Opwaartsche Wegen. Jaargang 13

[p. 260]

Bang!
J.F. Terlinden

Het is met de pers, met het dagblad, het weekblad en het maandblad, vrij droevig gesteld. Wie een zoogenaamd ‘liberale’ krant opneemt, krijgt zich allerlei feiten voorgesteld zooals de redactie meent, dat we ze moeten zien. Datzelfde geldt voor de ‘roode’ pers en evenzeer voor de zich ‘Christelijk’ noemende. Er is tendentieuze berichtgeving. Wie een krant leest, zet een bril op met glazen van een bepaalde kleur. De pers, het dagblad zoomin als het weekblad, dient niet meer de waarheid, doch het partij-principe of het ‘beginsel’. Beiden zijn er evenzeer en elk op hun wijze naast. Er is slechts ruimte voor een entweder - oder. Of men dient de waarheid en zoekt naar haar, òf men dient de partij, de groep en haar inzichten. Die twee zijn onvereenigbaar gebleken, zooals te verwachten was.

Onze bezwaren strekken zich veel verder uit dan tegen de wijze, waarop vrij algemeen met het actueele nieuws wordt gehandeld. Men lette er eens op, hoe b.v. de rubriek Kerknieuws in de liberale pers wordt geleid, hoe diezelfde categorie bladen staan tegenover de Christelijke kunst en literatuur, men luistere eens naar de toon van het geschrevene in Hervormde en Gereformeerde periodieken, zoodra er gesproken wordt tot en over ‘niet-geestverwanten’... Wanneer men aan het een of andere Christelijke week- of maandschrift een bijdrage ter plaatsing aanbiedt, waarin gedachten worden uitgedrukt, welke min of meer af- wijken van de overtuiging der lezers van dat blad, zal men zijn bijdrage terugontvangen met de mededeeling, dat de redactie het niet kan opnemen, daar het naar haar meening ‘al te zeer anderer overtuiging aanrandt’. Wie de gewoonte heeft aan diverse periodieken mede te werken, ervaart herhaaldelijk, dat zijn werk alleen dàn voor publicatie in aanmerking komt, wanneer er niets kwetsends in staat voor ‘andersdenkenden’. De ‘andersdenkenden’ zijn de lezers van het bepaalde blad en geen redactie waagt er zich aan, stukken op te nemen, die ontstemming, booze brieven en verontwaardiging kunnen voortbrengen en - abonné's kunnen kosten.

Dit feit is symptomatisch voor de houding van de pers in het algemeen jegens haar publiek in het algemeen. Dit feit demonstreert het streven van couranten- en tijdschriftredacties om de gunst der lezers te verkrijgen of te behouden. Het is niet mogelijk, te loochenen, dat in 't algemeen de Christelijke pers door dit streven geleid en in dezen geest geredigeerd wordt. Al wat afwijkt van de communis opinio van deze of die bepaalde groep, bij de gratie waarvan het blad in leven kan blijven, is reeds bij voorbaat contrabande. De vraag is niet, of de inzender in zijn artikel dingen zegt, die de overweging waard zijn; of het misschien gewenscht kon zijn - al is men het met het geschrevene niet eens -dat de lezers met dit of dat gezichtspunt, deze of die visie kennis

[p. 261]

maken. De redactie is er niet op uit, aan de lezers, aan haar publiek, geestelijke leiding te geven, doch zij waakt er alleen met de grootste zorg voor, de genegenheid der abonné's niet te verspelen. Dit is een zeer ernstig en bedenkelijk verschijnsel. Laten we het ronduit zeggen: de couranten- en tijdschriften-redacties zijn bang en hun houding wordt bepaald door hun vrees, niet meer door een algemeen Christelijk inzicht, dat zich boven allerlei subjectieve meeningen weet te verheffen.

Het behoeft geen betoog, dat in deze sfeer van geestelijke leiding door middel van een tijdschrift geen de minste sprake kan zijn.

Omgekeerd kan men zelfs zeggen, dat het openbare en algemeen erkende feit, dàt de Christelijke pers geen geestelijke leiding meer biedt aan haar Christelijk lezerspubliek, alleen verklaard kan worden uit de angst en vrees voor den lezer, waarmee de redacties zijn bezield, waardoor zij zich laten inspireeren.

Een Christelijk tijdschrift is niet alleen maar een Christelijk blad - het wil dat ook niet zijn. Niemand is zoo dwaas, dit te ‘bedoelen’. Maar het is het tijdschrift of de courant van een bepaalde groep, een klasse, een stand, een richting. Dientengevolge heeft het voor zichzelf de mògelijkheid verworpen, vrij te staan jegens een alleen maar Christelijke beschouwing, uiting of visie. Zooveel Christelijke kringetjes, zooveel subjectieve meeninkjes en zooveel coterietjes.

Iedere groep of richting ontvangt zijn eigen zeer speciale voor- en in-lichting, ziet zich, in week- en maandblad, maar vooral in de courant, vóórgesteld en ingegeven, wat tot het groeps- of verbands-inzicht behoort en wat dit kan versterken of intensiveeren. Niets méér en vooral niets ànders. Elk periodiek trekt een soort schuttinkje op, waarover niet kan worden héén-gekeken in de andere kringetjes. Het tijdschrift richt zich naar de behoeften en verlangens van den lezer. Het is erop uit, datgene te geven, wat gevraagd wordt - minder dan te zeggen, wat het te zeggen hèèft en zeggen mòet. Willen de lezers plaatjes - wij gèven illustraties. Wenscht men korte verhalen - wij zullen ze laten maken. Heeft de concurrent een Zondagsblad - wij komen dadelijk. Moet een beschouwing gegeven worden over het een of ander onderwerp, dan biedt men die overeenkomstig de bepaalde groeps- of richtings-inzichten. Komt er een kopij in, welke uiting geeft aan een andere visie dan wordt die afgewezen. Het geldende criterium is niet: is het een wèloverwogen, Christelijke visie, doch: is ze wel in overeenstemming met onze subjectieve groepsinzichten en beginselen.

Gevolg van deze principieel foutieve situatie is, dat iedere groep alleen zijn eigen beschouwingen te lezen krijgt en die, welke in andere kringen gehuldigd worden niet alleen niet kennen, doch bovendien als vijandig leert beschouwen. Men is van ‘onze’ kerk, van ‘onze richting’, van ‘onze’ partij. Is men dat, dan leest men ‘natuurlijk’ ook alleen ‘onze’ bladen en ‘de anderen’ zijn degenen achter een ànder schuttinkje, met wie wij het al vóór de discussie, liefst ‘principiëel’ oneens zijn en ten eeuwigen dage zullen blijven. De Christelijke partij- en groepjes-pers treedt het gebod van de liefde tot den broeder met voeten.

Een andere angst der Christelijke pers komt tot uiting in haar vrij algemeen streven om zoo populair mogelijk te doen schrijven. De bangheid, dat sommigen het blad te moeilijk zullen vinden (en ‘dus’ het abonnement zullen opzeggen), drijft de redactie

[p. 262]

er toe, zich in te schieten op de volksgroep met de allerlaagste ontwikkelingsgraad. Bezitten we één Christelijk dagblad, waaraan iemand met een behoorlijke ontwikkeling iets heeft? Hoe zijn de Zondagsbladen dezer couranten? Bijna onleesbaar.

Iemand zond artikelen over literatuur aan de redactie van zulk een bijblad. Na vijf bijdragen kreeg hij te verstaan, dat zijn artikelen voor het publiek te zwaar waren. Onder die bijdragen had zich òòk een bevonden, dat zeven jaar te voren was opgenomen in een blaadje, dat gelezen werd door de allereenvoudigste arbeidersjongens van omstreeks achttien tot twintig jaar......

Schrijf eenvoudiger! Een ander zegt: schrijf zoo, dat ieder je begrijpt. In de practijk komt dat hierop neer, dat men slechts uiterst banaal moet schrijven, wil men gedrukt worden. Maak uw bijdragen vooral zoo, dat de lezer ze bijna slapend genieten kan. Het publiek houdt nu eenmaal niet van artikelen, waarbij en waarover het moet nadenken. Fout van de redactie: ze zorgt angstvallig, dat het publiek krijgt wat het vraagt. Bijna nooit vindt een Christelijk intellectueel in een van zijn periodieken een bijdrage, die hem wèrkelijk iets te zeggen, iets te bieden heeft. Alle beschouwingen blijven zorgvuldig aan de oppervlakte, mogen vooral niemand ‘kwetsen’ - d.w.z. ingaan tegen de in den cirkel geldende denkbeelden - en stichten dientengevolge ook maar zelden eenig waarlijk nut.

Wij zitten opgescheept met een geheele reeks periodieken, waarin wekelijks of maandelijks gansche series allerbraafste en vreedzame bijdragen worden opgenomen, juist passend voor dat groepje menschen, die de erin neergelegde gedachten al bij voorbaat apprecieeren. Maar één werkelijk algemeen Christelijk tijdschrift bezitten we niet. Elk kerkelijk kringetje heeft zijn cultuurblaadje, doch één Christelijke courant hebben we niet......