Opwaartsche Wegen. Jaargang 13

[p. 84]

Verloren?

Ziekenhuis, met zijn eigenaardige geur van medicijnen en lysol, met zijn stille bezetenheid van lijden en dood!

En dit is het eigenaardig-beangstigende van de ziekenhuissfeer, dat ze Paschen met zijn overwinningsmogelijkheden voor de aarde, met zijn nederdaling van hemelsche krachten schijnt buiten te sluiten, terwijl toch alles er op ingesteld is lijden te verzachten en zoo mogelijk weg te nemen. Aan het ziekenhuis kleeft de noodzaak van lijden en dood, anders zou het immers geen bestaansrecht hebben!

En deze noodzaak is als een angstinfectie, die vele menschen aangrijpt, zonder dat ze er zich van bewust zijn, de verklaring van hun vrees om in zulk een huis te worden opgenomen.

De zusters, die lang in deze sfeer geleefd hebben merken van dit alles niet veel meer; ze dragen den reuk van medicijnen en lysol in hun kleederen, ze wasemen die reuk uit, ook als ze buiten het ziekenhuis zich in gewone dracht vertoonen; alleen degenen, die hun vermogen tot medelijden intact hebben bewaard, weten van deze bezetenheid.

Zuster Dora......

Nooit grijpt haar de realiteit van dezen nood dieper dan wanneer ze op vijf en zeventig komt bij Wietske; als ze haar moet verbinden lijkt het leven een duistere afgrond, waarin geen straal van hemelsch licht ooit zou kunnen doordringen. -

- Wietske ligt er goed! op een tweedeklas kamer! Dat heeft de familie voor haar gedaan, toen er niets meer van haar te vreezen viel, omdat het opstandige lichaam eindelijk zoo gebroken was, dat het niet meer geheeld kon worden.

Toen hebben ze haar in het Diakonessenhuis een eerlijke begrafenis gegeven vóór haar dood.

Haar eenige mede-patiënt is een stokdoove, oude dame, die met niemand

[p. 85]

meer spreken kan dan met zichzelf. Ze lijdt aan verval van krachten en wacht op haar einde, meestal met het gezicht van haar kamergenoot afgewend. - Wietske ligt dus zoo goed als alleen; zelfs op de bezoekuren wordt de grafstilte niet verbroken al kijkt ze ook honderdmaal naar de deur bij 't naderen van voetstappen, die toch altijd voorbijgaan.

Het mompelen van de oude vrouw in het andere bed, de stem van zuster Dora of van den dokter, het klingelen van de schellen, dat zijn allemaal geluiden, die bij het graf behooren en haar voorgoed van het leven dat ze zoo hartstochtelijk heeft liefgehad, hebben gescheiden. Het was beter geweest, als ze haar als een hond op straat hadden laten sterven, dan haar hier de marteling van een levend-doode te doen ondergaan.

Het raam van haar kamer op de eerste verdieping ziet uit op den tuin. Ze kan de kastanjekronen zien bloeien en de geur van sering en jasmijn drijven zwaar van heerlijkheid haar open venster binnen.

Het is marteling!

Wietske ligt er de lange dagen meestal met open oogen, zonder klacht over de pijnen, die haar verscheuren, zonder eenige belangstelling ook voor wat de zuster haar uit het leven vertelt; grappige gezegden van de kleintjes op de zaal boven, of van dapper gedragen leed...... óók zonder belangstelling voor de goede woorden over Christus den Heer, uit het boek, waarmee zuster Dora 's avonds de ronde doet, bij de patiënten, die er van gediend zijn. Wietske is er alles behalve van gediend. Van predikantsbezoek wil ze ook niet weten, maar ze kan zuster Dora niet voor 't hoofd stooten; dus laat ze haar lezen en luistert niet, tracht tenminste niet te luisteren. Als iemand haar vroeger daarvan had verteld, zou alles misschien anders zijn geloopen in haar leven, nu is het te laat. -

Na het lezen komt de nacht.

Nachten zijn heerlijk en vreeselijk.

In den nacht komt alles tot leven, wat de dag in slaap heeft gesust.

De kleine kinderen en de eenvoudigen van hart slapen hun gerusten, droomloozen slaap.

De droomgezichten blijven in ieder geval zoo ver op den achtergrond, dat de slapenden bij het ontwaken niet meer weten, dat ze droomden.

Bij anderen brengt de nacht alles aan den dag wat diep in het hart verborgen woonde, in het onderbewuste sluimerde, of wat even op den voorbijen

[p. 86]

dag als een adem langs hen heen streek; ze voelden: er gaat iets aan ons voorbij,...... maar ze namen bij 't haastig voortleven niet den tijd òm te zien naar wat hen had aangeraakt.

In den nacht keert het terug en plaatst zich vóór hen; misschien is het een hemelsch gezicht uit het vaderland, ons leven bij God.

Als het dit is, worden ze wakker en denken: Dat was het! Dat is de sfeer, waarin ik ademen kan! De droom wordt de kracht van den dag.

Het kan ook anders zijn in den droom, God weet het!

We zijn volkomen weerloozen, als we ons niet met ziel en lichaam aan God overgeven in den nacht.

Het geheim omhult ons; soms zijn we ons daarvan half-bewust, midden in den slaap.

Maar de slapeloozen!

Die ondergaan het diepst dit geheim van den nacht. Wietske!

Ze weet, dat het haar zal gaan omhullen, zoodra de lampen zijn uitgedaan.

Ze ligt op haar rug met wijd open oogen. Op de gang brandt nog een licht; door het tuimelraam boven de deur vallen kleine flitsen op de witte tafel en de witte stoeltjes tegen den muur. Ze zijn zoo mooier dan overdag.

Dat doode wit hindert haar soms geweldig! Dan hunkert ze naar rood! bloedrood en het fonkelende wijnrood en het vurige rood van de geraniums in den gazonrand van haar vaders huis.

Als klein kind greep ze altijd naar roode bloemen, het is haar eigen kleur.

Hier is alles dood-wit.

Als er goudglans over heen valt, dan leeft het op uit de doodsschaduwen, maar dan leeft ook Wietskes verleden. Het omhult haar als een zwaren, duisteren mantel, het sluit zich hoe langer hoe dichter om haar heen tot stikkens toe!

‘Ben ik het?’ hijgt ze, ‘ben ik het, die hier ligt in een graf en sterven moet, omdat ik niet meer leven kan?

Het omknelt haar al dichter, de adem stokt, ze heeft haar eigen grafkleed geweven, ze wordt er levend in begraven’.

Help, o help! Ze tracht overeind te komen maar kan niet!...... Toch, de schreeuw was de bevrijding.

De nachtzuster schuifelt binnen. Wietske sluit haastig de oogen; ze loert

[p. 87]

door haar oogharen naar de groote vrouw, die met over de borst gekruiste armen een poos voor haar bed staat en waar-neemt.

Wietske haat die vrouw en wacht zonder zich te verroeren, tot ze weer is heengegaan.

Dan komt de bezinning, en met de bezinning het beeld van het zuivere gezicht van een man, die haar eenmaal heeft aangezien, anders dan de andere mannen.

Hij was hulpprediker en had haar in een straat ontmoet, waar hij zeker niet thuishoorde, anders had hij er den weg geweten.

Hij was op zoek naar iemand, die even verloren was als zij.

Ze moest hem wel liefhebben om zijn zuivere hart, dat sprak uit ieder woord, waarmee hij haar trachtte te beduiden, wie hij zocht. Zij kende die vrouw en bracht hem op haar spoor.

Hij gaf haar zijn adres; zonder eenigen twijfel had hij ook haar ellende gezien. Toen was plotseling in haar het hopeloos verlangen opgesprongen weer te worden als een kind. Het was te laat, haar gezondheid was verwoest, maar ze had van dat oogenblik af gebroken met het oude leven, het was voor Wietske de bekeering geweest.

Aan het beeld van dien zuiveren mensch klemt ze zich elken nacht opnieuw vast, tot de morgen komt met de verschrikkelijke werkelijkheid. -

- Op een avond leest zuster Dora uit de Openbaring over menschen, die uit de groote verdrukking komen en hun lange kleederen wit gemaakt hebben in het bloed des Lams.

Dat klinkt Wietske allerzonderlingst in de ooren. Iets dat vuil is wit-wasschen in bloed; maar de kleuren boeien haar, kleuren zijn als klanken, ze raken bij haar aan levensbeseffen, ze begrijpt kleuren.

‘- Wilt u dat nòg eens lezen, zuster Dora?’

Die glimlacht hoopvol: ‘Natuurlijk!’ Ze wil zoo graag helpen Wietske op betere gedachten te brengen.

Als ze de woorden overgelezen heeft, zegt ze ‘Het Lam dat is Christus, Die vrijwillig Zijn bloed stortte, Zijn leven offerde om ons van onze zonden te bevrijden en ons met God te verzoenen’.

Weg is alles!

Hoe kon het sterven van den een den ander van zonden bevrijden!

Je stond voor je eigen leven, dat ondervond zij aan den lijve! -

[p. 88]

Als zuster Dora haar voor den nacht gereed gemaakt en het licht uitgedraaid heeft, terwijl uit het andere bed al bobbelende, reutelende slaapgeluiden opstijgen, ziet Wietske plotseling weer de kleuren: wit en rood.

Bloedrood is dus niet altijd het slechte, denkt ze, zooals in hààr leven.

Je kunt een bezoedeld leven van zijn vlekken bevrijden, als je het dompelt in rood bloed, liefdebloed.

Ze ligt lang en stil te kijken naar dit visioen van rood en wit. Haar verleden is er wel, zooals altijd in 't begin van den nacht, maar zonder den grafmantel.

Als je warme, bloedroode liefde ontmoet, dan gebeurt er iets met je, dat heeft ze zelf ervaren. Haar heele ziel is op dat groote oogenblik gaan beven van een liefde, zooals ze te voren nooit heeft gekend; ze moest er al het andere voor uitschudden, waar ze tot nu toe van leefde, zoodat ze met leege, uitgestrekte handen bleef staan. Er was niemand, die ze vulde. Dat heeft ze ook niet verwacht!

Hoe kan een zuiver mensch liefde opvatten voor een schepsel zooals zij! Maar zij heeft hèm lief en het is warme, bloedroode liefde! alles is bij haar bloedrood.

Al kan er nooit een antwoord op komen, zij kan tòch elken nacht een soort van antwoord geven door nooit meer in haar hart te willen, wat vroeger haar lust is geweest.

In een oud notitieboekje, dat ze altijd bij zich heeft, ligt zijn naamkaartje. Ze haalt het er voorzichtig uit en kust het en prest het tusschen haar gevouwen handen, kreunend van pijn en van vertwijfeling om haar jonge leven, dat nu al een prooi is van den dood.

Ze kreunt zoo zwaar, dat de nachtzuster op haar rondgang het hoort.

Ze vindt Wietske zooals altijd, roerloos met gesloten oogen.

Zeker heeft ze weer akelig gedroomd, denkt de zuster, wat wonder, als je zoo'n slecht leven achter den rug hebt. Dan schuifelt ze even stil weer weg als ze gekomen is.

's Morgens vindt zuster Dora haar, ingesluimerd, een verkreukeld kaartje ligt tusschen haar vingers uitgegleden op het dek.

Ze leest onwillekeurig den naam: Dingemans, en denkt verwonderd: dat is de naam van onzen oudsten dokter, die een half jaar geleden stierf. Hij had geen kinderen; misschien is 't een van zijn familieleden.

Wietske wordt wakker en kijkt verschrikt rond. Als ze het kaartje in

[p. 89]

zuster Dora's handen ziet, grijpt ze er naar en bergt het haastig weg, zonder een woord.

Maar 's avonds, als zuster Dora komt lezen, zegt ze: Wilt u dien naam vergeten, zuster Dora, die naam is niets! maar het gezicht van dien man heeft mij teruggeroepen en gemaakt, dat ik nooit, nooit meer wil, dat van vroeger... Hij schaamde zich niet voor menschen zooals wij’......

- Na die bekentenis denkt zuster Dora dikwijls: Ze is vlak bij! Waarom grijpt ze het kleed van onzen Verlosser niet aan!

Maar die andere zit er nu toch tusschen; aan hem klemt ze zich vast, dat voel ik duidelijk!

Als die andere er niet was......

Maar...... dat durft zuster Dora ook niet volhouden, door dien ander heeft ze haar slechte leven prijsgegeven.

Wietske móét toch kunnen begrijpen, juist omdat de liefde van een gewoon sterfelijk mensch haar al zoover heeft gebracht.

Maar dat was aardsche liefde!

Ja, maar het heeft iets in haar bewerkt, dat boven de aarde uitreikt, het verlangen naar reinheid.

Maar het reikt niet tot in den hemel, het verzoent niet met God! en dat moet tòch, zal het goed zijn met Wietske, ze gaat onherroepelijk naar het einde.

Zal dit verlangen zijn weg vinden naar God, als ze aldoor op een sterfelijk mensch het oog gericht houdt?

Zuster Dora raakt hopeloos in de war over Wietske, wier dagen verloopen, snel verloopen naar het einde.

‘Niemand komt tot den Vader dan door Mij’, zegt Christus en van Christus wil Wietske niet weten.

Als zuster Dora daarover begint, keert ze zich af en zegt onveranderlijk: ‘Als iemand mij vroeger daarvan verteld had! nu is het te laat’.

Ze weet alleen maar van dat eene, zuivere gezicht, dien eenen naam, dat is haar genoeg.

Of...... spreekt Christus in Zijn erbarmen zoo door een mensch?

Was Christus in dien man?

Was die man op dat oogenblik Christus?......

Zuster Dora durft het niet gelooven, het is te veel voor een sterfelijk mensch.

[p. 90]

- Op een herfstavond lijkt Wietske zoo weggezonken, dat ze meent de hoofdzuster te moeten waarschuwen. Er is iets wonderlijks over Wietske gekomen, een klaarheid, alsof de zekere dood wenkt,...... òf het leven.

De hoofdzuster luistert lang, dan schudt ze 't hoofd. Vreemd, Wietske heeft een kleurtje op haar wangen als een ziek kind, na een eersten genezenden slaap.

‘Het is nog niet zoover, meent de hoofdzuster, ‘houd haar in ieder geval in 't oog, ik zal den dokter waarschuwen’.

Zuster Dora zit bij Wietske's bed en wacht,...... onder 't wachten bidt ze, en dwars door haar bidden slaat het hartstochtelijke roepen van de lijsters in de kastanjeboomen. Ze roepen alsof het lente was.

Zuster Dora ziet hoe het roode vlammetje op Wietske's wangen dooft, er zamelen zich duisternissen om het gele voorhoofd, de neus wordt zoo spits......

Het begint te regenen. Zuster Dora staat op om het venster te sluiten; de lijsters roepen hartstochtelijker, ze minnen den regen in den wilden herfstavond...... dan hoort ze een geluid. Wietske heeft zich in bed opgericht, haar oogen zijn wijd open, ze zien haar niet meer, ze zien iets anders! Zuster Dora kan haar nog juist opvangen in haar armen...... de half-geopende lippen prevelen een naam, het is niet de naam van Jezus...... Wietske's hoofd valt op zij.

Zuster Dora laat haar terugglijden op het kussen, dan stort ze zich in haar angst op de knieën en bidt voor de ziel van Wietske. -