Opwaartsche Wegen. Jaargang 14

[p. 3]

Willem de Mérode 25 jaar dichter

Wanneer een dichter 25 jaar achtereen zijn verzen heeft overgegeven, dan is daar ook niets meer in dat leven verborgen gebleven, dat niet naar buiten is gekomen.

‘Daar is geen ding, dat ik voor mij behield’.

Dit leven is een lange biecht geworden. Een zoeken en tasten langs vele wegen. Een onrust en worstelen om vrede. Een zwerven langs moeilijke en donkere paden, om terug te gaan, naar wat verlaten was. Daar zijn jaren voorbijgegaan, ‘in allen nood en bitterheid’. Er viel een kruis-schaduw over zijn weg. Als een gehavende heeft hij gehuiverd om verder te gaan.

‘Wat ben ik ver gegaan, wat heb ik véél gezworven
Mij heugt niet meer 't begin, noch 't doel van dezen tocht.
En 'k hunker, (die ik min, zijn reeds voorlang gestorven,)
Naar de benauwenis der laatste ademtocht’.

Al maar zoeken, ‘vergetelheid en rust, en zonde en zorgloos leven’.

Er zijn bundels kwatrijnen verschenen, die ik altijd heb gezien, als een angstig handenwringen, waaruit ontzaglijke gebeden opstijgen. Worstelen, om eindelijke genade. Dat leven moest gebroken worden. En het is gebroken. En het is gevallen bij het Kruis.

Nu is hij in 's levens loopgraaf oud geworden, maar zijn ziel ligt geknield op den drempel van Gods huis. Zijn eindelijke doel.

Over zijn verzen is nu gekomen de gouden verheuging, om de stille. Goddelijke, gestadige trouw.

* _* *

Dit was de verloren zoon. Maar er is blijdschap geweest, voor de engelen Gods.

Immers is 't zoo, dat het hart dat niet zwierf nimmer thuis kan komen.

In dit zwerven en thuis komen is het leven van dezen dichter geteekend. Hij was verloren en is gevonden, deze was dood en is weder levend geworden.

't Is niet moeilijk het leven en de groei in zijn werk te ontdekken.

Reeds in de eerste bundel - dat is nu 25 jaar geleden - toen zijn tocht begon, in ‘Ge-

[p. 4]

stalten en Stemmingen’ komt hij als een eenzame en moegezworven ziel bij zijn ontvloeden ouderhuis.

Hij had de wereld gekozen. Na de eerste storm is hij terug geslagen. Gehavend, maar niet gebroken.

‘Ik kwam naar huis, te zoeken
vergetelheid en rust...
en zonde en zorgloos leven
wordt schòòner mij bewust......

Ach, dat reeds de eerste stonde,
dat reeds in de eerste nacht
Ik, trots mijn moeders kussen,
naar andre weelden smacht;

Dat mijn onbandig harte
niet eerder zwijgen zal,
Vóór ik die zoete togen
opnieuw verkrijgen zal;

Voor ik, (nog toeft het donker),
hun bitterheid ten hoon
Mijn ouders erve ontsluipe,
voorgoed verloren zoon.

Dit is een weenend bedrog, een onwaar berouw. Hier kon 't einde niet zijn, omdat er geen overwinning is behaald. Opnieuw is de reis begonnen, naar een vergelegen land.

In de tweede bundel die verschijnt, ‘De Overgave’ zijn twee verzen opgenomen ‘De Vader’ en ‘De Zoon’.

De jaren zijn gegaan. Vader is ouder geworden en wacht. Er is een hunkering om terug te gaan. Een heimwee naar 't vaderhuis breekt door de verzen; ‘Nam uw gena den looden last mij af’, en breekt de bede open:

‘Red me uit pen doel van dit gewis verderf.
En laat mij U nog eenmaal vàder noemen,
En noem mij eenmaal zóon, aleer ik sterf.’

Maar verder dan deze bede komt het niet.

In ‘De Donkere Bloei’ is 't gebed en de open armen van zijn moeder, die hem trekken. Zij weet dat ‘wroeging zijn eenige spijs’ is geworden. Hij is in een vergelegen land, zijn goed doorbrengende overdadiglijk levende. Weer komt een opstaan en een teruggaan. Hij sluipt naar huis.

‘Het was al avond, toen hij 't huis genaakte’.

[p. 5]

Daar is nog de wereld, daar is nog alleen maar een opstaan, geen ingaan.

‘Hij stond te treuzien in den schauw der linden
En zag zijn ouders door den kier der blinden.’

Hij keert opnieuw, nog eens wordt de reis ondernomen. Nog eens de reis naar een vergelegen land. De laatste worsteling tegemoet.

Dan komt de bundel ‘De Verloren Zoon’, waarin het geheele leven wordt overzien.

Dit zijn verzen, waarin getast en gesidderd is, om den kern van dood en leven. Nu is 't ernst geworden. Nu is er een overwinning gekomen. Hij is nu opgestaan, maar er is meer. Hij is tot zijn Vader gegaan. Hij heeft tot zijn Vader gezegd: Vader! ik heb gezondigd. Hier is dan de vervulling van de religieuze wet, dat alles moet verloren worden, om alles te behouden. Nu is de ziel verbaasd en door deemoed geslagen. Nu is deze ziel aan zichzelf ontheven.

Hier zijn de laatste oogenblikken:

Nu ben ik stil en wit van binnen
En van de wereld onbewust,
Ik kan alleen nog U beminnen,
Ik heb het leven afgekust.

Voor moeders zoen en teedre armen,
Voor vaders grondeloos erbarmen,
Ik dank, God! voor Uw liefde! ik dank!

Dank is 't laatste, en liefde 't meeste geworden. De eindelijke zege is behaald. De wachter van Eenzaamheid wist de juiste ure.

Dan zijn er verzen gekomen, met een rust, een stilte, een vrede, die alle verstand te boven gaat.

Hier is de nieuwe mensch:

En dan ga ik met al mijn leed
Den schemerenden avond binnen.
En alle waanzin van beminnen
Valt van mij als een lastig kleed.

't Bloed deint zoo rustig en zoo breed
Van golving door mijn hart; de zinnen
Zijn zuiver of ze opnieuw beginnen
De groote waak, die leven heet.

't Is alles wonder en gewoon,
De wereld spiegelt zich zoo schoon
Of God ze heden had geschapen,

[p. 6]

 

En ik ga, als de eerste mensch

 

Vervuld van een geheime wensch

 

Naar Uw gelaat tevreden slapen.

Zoo eindigt voor mij deze lange strijd. Hier is nu een kinderlijk ootmoedige ziel, één die de verlossing heeft gevoeld en 't oude leven heeft uitgedaan.

Nu gaat er een wijde rust van hem uit. Hij is van koninklijken bloede. Dat heet gadelooze ontferming.

* _* *

Daar is nu ook bij ons dankbaarheid. Wij hebben veel van hem ontvangen, ook bij ons is de dank het meeste. Maar daar is nog meer, alzoo zeg ik u, er is blijdschap voor de engelen Gods.

A.J. VAN DIJK.