Opwaartsche Wegen. Jaargang 4

[p. 179]

De schat in den akker
door A.M. Boldingh.

De man, die dien ochtend moest gaan ploegen, had zich vast voorgenomen, zijn werk zoo goed mogelijk te doen. Hij moest een stuk land gaan bewerken, dat zijn meester eerst kort geleden nieuw en onontgonnen bij zijn bezittingen had aangetrokken en een harde dagtaak stond hem te wachten. Maar hij was vol goeden moed. De blauwe hemel overwelfde hem zoo stralend en de krachtige morgenlucht omgaf hem zoo geheel als een vreugdekleed, dat het ten eenenmale onmogelijk was, anders dan met goede, dappere gedachten aan den arbeid te gaan.

‘Ik moet zóó ploegen, dat niemand er iets op kan aan te merken hebben’, dacht hij. ‘Een slecht geploegde akker zou een schande zijn voor Gods mooie wereld, en een schande voor mijn meester er bij, die zoo'n stumperigen knoeier in zijn dienst nam.’

‘Rechte voren - diepe voren’, dat was de gedachte die post vatte in zijn hart en die daar staan bleef als een sterke, eenzame bloem op open veld, ook toen de moeilijke arbeid reeds lang begonnen was en in den toenemenden zonnegloed dezelfde gang in groote eentonigheid telkens weer herhaald moest worden.

Nu is 't merkwaardig, hoe weinig gedachten men noodig heeft om een dag te vullen.

Eén groote, glanzende gedachte is voldoende voor de vreugde van vele uren, evenals een wonderbare knop, die bij het langzaam opengaan steeds grootere schoonheid vertoont. Misschien wordt dit wel door niemand zoo goed geweten als door de stille werkers op het land, waar Gods gedachten elkaar nog langzaam opvolgen en de mensch geduld moet oefenen, totdat zijn handen het werk stuk na stuk voltooien in de maat, die van de Schepping af gegolden heeft. En 't kan wel zijn dat daardoor juist uit die stille werkers degenen zijn voortgekomen, die de groote koningsgedachten voor de menschheid konden spreken.

[p. 180]

‘Rechte voren - diepe voren’, dat was de koningsgedachte, die de man achter den ploeg dien dag bewaarde in zijn hart, en in den loop van den morgen kwam er nog een tweede gedachte bij: ‘en niet achterom zien, maar altijd vóóruit.’ En zoo werkte de man voort. Zijn hand werd stram van het omklemmen van de ploegschaar, zijn oogen brandden van het strakke kijken op het eindpunt van de voor, maar in zijn hart was vreugde over het wel gelukken van zijn werk en over de gedachten, die bij hem opbloeiden. Hij dacht aan God, die zich van ruwe arbeidershanden bedienen wil, om zijn scheppingsplannen uit te werken en aan de Engelen, die toekeken op het doen der menschen; ook aan de vele duizenden handen dacht hij, die op ditzelfde oogenblik bezig waren Gods aarde toe te bereiden en het was hem alsof alles, zonneglans en arbeidsgeluiden en zijn eigen gedachten samenklonk tot een wonderbare diepe orgelmuziek, waarin als ernstig gedragen motief telkens weer opkwam zijn eerste koningsgedachte: ‘Rechte voren, diepe voren.’ ‘Rechte voren, diepe voren.’

Totdat opeens het vreemde kwam - het wonderlijke onvoorziene, dat eerst als een scherpe wantoon klonk door de gelijkmatige muziek van dien dag: het ploegijzer, dat met een roestig geluid over iets heenschuurde en eindelijk allen voortgang weigerde, alsof het daar, een paar duim onder den grond door een onzichtbare hand was vastgegrepen. Plotseling stond ook de man stil, gestoord in zijn overpeinzingen en de ossen keken met log gebaar achterom, een doffe vraag in de groote oogen. Ja, nu leek werkelijk het oogenblik gekomen om een bocht in de voor te maken, zoo om het harde gesteente heen, dat hier klaarblijkelijk in den grond zat. 't Scheen zoo zeer duidelijk de aangewezen weg. Het zou den aanblik van den akker bederven, natuurlijk, maar had de ploeger daarvoor geen geldende verontschuldigingen? Tegenover zijn heer, die de dwaasheid had gehad, hem naar zulk een veld te zenden; en per slot van rekening ook tegenover God in den Hemel, die zulke steenachtige, onhandelbare gronden in zijn schepping toeliet? zulke, waarin men geen rechte voren kon trekken?

Als 't niet was geweest, dat de gedachte aan rechte voren zoozeer had post gevat in zijn hart, dat ze een deel van zijn leven geworden was, dan had de eenzame ploeger nu stellig zijn werktuig uit de voor getild om met een wijden boog om de moeilijke plek heen te gaan. Maar tegelijk met die mogelijkheid rees het beeld van den akker voor zijn oogen op, hoe 't er uit zou zien, wanneer hij op die wijze klaar gearbeid was. Vanaf 't midden louter bochtige voren in steeds wijder wordende ronding. ‘Want als ik in deze voor een bocht maak, dan moeten alle volgende ook krom worden. Neen, 't kan niet. Voor Gods schoone wereld en om mijn meesters vertrouwen kan 't niet. En om mijn eigen eer ook niet.’

‘'t Beste zal zijn, dat ik graven ga’ overlegde de man. ‘Die harde plek kan daar toch niet blijven zitten. Iets goeds zou er niet op groeien kunnen, maar onkruid zooveel te beter.’

[p. 181]

Onderwijl waren zijn handen al bezig de ossen af te spannen om ze naar een klein grasweitje in de nabijheid te leiden. Daarna liep hij naar het begin van den akker, waar onder een paar overtollige kleedingstukken de blinkende spade lag, en begon daarmee den arbeid. Hei! zooals het ijzer den grond indrong. Scherp geplatte kluiten werden veerkrachtig omhoog geworpen.

‘Goede grond’, sprak de man hardop tot zichzelf. 't Kan ook wel zijn, dat hij het tegen God zei, die den grond geschapen had. Dikwijls, wanneer hij zoo in zichzelf sprak, meende hij het meer tot God gericht, dan tot zichzelven.

‘Maar met dit alles zal ik laat klaar zijn, vandaag’, vervolgde hij zijn gesprek, terwijl hij even stil stond om op adem te komen.

‘De akker moet natuurlijk afgeploegd, en dit hier beteekent een heel oponthoud.’ Hij zei dat alles ook tegen God en omdat hij meende, dat God hem wel eens een onwilligen dienstknecht zou kunnen vinden, liet hij er snel op volgen: ‘Maar U moet niet denken, dat ik 't erg vind; ik mag wezenlijk wel wat voor uw schoone wereld over hebben. 't Is op zichzelf immers al een eer, er in te mogen werken.’

De opgeworpen aardkluiten vormden reeds een brokkelige wal terzijde van den kuil, toen de spade weer hetzelfde roestig schurende geluid deed hooren, waarmede ook de ploeg had stilgestaan.

Dieper ging ook de spade niet. Zóó, daar zat de boosdoener dus; maar nu was het met zijn macht gedaan, nu moest hij uit zijn donkere schuilplaats te voorschijn komen in het heldere daglicht. Sluw als een ervaren legeraanvoerder maakte de spade een omgraving om den vijand, om hem daarna met een geweldigen ruk uit den bodem op te heffen. Hoe langer hoe meer kreeg de werker daar op het veld het gevoel, dat hij met een vijand te doen had, en met een soort van welbehagen werkte hij zich in 't zweet om dien vijand te bekampen.

En eindelijk kwam de zege. Steunend boog de spade daar onder het gewicht, dat op haar einden lastte, maar tenslotte hief ze toch den vijand uit zijn donker hol omhoog, met triomfantelijken zwaai. Daar ging hij, in wijden boog, daar viel hij dreunend ter aarde, zoodat 't aangekleefde zand losliet en omlaag ritselde.

Ja, maar was dat een vijand? Was dat een steen, zooals er hier en daar, als verdwaald in den bodem kunnen zitten? De man keek er naar, terwijl kluit na kluitje omlaag rolde, met een blik, alsof alle vragen van zijn gansche leven nu door zijn oogen een uitweg zochten. Hij schopte eens tegen 't ding; daardoor viel de rest van de klei er af. Had zoo'n steen, zoo'n verdwaalde reus uit oude tijden soms kunstsmeedwerk op zijn zijden? Vertoonde een steen misschien een uitspringenden rand, waar de deksel op de opening slaat? Warm voelde de man 't plotseling door zijn aderen loopen. Daar vlamde de eerste mogelijkheid voor zijn oogen op: een kistje, een schat. En nu ging alles snel als de gedachte: mogelijkheden, waaraan hij eerst na jaren meende te mogen denken vatten post voor zijn starenden blik: 't meisje, dat op hem wachtte, een eigen huisje, een eigen akker. Tegelijker-

[p. 182]

tijd was hij al op de knieën gevallen bij den vijand, die er nu zoo vriendschappelijk begon uit te zien, en stak zijn sterke dolkmes tusschen den sluitingsnaad. Daar sprong het kistje open en kwam de inhoud aan 't licht, goud, goud, louter blinkende geldstukken, in rijen zorgvuldig naast elkander gelegd. De man bewoog er tastend de vingers over heen. ‘Wonderbaarlijk, zoo'n schat, wie weet hoe lang opgesloten in de donkere aarde en nu eindelijk te voorschijn gebracht door mij.’

Vaag stond het hem voor 't bewustzijn, dat hij dit niet tegen God zei, zooals de andere dingen van dien dag; veeleer sprak hij nu tegen het goud daar vóór hem, en tegen zijn eigen verlangens. Recht duidelijk werd het hem evenwel niet; er was iets hijgends over hem gekomen, dat hem den rechten blik benam.

‘Rechte voren, diepe voren’. Wie zei dat zoo plotseling tegen hem? De man keek snel om zich heen, alsof hij iemand in zijn onmiddellijke nabijheid verwachtte, zoo duidelijk had de stem geklonken.

Maar er was niemand en zoo wist de man, dat God zelf het onderbroken gesprek weer had aangeknoopt en hem nu de koningsgedachte van dien dag voor oogen stelde. Toen boog hij het hoofd zeer diep, want hij zag plotseling hoe hij op 't punt was geweest een zeer kromme voor te trekken. Of had hij die misschien al getrokken, daarmee, dat hij er zoo sterk aan gedacht had?

‘Die schat behoort mij immers ook niet’, begon hij God gelijk te geven; ‘dit land behoort aan mijn meester, en zoo goed als iedere aardkluit is ook al 't andere, dat de bodem bevat, het zijne. Ik moet het hem vertellen. Ja, al dat andere, waarvan ik wel eens droom, moet dan wel weer op den achtergrond komen, maar de rechte voor loopt toch in die richting. Die moet ik volgen en dus heb ik geen keus.’

Maar er moest wél gekozen worden wat hij met het kistje wilde doen, dat den schat bevatte. 't Meenemen? Er mee loopen door de straten, over de drukke markt, waar de leegloopers hem zouden aangrijpen met nieuwsgierige handen, belust op iets nieuws?

Maar zou hij dan nog den schat bij zijn meester kunnen brengen? zou hij hem niet ontrukt worden nog eer hij 't huis bereikt had?

‘'t Beste zal zijn, dat ik hem weer begraaf en een teeken voor herkenning in den grond zet’, was zijn besluit. Daarna ging hij weer aan 't ploegen, rechte voren, diepe voren, totdat 't heele land gereed was, en in wonderschoone violette golvingen zich den zinkende zon toewendde. De man keerde zich nog eens om, voordat zijn weg in 't struikgewas verdween. Daar lag zijn dagtaak, effen en glad; alleen in 't midden wist hij meer, dan dat hij 't zag, een takje met een enkel groen blad er aan, rechtop en hoopvol als een vreugdevaan. Toen vouwde de man zijn moede handen te zamen, want hij had het gevoel, alsof God hem dezen dag een groote verrassing bereid had. ‘Hoewel ik op 't punt heb gestaan mijn koningsgedachte weg te gooien’ dacht hij.

[p. 183]

Nog voor de zon al haar lichtkinderen tot zich geroepen had in 't andere land, stond de ploeger voor zijn meester om verslag te doen van 't gebeuren van dien dag, en hij, van wien de volksmond vertelde, dat hij 't vee op duizend bergen zijn eigendom kon noemen, kon niet laten te glimlachen over 't opgewonden verhaal van zijn ploegknecht; onmetelijke schatten, die in den bodem zouden slapen, ja, in de oogen van hem, die niets bezat.

Maar tegelijk kwam er toch ook een warme vreugde in zijn hart, over dezen getrouwe, die niet vergat voor wien hij werkte en die daardoor de verzoeking weerstaan had. En die vreugde wilde zich in daden omzetten en zoodoende nog andere vreugden tot zich trekken om samen geheel oppermachtig te regeeren.

De landheer ging met zichzelf te rade; nu eens wendde hij zich tot zijn hart en dan weer tot zijn verstand. ‘Schenk hem dien akker, dan kan hij al zijn wenschen vervullen’, sprak het verstand. ‘Maar zóó gemakkelijk verkregen goed brengt niet het rechte geluk aan’, voegde het hart er aan toe. ‘Ook zou den man de gedachte niet loslaten, dat hij om een dergelijk geschenk gebedeld had, door dit alles zoo eerlijk te vertellen.’

Toen besloot de landheer een lage som te noemen, waarvoor de knecht den akker zou kunnen koopen.

‘Zou je zooveel kunnen opbrengen?’ vroeg hij. ‘Dat is de akker me waard; je kunt hem van me koopen - met alles wat er in zit’, voegde hij er aan toe.

't Duizelde den ploegknecht. Hij zag den akker liggen, zooals hij hem verlaten had in glans van avondzon, hij zag het groene vreugdevaantje, dat de plek aanwees, waar de schat in de aarde rustte. Daar kwamen ook al de opzijgeschoven droomen terug, maar schooner en lichter, nu ze langs rechte wegen hun vervulling tegemoet gingen.

‘Heer, ja, maar hij is meer waard, veel meer.... en toen sneller: ‘maar opbrengen kan ik 't wel; mijn hut, en al de armzalige dingen kan ik nu immers gerust verkoopen nu ik zoo'n geluk tegemoet ga. Heer, morgen breng ik u de koopsom......’

En daarna, plotseling, omdat hij alles om zich heen in zon en vreugdeglansen zag, viel hij voor zijn meester op de knieën:

‘Heer, ik dank u voor alles!’

‘Maar de landheer zelf keek met verren blik door het hooge venster naar buiten, waar laag boven de aarde een groote ster al te stralen begon, en in zijn oogen was een wondere lichtende blijdschap. Hoorde hij misschien Gods Engelen zingen van het Koninkrijk der Hemelen, dat vandaag weer een schrede naderbij gekomen was?