

Weg met hem! weg met hem! In de duistere spelonk met hem!

Weg met hem!

De stem van den koning schalt hard in de flauw verlichte zaal, de stem klinkt luid terug uit de gangen en portalen.

Er schrikken dienaren en slaven wakker.

Een huivering ijlt door hen heen.

Geheimzinnig is het fluisteren van een oude, die vertelt, dat de booze geesten het heil van den regendag hebben meegenomen.

Er zal een hongersnood komen.

[p. 147]

Zij waken van vrees.

Het is een vreemde nacht van angst en van rust, die de sterren spannen over de aarde.

De koning is weer neergevallen in den troon en steunt onrustig als een gewonde.

Twee krijgers hebben Sagesha meegevoerd buiten in den nacht. En ver in het oosten van den hemel stond een ster, stralend en wit.

* _* *

Sagesha leeft in de duisternis, in het graf van de spelonk. De wanden van zijn gevangenis zijn gestolde gesteenten.

Diep in de aarde zal hij sterven, zonder ooit weer de wind te hooren ruischen. Die hoorde hij voor het laatst toen de zware koperen deur achter hem dichtviel en een man hem zwijgend voorging in de diepte en hem voor altijd sloot in het graf.

Een tienman zware steen verspert den ingang. Dagen gingen voorbij, zonder dagen geweest te zijn.

De wijsheid van Sagesha werd wanhoop en de honger werd zijn meester en vele droomen benauwden hem.

Soms zag hij zichzelf ontwaken in een tuin, parelend van dauw en morgenzon. Hij voelde een zware slaap van zijn oogen waaien en zichzelf een kind zijn, dat niets weet en in den prillen morgen enkel verwondering is. Hij bemerkte vele dingen, die hij nog nooit gezien had, wonderschoon en begeerlijk.

Hij klom in boomen en op het dak van het paleis om alles te zien, zonder er gedachten of wijsheid uit te puren.

Dan stortte hij plotseling van het dak en tuimelde in een afgrond.

En in zijn grooten angst riep hij dingen, die hij als wijze gezegd had. En hij wist, dat hij geen kind was. Hij greep om zich heen om behoud. Zijn handen krampten om koude vochtige steenen, die hij radeloos tegen de wanden slingerde om geluid te hooren, dat niet van hemzelf was, want zijn stem was schor en wreed en er reutelde iets in zijn keel, als bij een stervend dier. Hij was verkild en verlaten.

Nu waakte hij en verwachtte den dood.

Dat maakte hem stil, zóó stil, dat hij weer kon denken in lange zinnen; weer luisteren naar de verre stem van de herinnering, die tot hiertoe ver-

[p. 148]

klonk in een teere wijze klacht en die allengs zachter werd en ophield.

Toen werd het licht in de gevangenis.

En aan de druipende zoldering van de spelonk zag hij den hemel en de sterren zóó dichtbij, dat als hij opstond, hij ze met zijn handen aan zou kunnen raken, maar hij kon niet opstaan.

En in het sterrenvlak, dat het laatst zijn denken had bezig gehouden, zag hij de groote ster gekomen, wit en klaar.

Er was geen leed meer in hem.

Groote Koning, ik heb Uw ster gezien, fluisterde Sagesha.

Het bloed ruischte in zijn hoofd: Vreugde, vreugde, vreugde! Zijn handen beefden in aanbidding.

Sagesha verwachtte den dood, die als een bovenwereldsche verlosser hem zou voeren, het helder licht van die ster tegemoet.

Een vurige gestalte, geheel vlam, daalde neer en stond voor hem. Milde warmte straalde Sagesha tegen. Zijn verslagen lichaam werd rijk aan kracht. Hij sloot de oogen en vouwde zijn handen samen in den dood. Maar een stem riep: ‘Sagesha leef, en ga heen tot dezen Koning!’

Hij opende zijn oogen en zag, hoe een vlamwitte jongeling de grafsteen omhoog hief in de sterren.

Sagesha werd van licht overstroomd. Hij stond in het midden van een hellen bliksem, die hem ongedeerd liet. Verbijsterd rees hij overeind en de jongeling ging hem voor, omhoog in de gevangenis. De gangen waren wit beschenen. Wandelde hij door een paleis?

Achter hem rolde de tienman zware steen in de diepte, donderend klonk zijn val en de wanden weerkaatsten in langdurig rommelen het machtig geluid. De aarde beefde.

Toen stond hij buiten in den sterrennacht lang en onbeweeglijk, het gelaat gewend naar de groote klare ster. -

* _* *

's Morgens in de vroegte toen de zon rees verdween een snelle karavaan van zeven kameelen in den nevel, die opsteeg uit de rivier.

Zij reed een eindsweegs langs den oever.

Enkele slaven, die daar water putten, zagen hoe een oud man vooraan reed. Hij had een mild en wijs gelaat. En zij gedachten aan Sagesha, dien zij gestorven meenden in ellende en duisternis.