Opwaartsche Wegen. Jaargang 5

[p. 315]

Boekbespreking.

Vlaamsche Volksvertelsels. Uit den volksmond opgeschreven door Pol de Mont en Alfons de Cock. Herzien en zeer vermeerderd. Zutphen. W.J. Thieme & Cie. MCMXXVII.

Het is om er jaloers van te worden: een werk met meer dan 200, ‘uit de volksmond opgeschreven volksvertelsels.’ Hoe komt het toch, dat bij ons nog zo weinig studie is gemaakt van wat onherroepelik verloren dreigt te gaan? Het kan toch niet anders, of op ons platteland moeten nog verschillende oude verhalen leven. Bij het doorlezen van deze bundel ontmoette ik tenminste verschillende vertellingen, die ik me herinnerde als kleine jongen in Zeeland gehoord te hebben. Wij hebben in Noord-Nederland wel enkele verzamelingen, maar het meeste is onder de hand van de bewerker zo veranderd, dat het voor studie onbetrouwbaar materiaal oplevert. De meeste sprookjesverzamelaars zijn niet eenvoudig genoeg, om te begrijpen, dat het niet nodig is daar ook nog persoonlike woordkunst van te maken.

Wat Pol de Mont en Alfons de Cock gaven, staat wél dicht bij het direkte volkswoord; daar zijn ze te goed geschoolde verzamelaars voor.

De meeste van deze vertelsels zijn uit de bekende internationale sprookjesstof, met allerlei aardige wijzigingen. Typies-Vlaams zijn de verhalen over de Walen. Ook is het leuk om verschillende verhalen van Timmermans uit Het keerseken in den lanteern hier in terug te vinden.

Met warme aandrang raad ik kennisname met deze bundel uit de bekende serie van Thieme aan.

v. H.

John Galsworthy. De Witte Aap. (The White Monkey), vert. mej. J.C. de Cock, Uitg. A.W. Bruna & Zoon's Uitgevers Mij., Utrecht.

In de vorige jaargang heb ik Galsworthy's persoonlikheid trachten te tekenen naar aanleiding van z'n laatste toneelstuk ‘Escape’. Hij bleek de apostel te zijn der zuivere menselikheid. Ik nam toen dit toneelstuk niet enkel om redenen van actualiteit, maar ook, omdat 't niet behoorde tot z'n beste werk, en het is, met 'n ideëenkunstenaar, zoals Galsworthy toch ongetwijfeld is, zó, dat men de kern zijner persoonlikheid gemakkeliker vindt uit een minder volmaakt werk, waarin als 't ware het geraamte van het bouwsel nog zichtbaar is, dan daar, waar het vollediger, en beter, vorm en gestalte heeft weten aan te nemen. Vandaar dan ook, dat men een auteur als Galsworthy gemakkeliker - maar niet beter - leert kennen uit zo'n simpel toneelstukje, dan uit z'n Forsyte cyclus, het volmaaktste werk, dat hij ooit heeft geschapen. Het bevat, in verschillende boeken, het verhaal van de familie Forsyte. Het eerste boek speelt in het Victoriatijdperk, maar allerlei vervolgen hebben het gebracht tot op onze tijd. ‘De witte aap’ is daar één van, tot nu toe op één na 't laatste ('t vorige jaar verscheen nog ‘The silver spoon’.) ‘The white Monkey’ is niet zó goed als de vorige, ‘The silver spoon’ is nog minder. Voor een deel is dit zeker 't gevolg hiervan, dat met de laatste twee boeken Galsworthy in eigen tijd verzeild is geraakt en eigen tijd leent zich veel moeiliker tot omkleding en vormgeving, dan 't verleden. Bovendien zijn de beide laatste boeken door een te korte tijdsruimte van elkaar gescheiden; het ene speelt slechts vijf jaar na het andere.

[p. 316]

Het verluidt dan ook dat Galsworthy onlangs een bezoek gebracht heeft aan Zuid-Afrika, waarheen de familie Forsyte zich vertakte. Waarschijnlik zullen we dus in het volgende boek een poging hebben om de historiese omkleding en vormgeving door een geografische te vervangen. Of dat mogelik is? Voor een deel zeker. Maar niet geheel. Want het verschil tussen de eerste en de laatste delen van de Forsyte-cyclus, zoals hij nu bestaat, is niet enkel een verschil van tijd en tijd, maar van een tijd, die voor Galsworthy's doel beter geschikt, en een andere periode, die daarvoor minder geschikt was. De tijd uit het eerste Forsyte boek, de Victoriatijd, was er een van vorm en vormveréring. Welk een prachtgelegenheid voor de schrijver om door deze vorm heen te breken en bij zijn figuren het bezit of gemis aan ware menselikheid te laten zien! Een geografiese aankleding bezit deze gelegenheid nu eenmaal niet.

Ondertussen blijft ook ‘De Witte Aap’ een mooi boek, het werk van een van de beste en technies meest knappe auteurs, die Europa op 't ogenblik bezit. Wei geen modem werk, werk dat wellicht meer tot een vorige generatie behoorde, dan tot de onze, maar werk dat, misschien wel daarom, volmaakt àf is.

Mag ik nog even iets over de vertaling zeggen? Het is zaak, dat die, vooral bij litterair, belangrike boeken, goed is. En dat is ze hier niet. De vertaalster kent misschien haar Engels wel, maar maakt er geen Nederlands van. Ze komt niet boven haar Engels uit. Men kan wel in 't Engels spreken van een trein of taxi ‘vangen’ maar in 't Nederlands kan men dit nu eenmaal niet. Men zegt in 't Engels wel, bij wijze van onbepaald antwoord: ‘I see’, maar in 't Hollands nooit: ‘Ik zie’. Dit zijn nog maar een paar simpele voorbeelden, maar lees nu daamaast eens aandachtig de eerste zin uit dit boek (ik laat hem hier afdrukken). Men voelt dan terstond, dat dit misschien vertaald Engels is, maar in ieder geval geen leesbaar Nederlands. ‘Op dien gedenkwaardigen namiddag van midden-October neerdalende van de stoeptreden der Snooks-Club, waarover al zoovele schreden van de verkondigers des geloofs in het van ouds-bestaande waren gegaan, keerde Sir Lawrence Mont, negende baronet, zijn aristocratischen neus tegen den Oostenwind in, en repte vlug zijn schrale beenen.’

J.H.

Het licht zijner oogen, door Runa. Uit het Zweedsch door A. Lukkien. D.A. Daamen's Uitgevers-Maatschappij, 's-Gravenhage.

Runa is een bekende naam. Veel van haar werk is bij ons vertaald. En ze heeft wel eigenschappen die deze belangstelling rechtvaardigen. Ze weet te boeien, ook heeft ze psychologiese belangstelling. Sommige van haar boeken zijn de moeite van het lezen waard.

Toch is het grootste deel van haar produktie te onbeduidend om er een vertaler voor aan het werk te zetten. Het licht zijner oogen is niet veel meer dan een ouwerwetse draak.

't Gegeven komt hierop neer: Een jonge, arme typiste in dienst bij een rijke, blinde Graafauteur wordt in haar eer belaagd, na een korte, kiese, kuise liefdesverhouding. Toch is de Graaf niet slecht of gemeen, maar door ongeloof is hij onbekend met een voor de hand liggende zedewet betreffende de omgang der geslachten. Zij vlucht. Hij weet haar ondanks alle moeilikheden weer te vinden en het slot is een gelukkig huwelik. Mijn résumé is slechter dan het boek. Maar toch scheelt het niet zo heel veel. Daarom kan ik niet anders dan de raad geven Runa's nieuwe werk maar niet te lezen.

v. H.

De tooneelspeler en de Genade. Godsdienstige overdenkingen. door Dr. L.J. van Holk. Uitgave W. Landstra. Utrecht 1927.

Uitgaande van gedachten die opkwamen bij het zien van de opvoering van Genesius, komt de schrijver tot een beschouwing over de verhouding van de toneelspeler als mens en als akteur.

Hij tekent alle mensen als maskerdragers, beschrijft de moeilike ‘rol’ van de geestelike, om na geestelike en speler tegenover elkaar te hebben geplaatst als twee uitersten, ze bij elkaar te brengen: de priester-toneelspeler, ‘onverbeterlijke comedianten en geroepen getuigen, wij armzalig dwaze spelers en oneindig bevoorrechte dienaren, wij eeuwig ontoereikenden, buitengeslotenen, wij eeuwig volbrengenden, uitverkorenen.’

v. H.