Opwaartsche Wegen. Jaargang 5

[p. 371]

Het behoud
door Van Kempen.

Dien middag - een egale Paaschlucht van zacht waterverfblauw was gestreken voor het vak van de open balcondeuren - overmande wéér Christien de doffe, doode rouw om het kind. De hand die het theekopje zou nemen, bleef verloren op tafel, en toen Taco's blik onder zijn rustige praten even de hare raakte, sloeg ze, als beschaamd, de oogen neer: de afgrond die dit doffe staren was, mocht hem niet verschrikken.

Dit deed hem toch haar zwijgen, waaruit zich niet kon losrukken.

‘Chris’ maande hij. Bijna smeeken was dit even te sentimenteele praten van eenvoudige man-in-zaken, die zich met aandoenlijke schuchterheid mengt in anders, dieper lijden.

En met een stoot, gedragen, wankel op de beroering van een plotselinge angst, om deze reeds zieke woeker: ‘Christién’.

Antwoord kwam niet.

Onwillig om zijn tactloos beklag over haar onachtzaamheid, leek Christien te meer verbeten in dit zinnelooze lijden om Toon: de arme kleine, die ze nauwelijks een maand mochten houden.

En de ander, huiverig door te tasten in dit levend versterf gehoorzaamde reê haar wrevel verweer. Taco haalde de breede schouders op, en dook, - schichtig liet zijn blik het non-bleeke gezicht van de vrouw los - in het vaknieuws van zijn krant.

Zijn zoen, bij het afscheid nemen voor kantoor, was vluchtig. En niet dieper indruk bedoelde noch liet zijn kort vermaan: zich eindelijk over het verlies van de kleine, heen te zetten.

Toen de deur beneden dicht sloeg, roerde Christien niet. Ongeruimd bleef het eetgerei: de achtelooze wanorde van wat voorbij is. En Christien, zelf in de greep van wat voorbij was, viel de ontreddering van de tafel in de lichte kamer niet op.

Als een poliep knevelde haar denken het beeld van het kind, het monsterlijke hoofdje, waartoe twee maanden geniepige marteling de gave onbewustheid van gezond diertje hadden teruggeschrompeld. Een afzichtelijke beeltenis uit een

[p. 372]

ziektenboek. O, de afschuw waarmee ze zich uren lang in de afgrijselijke oude-mannetjes berusting van het verrimpeld gezichtje verdiept had! Demonisch leek het geweld waarmee het zieke lichaampje, het moeilijk ingebrachte voedsel: de kans op redding, uitspoot. En, ach, in het oogenblik van soulaas, de verschrikkelijke glimlach van het kind.....

Om dezen glimlach, het enkel appèl van het lijdend kind aan haar moederhart, bloeide nog haar medelijden: wat wist dat van afscheid.

De Lentemiddag droeg haar schat rond; langs al de bloemen van het behang gleed de vlek van haar weemoedig zonlicht..... De dunne galm van de schel, in de gang klonk.... Christien rees traag, nog gevangen in den onvruchtbaren droom gleden haar handen over de tafel, gedachteloos verschikte ze twee kopjes, toen liep ze naar den gang en deed open.

Met oogen die niets zagen, liet ze de vrouw in die op haar werkdagen het grove werk verrichtte. In een bonten doek droeg deze haar eigen, gezond kind, dat Christien haar verlof gegeven had, bij zich in de keuken te houden, op de uren dat ze werkte.

‘Ben je daar’ sprak Christien; een verbleekte groet. En ze liet de werkvrouw langs haar gaan. Ze luisterde niet naar de woorden van de vrouw.... tot haar oogen het kind in den doek raakten.

Ze gaf nu het eerste antwoord op het praten van de vrouw. Want een dwingende begeerte, met dit kind alleen te zijn, had haar onverhoeds verrast. Het bloed was opnieuw gestuwd, door haar lichaam gestroomd; ze strekte de hand naar den bonten doek met de leelijke begeerigheid van een dief.

‘Groeit hij nog zoo’ zegt ze, de bevende stem mat gehouden om haar ziek verlangen voor deze vrouw te verbergen.

‘Ja kijk u eens’. En de klevende vriendelijkheid van de gezonde werkvrouw is vol hoovaardij en achterdocht.

‘Geef u hem mij even’, bidt Christien, weerloos.

....Toen de deur achter Christien dicht was!.... Het rumoer in het huis, de achterdocht van de moeder, alles zonk weg in een nevel. Om Christien bloeide de stilte van de kamer als de dikke warmte in een bloemenhuis: de kreten van de straat hadden een achtelooze resonnans van veraf zijn gekregen.

Voor haar lag het kind, Toon. Ze wist dat het Toon niet was; maar de ernst van een spel, dat sterker dwang was dan de werkelijkheid vatte haar aan de hand.

Christien roerde niet. Voor het kind stond ze. Haar handen hingen slap. Ze dronk het beeld van het kind in: op haar ingehouden ademen vlood het haar ziel binnen: Toon, zoo als hij geworden zou zijn, als de operatie gelukt was. Ieder stukje van het lijfje graasde ze af.

Ach, waren zoo zijn haartjes geworden? Haar adem hijgde alsof ze lang geloopen

[p. 373]

had. En ze glimlachte: een kind, dat z'n gelijk weet. Zie, de ooghaartjes die naar boven bogen. Neen, ik huil niet. Zie je niet dat ik niet huil? Maar als ik nu z'n wang aanraakte. Als ik even, zoo met de hand over z'n hoofdje streek....

Maar ze trok de uitgestoken hand terug. Haar weelde was zoo overstelpend groot, dat ze de oogen moest afwenden. Zoo lichtte òp deze glans: bewust genieten; een weelde zonder verzadiging.

Nu zag ze de kamer. Iets van het maandenlang gestolde behagen in deze kamer, brak open. Zie, de zon was nu aan de cineraria; de barsche boerenkleuren, melkemmerblauw en het donkere loof, verteederden in dit licht.

En vóór haar, het kind. Zij, alleen, met het kind. Ze was als aan zichzelf teruggegeven, en ademde vrij. Een oogenblik aarzelde ze. Was het niet gevaarlijk, dit spel uit te spelen?

Neen, wist ze plots. Braken niet alle poorten van het weten, die het te moeilijke leven van haar huwelijk hadden gesloten, nu open? Voor het venster stond ze. Ze ademde licht en had het hoofd geheven en de mond open, alsof ze dronk uit een van omhoog gereikte schaal. Nu reden al Gods waarheden haar ziel binnen.

In een uur leefde ze alle verloren jaren. Hoe, dacht ze: weet ik nu pas wat liefde is.... En er was een baan voor haar liefde. Ze had niet geweten wat liefde was. Niet toen ze thuis was - verwend kind - niet toen ze trouwde, niet toen Toon kwam - niet, niet genoeg, toen hij ging. Ze was gewekt - en toen, toen ze wist, wat ze te geven had, ach was ze niet geschrokken van haar eigen rijkdom - toen had Toon's dood haar onnadenkendheid tot schuld gemaakt.

Rekende God oppervlakkigheid aan als schuld? Nog dezen nacht kwelde haar dit tekort. Taco sliep. Taco sliep altijd; overdag ook.

O, nu ging ze zijn naam zeggen. ‘Toon’, beefde ze. Al haar zorg, en haar liefde die wel-willen was, en niet langer moedertje-spelen, golfde onder dit woord. De hoop van iedere moeder, ach de hartediepe hanker van ieder mensch, voor iemand àlles te zijn - een schepping van zijn welwillen te hebben - de hoop die in Toon gewekt en verijdeld was in één, brak door in dit bewuste vermogen tot liefde.

Met langzame bewegingen knielde ze bij het kindje. Ze wist dat ze speelde, maar de winst die dit spel bracht, was te groot, dan dat ze ermee zou kunnen ophouden: ze bloeide er in - en zag de komende vrucht.

De vrucht. Deze vreemde weldadige spanning herbergde nog een gave. Ze spon het leven van haar kind af. En toen voltrok zich het tweede wonder.

Toen ze de hand legde op het borstrokje van het kind: met begeerige, wijdopen oogen omkoesterde ze zijn hulpeloosheid, gebeurde het. Dit wonder was niet meer dan deze inval, en een lichte schrik er om: was in de bewustheid van haar rijkdom aan liefde de wèrkelijkheid nog noodig? Plotseling wìst ze: Tonie niet meer te missen. Haar was een blik gegund in zichzelf; glimlachend streelde ze de wang van het kind; om deze zegen glimlachte ze nu: te weten, hoè diep men wel kan liefhebben.

[p. 374]

Op den divan legde ze 't kind. Op sommige plekjes vleugde karmijn op de rose beentjes die uit het korte borstrokje staken. En luchtig bijna in de bedwelming van het doen, haalde Christien uit het logeerkamertje, waar de wieg nog stond - nooit zou die meer gebruikt worden - de satijnen dekentjes, en uit de kast Toon's kousjes. Zonder bitterheid herinnerde ze zich den tijd dat ze die gebreid had - hoeveel onvruchtbare tranen had ze er nadien bij geschreid.

En voorzichtig hief ze het kind op. Ze zette zich op den divan, en met het kind op haar schoot, kleedde ze het. Had ze deze kleertjes zoo gierig bewaard? Ach, de lobbige kousjes pasten ook om deze voetjes. En deze schoentjes had Tonie nooit gedragen.

Met gestrekte armen hield ze het kind voor zich. ‘Toon’ fluisterde ze. Het leek een vaarwel, zoeter dan een weerzien, deze groet.

Ze merkte niet dat de deur, beneden, werd geopend. Pas toen voeten voor de kamerdeur geruchtten, luisterde ze op, zonder schrik.

Ze zag om. In de open deur zag ze Taco, in z'n oogen heerschte het respect voor deze, Christien's, wereld die hem vreemd was. En: ook de stomme, dierlijke angst dat haar geest voor goed zou zijn heengevaren naar het land over den afgrond; dat van den waan.

Ja, erkende Christien. Ik ben langs een afgrond gevaren, dezen middag - maar ik ben behouden.

Toen stond ze op. Ze wist: deze man zal mij nooit begrijpen. Maar zoomin als ik mijn kind behoef, heb ik het begrip van een mensch van noode.

En: ‘Kijk’, zegt ze op het kind wijzend, geruststellend, ‘ik heb hem Toon's kleertjes gegeven’.