Opwaartsche Wegen. Jaargang 10

[p. 318]

Boekbespreking.

Om vaders plaats, door D. Hogenbirk Jzn. Wageningen, Zomer en Keuning. 1931.

De schrijver, die de boosaardige critiek blijkbaar kent, tracht haar in een korte inleiding te ontwapenen. Niettegenstaande dat, hebben we het recht, van hem een goed leesbaar verhaal te eischen. Als we dat doen en lezen, moeten we concludeeren, dat de schrijver het niet gemakkelijk maakt, zijn boek tot de laatste bladzijde te volgen. Menschen, die van veel en oppervlakkig praten houden, zullen het verhaal ongetwijfeld mooi vinden. Ze hebben stellig ook veel genoegen in de guitige steekjes, uitgedeeld aan die en gene. ‘Hij kan het toch maar raak zeggen hè?’ Maar ons is heel deze geschiedenis toch al te breed en te preekerig, te gewild geestig en te dominé's-achtig van taal. De gave, kernachtig, puntig te schrijven, schijnt Hogenbirk sinds ‘Neveldijk’ geheel verleerd te hebben. Nu praat en praat hij maar, houdt niet op, tot in details te reproduceeren, wat A en B en C e.a. wel zeggen en denken zullen, en gezegd en gedacht hebben. Aan karakterteekening komt hij in den alles overwoekerenden lust tot typeering eenvoudig niet toe. En heele reeksen pagina's zijn onleesbaar geworden, dank zij de tale Kanaäns en de kanselrhetoriek. Moet men dat nu allemaal goed praten omdat er een zekere categorie van menschen is, die het ‘mooi’ vinden en er van genieten?

Niettegenstaande 's schrijvers beloften is het boek wèl een verhaal, preekt het ter dege en als deze ‘schets’ al zoo uitvoerig en gedetailleerd is, ben ik toch maar blij, dat ie niet uitgewerkt is! Ik houd niet van dat coquetteeren met het primitieve Christelijke geloof van bekrompen Christenen, zooals die in dit boek ten tooneele gevoerd worden. Dominé is, je kunt het zoo proeven, in z'n hart wàt blij dat er zulke z.g. ‘geloovigen’ zijn. Hij bedient zich van heel hun Christelijke existentie om er zijn schrijf-, preek- en vertoon-lust aan bot te vieren. 'k Heb mezelf al eens afgevraagd en doe dat hier openlijk, of het wel geoorloofd is, onzuiver, primitief geloofsleven op deze wijze te gebruiken.

P.H.M.

Waar geleden en gelachen wordt, door Zuster Sonja. Nijkerk, G.F. Callenbach. 1931.

Na ‘De roep van het bloed’ van Hendeck Sönne en ‘Om vaders plaats’ van Ds. Hogenbirk, is dit boek met zéér eenvoudige schetsen, ‘uit het ziekenhuisleven’, een ware verademing voor den recensent. Deze zuster - haar russische voornaam zal wel pseudoniem zijn - schrijft haar vertelsels voor de vuist weg en met de zorgeloosheid der naïveteit. Natuurlijk draagt het proza daarvan de lidteekens en we zouden onwaarheid zeggen, indien we beweerden, dat ze het sieren! Maar er zit toch wel wat aantrekkelijks in deze ziekenhuis-verhaaltjes. Als er wat meer zorg aan besteed was, zouden ze best een representabel boek hebben kunnen vormen, de technische zorg van den drukker méér waard dan nu. Maar de schrijfster-verpleegster heeft met haar naïveteit toch wel een en ander bedorven. Ze denkt nú, dat ieder lezer alles precies even belangrijk vindt en vooral ook even ‘zielig’ als zijzelf en vergeet, dat, die haar boek opnemen, outsiders zijn.

P.H.M.

[p. 319]

Mijn Jordanertjes, door A. van Vlaardingen. Erven J. Bijleveld, Utrecht. 1931.

In dit boekje beschrijft een Heilssoldate haar ervaringen als onderwijzeres in een kostelooze school in de Jordaan te Amsterdam. Zij doet dat prettig, onderhoudend en vol liefde. Daardoor zijn haar schetsen opbouwende lectuur, stichtelijk in den besten zin van het woord. Dat de schrijfster zich nergens de moeite geeft literair te schrijven is een post op haar credit. Een enkele maal is haar proza wat schoolmeesterachtig en haar schrijfwijze wat naief, maar dat is ook al.

P.H.M.

Het roode boek door Fr. L. Packard. Gouda N.V. Johan Mulder & Co., 1932.

Een sensationeel ontspanningsverhaal, dat zich door hem, die over veel onmogelijks kan heen lezen, laat genieten. De letter is wat klein en ondanks de titel is de boekband fel geel. Over 't algemeen is de vertaling vrij goed, wat lang niet steeds 't geval is bij deze boeken, maar er zitten drukfouten in, die hinderlijk zijn.

P.H.M.

Thomas A. Edison, 's Werelds grootste uitvinder door F.T. Miller. A'dam, Literbo. 1932.

Een echt Amerikaansch sensationeel-oppervlakkige biografie. Op bijna elke bladzijde nieuwe headlines om de aandacht te trekken. De stijl is wel boeiend, maar de schrijver heeft zich al te gemakkelijk af gemaakt van de beschrijving van Edison's uitvindingen. Daaromtrent heeft de leek nu nog niet de geringste indruk. In dat opzicht óók is Angel's boek over Edison ‘voor vaders en jongens’ zéker beter. Hier en daar hindert den lezer ook nog al eens de niet slechts Amerikaansche verheerlijking van ‘macht’ in allerlei vorm. Degene, die in een of ander opzicht wat bezit méér dan de anderen, is de man tot wie men dient op te zien en die aan zijn bezit de eerbewijzen dankt. Toch heeft het boek van Miller wel zooveel sympathieks dat het aan jongens gerust kan gegeven worden.

P.H.M.

De wilden van Europa door A. den Doolaard. A'dam. Em. Querido, 1932.

Dit reisboek van Den Doolaard toont trekken van verwantschap met de boeken van Richard Katz. De hoofdstukken hier hebben nog meer het karakter van vluchtige notities en vertellen af en toe nog méér. De journalist-literator, die in ‘De Druivenplukkers’ de serieuze kunstenaar bleek, geeft in dit zeer leesbare, vlotte boekje met de aardige foto's er het bewijs van, dat hij óók suggestief van het zwerven door Europa weet te verhalen. Wij zijn in onze taal niet verwend met boeken als dit.

P.H.M.

Stilistische en Syntactische Beschouwingen over de Camera Obscura van Hildebrand, door Dr. H.W.J. Schregel. H.J. Paris, Amsterdam MCMXXXII.

Enkele voorname trekken van het stijlprocedé van de Camera zijn door Dr. Schregel in zijn proefschrift bijeengebracht en aan rijen voorbeelden toegelicht, terwijl hij bovendien de afhankelikheid van het buitenland, speciaal van Engeland, laat zien. Verrassende, nieuwe opmerkingen komen in dit boek niet voor, maar belangstelling en vlijt hebben toch een goede dokumentatie geleverd van wat door anderen voorlopig en partiëel opgemerkt is. Dit proefschrift is trouwens ‘geen volledig stilistisch-syntactisch beeld van de Camera Obscura’, maar een goede bijdrage er toe.

v. H.

[p. 320]

Jacqueline Vrijlieff, door J. v.d. Tempel. Amsterdam. P.N. van Kampen. 1931.

De schrijver, die met deze roman debuteert, is een bekwaam werker, die met deze eerste proeve overtuigend toont, dat hij voor de toekomst wat beteekenen kan. Natuurlijk is de compositie en de uitwerking van 't gegeven niet vlekkeloos, maar de historie van Jaantje Vrijlief, die haar eigen modezaak opbouwde en een superieure vrouw is, werd door hem met vaste hand geschreven. Jaantje (Jacqueline schrijft ze haar naam) weet wat zij wil; zij heeft een enorm doorzettingsvermogen, een koel verstand en een helder inzicht in den handel. Als ze pas meerderjarig is geworden, begint ze een eigen zaakje (wat in de practijk van het leven met haar f 500. - natuurlijk niet mogelijk is, doch hier niet ter zake doet!) dat ze trots zeer ernstige ontberingen en ondanks groote moeilijkheden weet op te bouwen tot een zaak van groot formaat. Later opent ze filialen, richt een atelier in en versterkt haar positie. Bij heel dat groeiproces van haar firma heeft Jacqueline de leiding stevig in handen. Haar doel is: iets groots bouwen, triomfeeren in het leven, héérschen. Later zal ze ‘over den zin van 't zijnde’ wel eens nadenken. Maar daarvoor is natuurlijk nooit tijd en de lezer, die tegen de figuur van de geniale vrouw opziet, beseft reeds vooruit, dat haar leven ondanks allen voorspoed, juist ook niettegenstaande de eene overwinning volgt op de andere, arm en onbevredigd verloopt. De eerste illusie derft Jacqueline als ze bemerkt, dat haar arbeid over haar begint te heerschen, haar krachten gevangen houdt en sloopt inplaats van bevrijding te schenken. De laatste geeft ze bewust en zonder smart prijs als ze eindelijk zonder liefde Emile Blinkert, de zoon van den grootsten concurrent, huwt. Zoo verloopt heel dit leven, dat opging in zelfverwezenlijking, in den kring van het egoïsme. Liefde heeft deze vrouw nooit begeerd en nooit vermogen te schenken. Alleen voor zichzelf, voor het ‘doel’ heeft ze gearbeid en ze moet pijnlijk ervaren dat dit doel de besteedde krachten niet waard was.

Om deze hoofdfiguur en om deze diep-tragische geschiedenis heeft de schrijver een aantal personen geteekend. Bijna allen zijn het overtuigde socialisten. Willem Vrijlieff, Jacqueline's broer, is het duidelijkst getypeerd. Maar hij en zijn leven vormen geen tegenstelling tot zijn zuster en haar leven. Daartoe is het beeld dat de auteur schetst te flets. Het is net, alsof bij hem zelf niet zoo sterk het besef bestond van de superioriteit van het socialisme, dat het de doelloosheid van een geïsoleerd leven als dat van Jacqueline duidelijk genoeg belichten kon.

De schrijver heeft een zeer zuiver materiaal. Zijn zinnen bezitten kracht en rust, zijn karakteriseering is dikwijks kort en indringend, zijn beelden duidelijk omlijnd en goed Hollandsch van visie. Wel is menig tafereel al te uitvoerig beschreven, doch het is te begrijpen, dat een beginnend schrijver niet alles in eens bereiken kan. Het boek dat wij hier voor ons hebben is zoo goed, dat wij met groote belangstelling naar het tweede uitzien.

P.H.M.