Opwaartsche Wegen. Jaargang 10

[p. 85]

Wie....?
door Jilles Limburg.
Fragment.

Het was kwart over vieren. In het schoollokaal was het muisstil. Aan het tafeltje voor de klas, zat van Niekerk schriften te corrigeeren. Achter in de klas, op een bank, die een weinig uit de rij naar achteren geschoven was, als straf, zat Guus van Dorp te schrijven en een meisje een paar banken verder, zat uit een boekje te werken. Het gekras van Guus' pen was het eenige geluid dat gehoord werd. Hij schreef zoo vlug hij maar kon: ‘Waarom zou ik liegen en bedriegen?’ Bij elke tien regels een streepje. Eerst schreef hij tienmaal: ‘Waarom’ en dan ‘zou’ enz. Als hij er tweehonderd af had, kon hij weggaan. Al veertien dagen lang schreef hij elken dag na vieren tweehonderd strafregels of honderd dubbele regels. Heel wat soorten kende hij nu al; er waren teksten uit den Bijbel en teksten van van Niekerk bij en hij vond er behagen in, ze in gedachte toe te passen op anderen. Wat zou hij woedend zijn als hij nu eens schreef: ‘Waarom zal ik een jongen een vijf geven, als hij een acht verdient?’ Hij lachte om dien goeden inval en hield even op met schrijven. En toch lekker geen vergeving vragen want dààr was 't om begonnen. Toen hij den dag, nadat het was uitgekomen op school kwam, had van Niekerk hem voor de klas laten komen en gezegd:

‘Heb je me niets te zeggen?’

Guus had de schouders opgehaald.

‘Heb je me niets te zeggen?’

Guus had ‘nee’ geschud. Toen had de meester de deur van de vijfde klas open gedaan en gezegd:

‘Mijnheer de Jong, wilt U even met Uw klas hierkomen?’

De kinderen, nieuwsgierig naar wat komen ging, hadden zich gauw voor de zesde klas opgesteld. Toen ze allen stil waren had van Niekerk het woord genomen en wijzende op Guus had hij gezegd:

‘Zien jullie daar dien jongen? Dat is een gemeene bedrieger, hij heeft iets gedaan, waarvoor een groot mensch de gevangenis in moest. Op zijn rapport heeft hij de handteekening van zijn vader nagemaakt en het mij zoo teruggebracht.

Toen zijn vader naar zijn rapport vroeg heeft hij hem voorgelogen door te zeggen, dat hij het rapport nog niet had gekregen. Het ergste is, dat nu het ontdekt is, hij net doet, of er niets gebeurd is. Ik verbied jullie allemaal om met hem te spreken of te spelen, zoolang ik jullie niet gezegd heb, dat het weer mag, en dat zal zijn, als hij berouw toont. - Nu kunnen jullie gaan.’

‘Piet Verhoog en Gerrit Wessel, nemen jullie de achterste bank en zet die een meter naar achteren, dààr kan hij dan zitten’.

[p. 86]

In doodsche stilte hadden de kinderen alles aangehoord, de twee jongens hadden de bank verschoven en de vijfde klas was weer naar haar eigen lokaal gegaan.

Guus had er bij gestaan of hij geen tien kon tellen. Tóch had hij niet gehuild, dat kón hij eenvoudig niet. Toen hij in die weggeschoven bank zat, bedacht hij wat ze raar gekeken zouden hebben als hij eens gezegd had:

‘Zien jullie dien meester daar? Nou, dat is een gemeene valschaard, die je valsche cijfers geeft en dan is t-ie nog kwaad, dat je 't thuis niet durft te laten zien’.

Gelukkig, dat de anderen best wisten, dat hij geen slecht rapport verdiende. Hij was tóch niet bang, wat kon 't hem schelen of ze niet meer met hem mochten spelen. Later, als hij groot was, dan zou hij hem wel 's spreken. Als hij zelf eens wat was, burgemeester of advocaat, dan zou hij hem nog wel eens er aan herinneren. In de gevangenis! Dat zou-ie wel willen! Lincoln was ook maar een arme jongen geweest. Ja dat was een mooi boek: ‘Van de planken hut naar het Witte huis’. Frans had het meegebracht uit de bibliotheek van de knapenvereeniging en hij zat er stiekum in te lezen, ach wat kon 't hem ook schelen, dat hij niet spelen mocht. Als de schoolopziener nu eens kwam en zou vragen, waarom hij daar zoo ver af zat, hè, dat zou fijn wezen, dan zou hij het zeggen.

Hij werd opgeschrikt doordat de meester bij het ophalen van de rekenschriften had gezegd: ‘Jij kunt 't in je kastje houden, jouw werk kijk ik niet meer na’.

Dacht-ie zeker hém mee te treiteren, ze waren tóch allemaal goed.

's Avonds kreeg hij toen de eerste maal tweehonderd regels:

‘Wie niet hooren wil, moet voelen’.

't Was óver vijven geweest eer ze klaar waren en nu deed hij er maar hoogstens drie kwartier over. Het zou den meester ook wel gaan vervelen elken dag zoolang te moeten blijven.

Gisteren was hij thuis geweest, om met zijn vader te spreken. Guus had gedacht, dat het toen afgeloopen zou zijn, maar nee hoor, om vier uur had hij den regel op het bord geschreven. Even waren de tranen weer in zijn oogen gekomen en de eerste bladzijde was gevlekt, maar hij had 't gelukkig niet gezien. Nee, over een uurtje was hij thuis en daar kon hij huilen.

Nee, die Niekerk zou er geen pleizier van hebben hè, ‘waarom zou ik liegen en bedriegen’, 't was toch zélf een bedrieger?

De meester stond op en kwam naar hem toe.

‘Waarom lachte je?’

Geen antwoord.

‘Nu, waarom lachte je?’

‘'k Weet 't niet’.

‘Zoo, weet je 't niet. Vind je 't zoo belachelijk, om je familie zoo'n schande aan te doen?’

Guus had zijn antwoord wel klaar, maar dorst het niet uit te spreken.

‘Heb je er nog geen spijt van, dat je het gedaan hebt?’

Geen antwoord.

‘Heeft je vader niets gezegd?’

Guus schudde ontkennend.

Hoofdschuddend ging van Niekerk heen. Zijn vingers jeukten, om dien jongen door elkaar te rammelen. Want hij was gemeen, slecht. Hij wist dat hij hem niet altijd zoo zou kunnen straffen en dan zou hij nóg geen vergeving gevraagd hebben. Maar neen, hij zou niet toegeven want dan zou zijn prestige weg zijn, liever stuurde hij den jongen van school. Maar die Haarman en van Dorp hadden gezegd, dat dat zóó maar niet ging.

Hij keek naar Guus, als je hem zoo zag zitten met zijn bleek gezicht in dat

[p. 87]

grijze kieltje, zoo ijverig te schrijven, zou men niet zeggen, dat die jongen zoo intens verdorven en onverschillig was. Hij kon het niet langer aanzien. Gisteren had hij het nog met zachtheid geprobeerd, nu weer met hardheid, àlles stuitte af, op dat stereotiepe antwoord: ‘'k Weet 't niet’, en dan dat spottende kijken, die oogen....

Van ergernis liep hij de klas uit en ging in het kantoortje van het schoolhoofd zitten.

Guus legde zijn pen neer en keek naar het meisje, schuin vóór hem. Het was Christine Maartens, een meisje van het ‘gesticht’. Ze moest school blijven, omdat ze al haar sommen fout gemaakt had. Ze had erom gehuild. Haar twee mooie bruine vlechten hingen over de leuning. Dikwijls onder de les zat Guus naar haar te kijken. Er waren wel tachtig van die gestichtskinderen. Elken morgen gingen ze in een rij naar school en werden weer gehaald. Wie school moest blijven, kreeg in 't gesticht ook nog straf. Ze droegen allen dezelfde kleeren, toch waren het geen weezen, maar hun ouders konden niet voor hen zorgen, ze kwamen allen uit de stad.

‘Ben je nog niet klaar?’, vroeg Guus. Ze keek om. ‘Nee’, schudde ze. ‘Hier’, zei Guus, ‘hij zit tóch in het kantoortje, schrijf ze maar over, maar dan moet je er een van de drie fout maken, anders merkt ie 't’.

Hij was de bank uitgegaan en had haar zijn schrift gebracht.

‘Gauw, anders komt-ie!’

Ze schreef ze vlug over en gaf het aan hem terug.

‘'k Vind zoo moeilijk die enge breuksommen’, zei ze.

‘Vind je 't niet naar om altijd school te blijven?’

‘Ik niet hoor, 't kan me niks schelen, 'k moet 'm vergeving vragen, maar 'k doe 't niet. Het is zijn schuld, voor gedrag heeft-ie me 'n vijf gegeven, en geeneen negen en tóch heb ik alles altijd goed. Maar hij heeft een hekel aan me, maar 'k geef d'r niks om, al moet ik een jaar school blijven’.

Vol bewondering zag ze naar hem op. Hij zwol op van trots en zijn oogen schitterden.

‘Krijg je dan thuis geen straf?’

‘Jawel, daar heb ik ook al straf, 'k mag niet buiten spelen, maar dat deed ik tóch nooit veel, ik lees en teeken haast altijd’.

‘Ik krijg geen boter op m'n brood en moet tweemaal zooveel naadjes breien als de anderen’, zei ze.

Hij keek haar aan: ‘Geen boter op je brood en niks anders ook?’

‘Nee, dat krijgen we enkel maar Zondags en ik krijg ook altijd maar bruinbrood. Vroeger, toen ik nog bij m'n moeder was, kreeg ik er wél altijd wat op’.

‘Is je moeder dood?’

‘Nee, maar m'n vader is weggeloopen en nou ken m'n moeder ons niet meer verzorgen, ze is met een oom mee naar Duitschland’.

Hij keek haar nog 's aan, ze had zoo'n zacht gezicht. Als hij rijk was zou hij haar willen hebben, zulke mooie oogen had ze.

‘Lust je chocolade?’

‘Ja, wat dach-ie dan?’

‘Ik ben klaar met m'n regels; ik ga weg en zal een groote plak voor je koopen en op je wachten’.

‘Heb-ie dan geld?’

‘Ja natuurlijk, dat verdien ik met boodschappen doen en schoenen poetsen voor m'n broers. 'k Heb een spaarpot, daar zit wel tien gulden in, die gaat naar de postspaarbank’.

‘Weet je wat ik zoo graag lust?’, zei ze: ‘Apenootjes’. ‘Die kreeg ik vroeger iederen dag en nou heb ik ze in twee jaar niet gehad’.

[p. 88]

‘'k Zal ze koopen hoor’, zei hij.

Heel zijn treurige, terneer gedrukte gedachten waren weggevaagd. Iets heel nieuws was in hem gekomen.

‘Later ga ik met je trouwen’, zei hij.

‘Daar komt-ie!’

De meester kwam binnen.

Hij keek de sommen van het meisje na, en zei:

‘Er is nog één fout, ga nu maar naar huis. Zie je wel, dat je ze wel kent?’

Het meisje ging de klas uit.

Guus zat op heete kolen, als hij nu maar niet weer begon.

‘Ben je klaar?’

‘Ja meester’. Het klonk opgewekt; de meester bemerkte het tot zijn verwondering.

‘Dan kun je gaan’.

In een oogwenk was Guus beneden. Toen hij buitenkwam, zag hij Christine nog een paar honderd meter verder. Op een drafje liep hij naar de drogist winkel Elzinga.

‘Wat blief je?’ vroeg de juffrouw.

‘Een doosje Odol, als-je-blieft en opschrijven voor moeder’, zei Guus.

‘Dank je wel’, zei ze en Guus naar buiten.

Ziezoo, dat ging goed, nu kon hij een kwartje uitgeven voor Christine.

Later zou moeder het wel vergeten zijn, dat hij toen geld meegekregen had voor dat doosje. Vlug liep hij nu naar Roodvoets.

‘Een ons apenoten en een plak chocolade’, zei Guus. ‘Hoeveel is dat?’ ‘Zestien cent’. - ‘Asjeblieft’. Guus legde zijn kwartje op de toonbank en kreeg nog negen centen terug.

Christien had gezien, dat hij de winkels inging en had zachtjes geloopen; nu haalde hij haar vlug in. ‘Hier’, zei hij gejaagd, ‘stop weg’. ‘Apenoten en chocola’.

Verrukt keek ze hem aan.

‘Dank je wel, heerlijk; die ga ik op de W.C. pellen en in bed opeten, fijn’.

Guus stond er bij en genoot van haar blijdschap. Zelf lustte hij het ook wel en kreeg ook niet dikwijls snoep, maar toch had hij het veel beter, dan zij en ze was nu toch zíjn meisje.

‘Daar komt de meester aan, 'k ga effe hard loopen, hou weg hoor, dag!’

Op een draf liep hij naar huis, heerlijk direct naar boven en op bed liggen denken en wat had hij nu veel om over te denken. Dat was nou zijn meisje en later zou hij met haar trouwen, ze was de mooiste uit de klas en ze vond hém flink. Ze was wel erg dom, maar wat gaf dat, een meisje hoefde niet knap te zijn.