Opwaartsche Wegen. Jaargang 6

[p. 240]

[p. 241]

Herman Robbers zestig jaar
door P.H. Muller.

Het is de gewoonte dat, wanneer een der vooraanstaande figuren in de republiek der letteren met de viering van zijn zestigsten verjaardag bedenkt, dat hij op een leeftijd is gekomen, waarop doorgaans de sporen verdiend en den strijd gewonnen moet zijn, de vrienden en bekenden van dien schrijver in de pers zulk een gelegenheid aangrijpen van hun belangstelling en sympathie blijk te geven.

Dat is een goede gewoonte. Immers, zoolang en wanneer zulk een literator boek na boek publiceert, dient de aandacht gespannen te zijn op den inhoud van dien roman of die bundel essays. En spreken de critici dan van den schrijver uit hun of anderer kring, dan gaat het niet om hèm, maar allereerst, ja bijna uitsluitend over zijn arbeid. Doch de viering van een jubileum stelt al die ‘vak’-genooten van den schrijver in de gelegenheid, zich voor één oogenblik af te wenden van het critisch bezien van de geestesproducten, en de gedachten te richten op den mensch die tevoren verscholen bleef àchter zijn arbeid. Het gaat bij het feest om hem en hem alleen. Wat al bezwaren mochten opkomen tegen de wijze waarop de jubilaris zijn roeping als kunstenaar gehoorzaamde, wèlke ook - te anderer zijde - de termen waren met welke men zijn instemming betuigde bij de uitgave van dit of dàt boek, nu de schrijver, de criticus, de essayist zestig jaar geworden is wendt men zich af van de boekenkast en de plank daarin, welke de reeks zijner werken draagt, en keert zich tot den persoon.

Dit doen wij ook hier en thans met betrekking tot Herman Robbers die op 4 September zijn zestigsten verjaardag viert. Wij vragen ons niet af, voor 't oogenblik, deed hij met de hem geschonken gaven dàtgene waarover wij als Christenen ons van heeler harte verheugen mogen, wij zetten ons niet in de eerste plaats tot de beoordeeling van zijn onlangs met het derde roman-deel bekroonde en besloten trilogie,^*) maar vestigen de aandacht op hem als mensch en als strijder.

Herman Robbers. Wie het portret beziet, mòet wel tot de conclusie komen, dat de bezitter dier geestige, achter het lorgnet twinkelende oogen,

*) Recensie in het volgende nummer van O.W.

[p. 242]

allereerst een hartelijk man moet zijn. En wie hem van nabij kent, wie hem ontmoette wéét, want ervoer het dankbaar, dat de ijverige en nooit moede werker, te midden van àl de beslommeringen, die zijn veelomvattenden arbeid medebrengt, altijd den lust heeft en geneigd is tot het opmerken van het humoristische. Temidden van overpeinzingen betreffende zijn aandeel in belangrijke aangelegenheden zet hij plotseling het wiebelende knijpbrilletje met vlugge vingerbeweging vàster op den neus en neemt den aanloop tot het verslag van een grap met die of die bij 'n bepaalde gelegenheid.

Robbers is een geestig mensch. En het is daaraan wellicht te danken, dat hij in de vermoeienissen van zijn dubbelen taak als uitgever en schrijver niet - zooals men dat noemt - ‘verlitteratuurd’ is. Hij heeft den ruimen kijk op de dingen in 's levens felheid gewonnen en behouden òndanks den veelzijdigen literairen arbeid, en indien iemand, dan is Robbers het, die erkennen zal, dat het leven voorafgaat aan, en de meerdere is vàn het boek.

Maar op dat terrein van het boek is hij thuis als schier geen ander. Als uitgever beheerscht hij het technische gedeelte, is hij, in binnen- en buitenland erkend, een man van groote kennis en gerijpte ervaring. Als schrijver kent men in hem den bouwer van de hechtste composities en den volhardenden strijder met het taalmateriaal; die bijna nooit tevreden is over het proza dat hij òm en nòg eens omwerkt vóór het in druk verschijnt. Uitgever-Schrijver. In die eenige en gelukkige combinatie van den technisch onderlegden zakeman èn den kunstenaar heeft Robbers in de vele jaren van zijn gestadig werken zeer veel gedaan voor beide groepen. Men herinnere zich zijn bemoeiingen bij de aansluiting van Nederland tot de Berner Conventie.

Alle enghartigheid, alle bekrompenheid, vooral op het terrein van het aesthetische is hem daarbij vreemd. En het mag wel eens gezegd worden, dat Herman Robbers, zoowat de eenige kunstenaar der vorige generatie is met een warm hart voor het streven der jongeren en jongsten. Terwijl hij eigen principia en beschouwingswijze vàsthoudt en omhoogtilt met ‘Een Mannenleven’ en dat doet op een wijze, die ongetwijfeld bewondering afdwingt, blijkt hij toch tevens in staat te zijn tot begrijpen van later opgekomen stroomingen, al staan die vreemd en veelszins afwijzend tegenover zijn realisme en pessimisme.

Jonge vrienden heeft Robbers in grooten getale. Hoevele heeft hij reeds aangemoedigd en aangespoord! En, die hij ‘ontdekt’ heeft, die hij met raad en daad bijstond en die - mede door zijn belangstelling - iets bereikten, die draagt hij in zijn hart en groot is het aantal der boeken met een opdracht in zijn bibliotheek.

Robbers is een stille. Een man met onverzettelijke arbeidskracht, iemand die geen reklame maakt of begeert, die niet houdt van ijdel vertoon maar die intusschen grijs geworden is in dienst van de kunst. Zestig jaar is hij nu, maar ongebogen nog bijna zijn lange gestalte. Omdat hij zich bewaarde voor zelf-overschatting en dùs zich wapende tegen de teleurstellingen welke daaruit voortvloeien.

[p. 243]

Het behoeft niet nòg eens gezegd te worden, dat de Christen tusschen zich en Robbers een verschil in levens- en wereldbeschouwing weet. Maar òver dien afstand, welke hen scheidt ziet hij naar deze krachtige figuur en volhardende strijder voor zijn idealen en herdenkt dankbaar de uren van hoog kunstgenot, doorgebracht bij het werk, dat rijpte in de jaren die liggen tusschen ‘De Vreemde Plant’ en ‘De Thuisreis.’

En zoo bij dit feest een wensch geoorloofd zij, dan is het voor Herman Robbers dèze, dat hij spoedig de rust moge vinden die zijn ouder worden behoeft en zijn taak hem niet laat. Het zij hem vergund, na den arbeid van den drukken levensdag den vrede van den avond te mogen smaken.

Mejuffrouw El. Zernike vierde de verjaardag van den auteur met een studie betreffende zijn werk. Zij volgt Robbers' ontwikkeling van zijn eerste werk tot het genoemde derde deel der laatste triolgie en beschouwt het met liefde en aandacht. Velen zullen haar uitvoerig opstel liever wat meer critisch hebben gewenscht, maar aangezien aan critiek geen tekort was ten opzichte van het werk van den schrijver, deed zij een uitstekend werk, met de leemte aan te vullen die er tot heden was: zij schetste Robbers als mensch en deed dat in verband met zijn literairen arbeid, èn zij deed dat naar wij meenen lang niet onverdienstelijk.