Opwaartsche Wegen. Jaargang 7

[p. 181]

Op een heeten zondag
door H.J. Heijnes

Wel twee jaar later dan die heete Zondag stond in de ‘Wekelijksche Weidekrant’, van welke wij allen lezer waren: ‘Dezer dagen behaalde onze mede-ingezetene, de heer B. Vroegop Hz., door met gunstigen uitslag afgelegd examen, de hulpacte lager onderwijs’. Toen dit bericht ons onder de oogen kwam, verwonderden sommigen onzer er zich over. Want wij hadden reeds sinds verscheiden jaren her tegen Barend Vroegop ‘meester’ gezegd, en voor hem aangeslagen. Daarom zou men ertoe kunnen komen te denken, dat de ‘Weidekrant’ het mis moest hebben, indien die gedachte geoorloofd ware; zij was echter niet geoorloofd, daar het blad het nooit mis had. Toen vertelde de fijne bovenmeester, in wiens school Barend van Hein werkzaam was, aan ons, dat de jonkman tot hiertoe kweekeling bij hem was geweest, en dat dit niet hetzelfde als onderwijzer was. Daar waren wij tot nogtoe niet van op de hoogte.

Dus op dien heeten Zondag zeide Kees Bakker tot iemand, die niet anders dan een kweekeling was: ‘Morjen, meester.’ Maar dat kwam er niet op aan.

Reeds trilde de lucht van de hitte, en het was toch nog geen tien uur in den voormiddag. Want de klok begon pas te luiden voor de ochtendkerk. Tegelijkertijd kwam Kees Bakker uit het achterdeurtje van zijn houten huisje, onder den linkerarm een teenen mand, in de rechterhand een mes.

De flonkerende zon liet felle lichtschichten flitsen van het lemmet van het mes.

Achter den ouden boerenknecht verscheen zijn huisvrouw in het deurtje. Zij kwam echter niet verder, daar zij niets anders dan haar hemd aan had. Want de warmte plaagde haar bovenmatig, te meer nog, dewijl zij vleezig en kortademig was. Zij zette in den deurpost de handen in de zijden, en hapte, het groote gerimpelde gezicht bloedrood, amechtig in de lucht.

Doch Kees slofte den hoek van het huisje om naar het voorerfje, dat aan den weg was gelegen. Hij slofte en slofte, het lange smalle lijf naarvoren gebogen. Zoo had de arbeid zijn lichaam gekromd, meer nog dan de leeftijd, al waren zoowel hij als moeder nu van de zeventig niet meer zeer ver. De beenen, die hem droegen, zoo

[p. 182]

goed zij nog konden, waren in den loop zijns levens zeer dun geworden, want zijn lichte onderbroek van twijfelachtige kleur vlagde slap om zijn onderstel heen. En zijn laag losgeknoopte hemd gaf de omlijsting aan een groteske tentoonstelling van knoken en ribben.

Maar als ik hem aanzag, zoo heb ik altijd gevonden, dat er aan zijn gelaat iets was, om hem te begeeren. Dat was adeldom, ik geloof, dat het zoo genoemd moet worden; die adeldom, welken een menschenleeftijd van zorg en geduld ten slotte weleens op een gezicht legt. Hoewel zijn gezicht verstard en verdroogd was, kan ik niet helpen, dat ik dit altijd heb gevonden.

Nu de talrijke kinderen, die hij bij zijn huisvrouw gewonnen had, hem alle hadden verlaten, sommige doordat zij gestorven, de andere doordat zij getrouwd waren, had hij zich van een toom kippen voorzien; daarbenevens van enkele konijnen. Dat ging vroeger niet, maar thans wel. Daarom had hij dit gedaan.

Op dezen morgen van dien heeten Zondag wou hij wat gras voor zijn konijnen snijden. Daarom slofte hij met die mand en met dat mes naar zijn voorerfje, want daar was een grasveldje.

Nu lag hij op zijn knieën het gras af te snijden, en de zon brandde op zijn pezigen nek. Dan weer viel van zijn gezicht een zweetdruppel op zijn hand, waarmee hij de pruikjes gras bijeen greep, en dan weer een op zijn hand, waarmee hij het mes hanteerde.

En Barend Vroegop, die ter kerke ging, kwam eraan langs den weg; hij had een omvangrijk kerkboek onder den linkerarm. Daar hij uittermate lange beenen had, maakte hij groote stappen.

Maar hij hield zijn schreden in, toen hij bij het huishekje was gekomen, waarachter Kees Bakker het gras sneed, en zijn schaduw gleed over Kees' handen. Die hief daardoor het hoofd even op van zijn arbeid, en den kweekeling van de fijne school ziende, zeide hij: ‘Morjen, meester’. Meteen verwonderde het hem, hoe het doodelijk witte gezicht van den slungeligen jongeling thans, terwijl het vuur uit den hemel op den kalen weg viel, toch nog even doodelijk wit kon zijn als het altoos was.

Den langlijvigen knaap verwonderde het daarentegen blijkbaar, dat Kees Bakker het gras sneed.

Want hij zeide met zijn lijzige stem, die nu eenmaal niet anders dan zoodanig was: ‘Het is jou zeker een zorg, Kees Bakker, dat de Heere van dezen dag zegt in zijn Woord: “Dan zult gij niet arbeiden”. Wacht even, sabbatschender, of het je ook nog een zorg zal wezen, als je eenmaal de schrikkelijkheid zal moeten ondervinden van Gods heilig ongenoegen’.

Aldus sprak deze zestienjarige vrome, zich eenige afwijking veroorlovende van het woord uit het boek, dat hij onder den arm had: ‘Bestraf een ouden man niet hardelijk’. Maar ik vind dat niet erger van hem dan van ons allen, ingeval wij door ons leven met den bijbel onder den arm loopen, en het tegenovergestelde van hetgeen

[p. 183]

daarin staat beoefenen. Ook Kees Bakker nam het meester Vroegop niet kwalijk; hij sneed de rest van het gras af, dat hij noodig had voor de konijnen, en dacht niet verder aan den verbolgen tempelganger.

Doch de konijnen waren hem zeer dankbaar, toen hij hun het versch gesneden gras bracht. Terwijl die dat verslonden, spoelde Kees zich de handen af in de sloot, en wiesch zich daarna het hoofd met de druipende handen. Het overige van zijn zondagstoilet ging hij binnenshuis maken.

Kort daarna kwam hij opnieuw naarbuiten, en had nu een zwarte kamgaren bovenbroek over de onderbroek heen aan, en over het hemd heen een gestreken boezeroen met verschillend gekleurde strepen. Ook was hij thans van een pet voorzien, maar gebruikte die tot vergeefsche pogingen, om er zich in de snikhitte koelte mee toe te waaien, in plaats van er zich het hoofd mede te dekken.

Nadat hij twee schreden gedaan had, stond hij stil, en maakte eenige keeren achtereen zijn wangen bol en dan weer hol, om de gloeiende lucht, die met het ademen in zijn mond drong, terug te blazen. Na het besef te hebben gewonnen van het ijdele dier werkzaamheid, sleepte hij zich loom naar zijn huishekje. Hij boog zich daarover, en keek met zware oogen den zondag-stillen weg af. Die lag te blakeren en te roosteren in den zonnebrand. Het was, alsof vuur van den weg uitstraalde gelijk er vuur van den hemel op neerstraalde. Het hoofd van den man aan het hekje zakte met korte zetjes al lager en lager voorover. Maar toen voer een schok door hem heen; die kwam voort uit de plotselingheid, waarmee hij zich ophief in de zich-bewustwording, dat hij bezig was, staande in te dommelen onder de heete zwoelte.

Dit mocht niet gebeuren, bedacht hij sloom, want dat aan een mensch ras genoeg een ongeluk overkwam. Suf begon hij de looden voeten voort te schuiven van het hekje naar de houten bank, die hij op een pas of wat daar vandaan tegen zijn huisje had staan Hij liet zich futloos op de bank zinken.

Heet, heet, heet! Er was geen tochtje in de lucht, er was alleen maar vuurgloed in. De hitte liet zich niet enkel voelen, maar men zoog de hitte, men snoof de hitte, men zag de hitte.

Opnieuw streek de dommel neer over den man; die liet hem net nog zooveel benul over, dat hij vaag besefte, hoe hij geleidelijk van de bank gleed. Daarom sloeg hij werktuigelijk den rechterarm over de achterleuning, die aan de bank was. Zoo hing hij op zijn oksel, en in dien toestand gaf hij den eersten snork uit een reeks, die met statig tempo volgde. Een bromvlieg zong een poosje het snorklied van den aamborstigen slaper mee, en spiraalde ten slotte op een zijner bloote beenen neer, en drukte daarin haar angel. Zonder wakker te worden, trok de gestokene met een ruk het been op, en legde het voor zich uit op de bank. Daarop vloog de bromvlieg weg.

Terwijl de zwoeger sliep en ronkte, trok de smalle schaduw, die eerst over de bank had gelegen, zich duim voor duim terug, totdat ten laatste de erbarminglooze

[p. 184]

zon den slaper met de volheid harer verzengende liefkoozing omwikkelde. De zweetdruppels sloten zich op zijn aangezicht bij elkander aan tot beekjes, die zachtkens neervloten over zijn fel glimmend gelaat. Zijn hoofd was opzij gezakt, en zijn mond hing wijd open.

Het moet gezegd worden, dat, toen de kerk uitging, de zwaar slapende boerenarbeider, zooals hij daar tegen de bank hing meer dan hij erop zat, een buitengemeen leelijk schouwspel opleverde op dien brandheeten Zondagmiddag. Doch daar zijn huisje nogal ver van de kerk stond, kwamen niet veel van de terugkeerende tempelbezoekers voorbij. Maar wel Barend Vroegop, en een andere jongeling, die hem vergezelde.

Die andere was denkelijk even oud als meester Vroegop, maar niet zoo lang als hij, en niet zoo dun als hij, en niet zoo bleek als hij. Ik weet niet, wie die andere jongen was.

Maar Barend stiet hem aan, en wees naar de onsmakelijke vertooning, welke de ronkende en zwetende werkman, die daar tegen de bank in de zon hing te blakeren, ten beste gaf. Daar kregen beiden in dier voege plezier over, dat zij, met de handen op de knieën, een tijdlang krom stonden te schaterlachen.

‘Op een kiek, meester!’ gierde die andere jongen. ‘Wacht hier even. Ik haal mijn toestel’, zeide meester Vroegop.

Terwijl hij wegsnelde, riep dat andere jongemensch hem nog na: ‘Gauw dan!’

En daar de beenen van Barend Vroegop, naar ik u reeds heb meegedeeld, wonderlijk lang waren, was hij, met zijn camera gewapend, fluks opnieuw ter plaatse.

Toen klikte de camera, en daar werd Kees Bakker natuurlijk niet wakker van. Maar een uur later bomde de eerste donderslag uit het inmiddels roetzwart geworden uitspansel, en daarvan ontwaakte Kees Bakker.

Ondanks het onweer bleef het heel den dag nog beklemmend zwoel. Maar des nachts ontlaadde zich een nieuwe donderbui, en de volgende dagen mochten menschen en beesten verfrischt herademen.

Doch, o, buren, dat is een heete Zondag 'eweest! Hoe hebbe jij het 'emaakt, buurman, en jij, buurvrouw?

Maar toen het weer Zondag was, zaten of liepen wij te huiveren. Want zoo gaat het in ons vaderland.

En toen vond Kees Bakker 's ochtends een enveloppe onder zijn huisdeurtje geschoven. Hij riep, terwijl hij deze opnam, aan zijn vrouw, die nog te bed was, toe, dat er een brief was gekomen. Maar het was geen brief. Want toen hij aan de sponde zijner vrouw den omslag opengemaakt had, viel daaruit op de beddedeken het portret, dat hem te zien gaf, zooals hij een week tevoren op de bank gelegen had. Vrouw Bakker kreeg terstond een aanval van haar kortademigheid; toch vermocht zij nog te krijten: ‘Gemiene streek!’

Maar Bakker zelf zeide: ‘Bedaar’.

Toen nam moeder den briefomslag nog eens ter hand, en draaide dien om en

[p. 185]

om. ‘Wat steet déér?’ vroeg zij, en wees op wat gekrabbel aan den linkschen onderkant.

‘Déér mot de fok bij op’, verklaarde Kees. Nadat hij zich den bril opgezet had, las hij aan zijn vrouw voor: ‘Van B. Vroegop Hz. met de groeten’.

‘Zoo'n vuile aap!’ hijgde vrouw Bakker moeilijk.

Bakker zelf zeide daarentegen: ‘Bedaar’.

Dat zeide hij, geloof ik, even goed tot zichzelf als tot moeder. Want ik zou niet weten, hoe iets ooit meer bedaard kon worden gezegd dan de oude arbeider dien namiddag tot Barend zeide: ‘Meester, je mosse effies binnenkommen, as je wille’.

Dat was, toen meester Vroegop passeerde, nadat hij de zondagsschool had gehouden, zooals hij elken Zondag-namiddag placht; ditmaal wachtte Kees Bakker op hem aan het huishekje.

‘Met plezier, Keesbuur’, antwoordde de schrale en bleeke jongeling.

‘Moeder’, sprak Kees kort daarna, ‘tap meester een bakkie thee’.

Terwijl de jeugdige gast van de thee dronk, begon Bakker: ‘Ik mot zeggen, meester, je hebbe mijn mooi uit'eteekend,....’

Vrouw Bakker viel in de rede: ‘Je mosse je skamen. Nog wel een meester!’ Bakker zelf zeide echter tot zijn vrouw: ‘Bedaar’.

De heer Vroegop verzekerde: ‘Het is niet, dat ik je heb willen beleedigen, buur’.

Doch Bakker hernam: ‘Beleedigen, dat is de rede niet. Veur mijn persoon maakt het niks uit; déér hebbe je je eigen niet om te zieneeren. Maar ik docht, nee je woorden na te gaan, asdat het jou zoo'n groote zorg uitmaakte, dat de Heere in zijn Woord dèn mot 'ezeid hebben: ‘Op Zundag zelle je niet werreken’.

Barend zette zijn kopje neer, en vroeg: ‘Nou, en wat dan?’

‘Wat dèn?’ ging Kees Bakker door. ‘Ik docht, asdat je mijn op Zundag niet hadde kennen pottereteeren, of je mosse op Zundag werreken. Pottereteeren is net zoo goed werreken, docht ik, as een bietje gras snijen veur me beessies. Nou, en dèn werrekte ik toch, zoo 'ezeid, veur me hongerige konijntjes, maar ik docht zoo, asdat jij, met datte je mijn zoo pottereteerde, op Zundag 'ewerrekt hebbe veur den duvel’.

Dat wou de meester voor een grap laten gelden, want hij lachte eenigszins. Toch werd hij vuurrood van aangezicht. Daardoor zag hij er zeer vreemd uit, daar geen oog hem ooit anders aanschouwde dan schrikwekkend wit. Hij zocht naar een houding; hierom zei hij tot moeder: ‘Heel anders vandaag dan met die hitte van vorigen Zondag, niet, buurvrouw? Dat was me wat!’

De vrouw zei terug: ‘Ik docht, datte jij het vedaag juist heeter vonde as lesten Zundag, meester. Zoo'n rood hoofd! En aers altijd zoo wit!’

Meer zeide zij niet. Haar man ook niet.

Meester Vroegop ook niet, want die ging heen.