Opwaartsche Wegen. Jaargang 2

[p. 158]

Boekbespreking.

Licht in den rook, door Ds. K. Schilder. Boekhandel en Drukkerij W.D. Meinema. Delft.

Dit is werkelijk een bijzonder boek; het boek van een ‘Ausnahmemensch’ in onze kringen.

Het is in de eerste plaats ‘bijzonder’ omdat het een litterair genot verschaft van den eersten rang en dat is geen klein ding in een menschenleven. Ds. Schilder bezit de zeldzame gave om over geestelijke dingen prettig te kunnen spreken; hij doet dat vanuit de diepten van ons tegenwoordig cultuurleven en in gewone moderne taal die misschien wel eens even vermoeit maar in geen geval verveelt. Zijn taal is over 't algemeen zwaar episch, dringt áán en heeft, ook in den vorm, een sterke tendens om te willen overtuigen. Deze man berijdt zijn taal niet als een lichte amazône - ofschoon de gratie zeker niet zoek ís in zijn rythmische zinnen - maar als een krijgsman, een heros met wien hij wedijvert in vaart en bedoeling: zijn woorden zijn speren, schitterend in de zon en een bloeddruppel hangt er aan te beven.

De méést geslaagde van deze overdenkingen vind ik die, waarin de inhoud van den tekst overeenstemt met den bijzondere geest van den schrijver. Die geest is wijsgeerig-speculatief, aanvallend en kritisch en richt zich daarom liefst op teksten die voor speculatieve behandeling in aanmerking komen. Maar mag als zoodanig wel beschouwd worden Gen. 5:24? Moesten de geachte kleuren hier werkelijk weggenomen en moest dit stuk mystiek getransponeerd worden in den toonladder van kritiek en daarna van nuchter realisme?

Schitterend is een hoofdstuk als ‘hoelang nog?’ Dit lijkt mij, met vele anderen deelen, een model van tekstuitlegging-van-binnen-uit. Ds. Schilder verdedigt Christus in dit opstel tegen de aanvallen van den genialen Nietzsche - met wien Ds. Schilder benijdenswaardige, aesthetische overeenkomsten vertoont.

Dit boek worde gelezen en als inspireerend model gebruikt door jonge theologen díe het geheim van de taal, in dienst van Gods Koninkrijk, beter willen verstaan.

De titel van dit boek - evenals van zooveel andere bij Ds. Schilder - kan ik niet gelukkig vinden. Het suggereert niet; het wekt geen gedachten. Zelfs na lezing van het laatste, verklarende opstel mist deze titel de noodige luciditeit en de innerlijke noodzakelijkheid om zóó te heeten, zoo, en niet anders.

Antw.

A.G.W.

Winterkoren door J.E. Schröder. Em. predikant van Arnhem, Nijkerk - G.F. Callenbach 1923.

Dit boek is heel anders dan het voorgaande.

Ofschoon zij naar de bedoeling een zijn, verschillen ze in vorm, in wijze van aanvoeling, vooral hierin dat het eerste meer wezenlijk bezit achter laat dan het tweede.

In dit werk zijn een 25-tal eenvoudige essays verzameld die over verschillende onderwerpen geschreven werden door den em. predikant Schröder. Litterair munten ze niet uit en behooren ze tot een genre dat bezig is uit te sterven. Toch kan dit sympathieke boek met vreugde gelezen worden. De titel is mooi, doorzichtig als kristal; hij wekt onmiddelijk de juiste gedachte: dit zijn late vruchten van een man, die voelt hoe de winter over z'n leven is gekomen maar dat leven wil doen uitbloeien voor zijn God.

A.G.W.

[p. 159]

Romantische Geschiedenis. Deel II. Maria Botchkareva (Yashka) Mijn leven als boerenmeisje, bannelinge en militair. Vertaald door N.J.C. Schermerhorn. N.V. Uitgev. Mij. v.h. P.M. Wink Zalt-Bommel 1923.

De opname van dit werk, als tweede deel, van een serie ‘Romantische Geschiedenis’ is zeer zeker juist gezien. Want de geschiedenis van deze Maria Botchkareva, genaamd Yashka, kan heusch romantisch genoemd worden. Nu zal 't wel de bedoeling geweest zijn, op het geschiedkundige de nadruk te leggen, immers verzekert ons de uitgeefster, dat de goede trouw en de oprechtheid van Yashka vast staan en dat, waar het mogelijk is geweest, haar uitlatingen te controleeren, deze bevestigd zijn geworden. Maar dan is het predicaat ‘romantisch’ bedoeld om de verkoop - of laat ik zeggen de lezing - wat grooter te maken.

Ik wil in 't geheel niet twijfelen aan de contrôle die is uitgeoefend op dit romantische verhaal, en ik wil direct aannemen van de uitgeefster, dat de goede trouw en de oprechtheid van Yashka boven verdenking zijn. Maar dan staat het even zeker vast dat men ondanks dat alles met een geschrift als dit toch omzichtig moet zijn, omdat het zoo sterk subjectief werk is. Daardoor immers is 't bijna zeker dat haar beweringen met de feiten in strijd zijn, al behoeft men aan misleiding niet eens te denken.

Wie enkele van de vele mémoires dezer dagen heeft gelezen en deze onderling vergelijkt, wanneer door twee of meer éénzelfde gebeuren wordt beschreven, die zal dit terstond willen toegeven.

En waar deze geschiedenis door een vrouw, met zooveel eigen-gevoel en eerzucht zijn verteld, daar behoef ik nauwelijks te wijzen op een sterk subjectief karakter van dit werk.

Zoover 't mij mogelijk was heb ik nog kunnen nagaan de onbelangrijkheid van deze vrouw in de laatste oorlog en de zeer onbeduidende feiten door haar verricht tegen het Bolsjewisme.

En toch wanneer men haar mémoires leest, dan heeft 't allen schijn dat er nog al met haar plannen, haar wil en haar meening werd gerekend.

Zeker is 't dat er in Rusland tijdens den oorlog vrouwen hebben gestreden en 't zal wel waar zijn dat Yashka braaf heeft meegeholpen, maar zooals zij 't hier geeft, dan zeer zeker is het predicaat ‘romantisch’ niet onverdienstelijk door den uitgever aangebracht. Want juist ook om het romantische kan dit boek met veel belangstelling gelezen worden.

Zooals de ondertitel aangeeft verhaalt Yashka haar leven als eenvoudig boerenmeisje; later haar moeilijk en hard huwelijksleven en wanneer haar man wordt verbannen en zij dezen volgt, naar Siberië, dan is het wel het meest ontroerende gedeelte, dat ons ook het meest waarschijnlijk en aannemelijkst lijkt. Een nieuw leven begint tijdens den oorlog waarin zij als Jeanne d'Arc haar land denkt te redden.

In dit gedeelte staat Yaska veel te veel op den voorgrond en begint werkelijk met haar opofferingen, haar moed, haar belangrijkheid en zedigheid heel erg te vervelen, 't Wordt bijna vermakelijk hoe juist en hoe zeker zij vertelt van al de handdrukken en nog hartelijker begroetingen van Kerensky en andere groote Russen met wie zij in aanraking komt. Maar - ik mag om den aard van dit boek niet te veel woorden gebruiken - wat ik reeds heb gezegd herhaal ik, 't is zeer zeker lezenswaard.

v. D.

[p. 160]

Kinderen uit mijn klas door P.J. Cohen de Vries. 3e druk.
Uit de school geklapt door P.J. Cohen de Vries. Uitgaven van W. de Haan - Utrecht - 1923.

'k Heb al een poosje deze gezellige boeken op mijn schrijftafel liggen en 'k heb er al veel plezier van gehad. Al dadelijk die blanke omslagjes met dat aardige plaatje in 't midden vol spelende en ‘feestende’ kinderen. En wat een genot al die heerlike schetsjes, zo mooi, dat het eigenlik een kwelling is om er over te moeten schrijven, want het is eigenlik malligheid om voor zo'n bundeltje een aanbeveling te schrijven of een ontledende studie er over te beproeven. Het boek is zich zelf een aanbeveling, men hoeft maar een halve bladzij te lezen om al voor de schrijfster gewonnen te zijn. En ontleden - het ís simpele, klare waarheid, echt kinderleven. Als ik dan ook van ‘Uit de school geklapt’ iets minder houd, dan van de eerste bundel, dan is dat alleen, omdat daar de belangstelling een beetje verplaatst is van het kind naar de onderwijzeres in sommige van de schetsen. Overigens heeft het al de goede kwaliteiten van ‘Kinderen uit mijn klas.’

Allicht zullen zij, die 't meest met jonge schoolkinderen omgaan - de onderwijzeressen - het meest van deze schetsen genieten en elke onderwijzeres hoort ze eigenlijk te bezitten, maar ieder, die van kinderen houdt, zal met genot, deze korte kinderschetsjes, die trillen van kinderliefde, lezen.

Mevrouw Cohen de Vries, die gelukkig nog heeft mogen beleven het enthusiasme, waarmee haar ‘kinderen’ werden ontvangen, al kan zij ze nu niet langer meer volgen, heeft in deze schetsen weer eens bewezen, hoe het geringste voorvalletje belangrijk kan worden, als een kunstenaar er al zijn liefde en belangstelling aan geeft.

v. H.

De Grijze Wolf, door William J. Long, vert. Cilia Stoffel, Uitg. Mij. W.L. & J. Brusse Rotterdam, 1923.

Dit boek is geheel anders opgezet, dan de vorige werken van Long. Hier geen algemeene bizonderheden van de wildernis, en 't geen gezien wordt ‘langs dierenpaden’, maar één doorloopend verhaal van de Grijze wolf. Dit werk van Long nadert de bekende dierenromans van Curwoud e. a.; gelukkig is er nog een belangrijk onderscheid. De hier verhaalde gebeurtenissen zijn geheel gegrond op persoonlijke en nauwkeurige waarneming van 't leven, en de gewoonten der dieren. Het schijnt evenwel dat Long met zijn vele vermelde bizonderheden nog al wat menschen heeft ontmoet, voor wie zijn verhalen niet geheel aannemelijk schenen, vooral onder de mannen van wetenschap. Daarom is er een inleiding bij dit verhaal die niet minder belangrijk is, dan het verhaal zelf. Er zijn zelfs voor de zeer moeilijk aanneembare feiten schriftelijke bewijzen bijeen verzameld, en mede in dit boek afgedrukt.

Sterker nog dan in de andere werken van Long, komt hier vooral het moeilijke, zorgvuldige geduld van een natuur-liefhebber naar voren. Voor de vele liefhebbers van dierenboeken moeten de werken van dezen schrijver wel 't meest van waarde zijn. De illustraties van Charles Copeland zijn subliem.

v. D.

Lichtstralen op den Levensweg. Uit het Engelsch vertaald door C.M.E.K. Uitgave van J.H. Kok te Kampen.

Een heel klein boekje. Eenigszins ingericht als verjaardag-album.

Voor elken dag zijn twee pagina's gevuld met ‘keur van woorden uit de Heilige Schrift’, één voor 's morgens en één voor 's avonds.

Na elken maand volgen enkele blanco-blaadjes, voor notities e. d.

Een voorwoord ter aanbeveling schreef Dr. H.H. Kuyper.

Ook hierbij van ons een aanbeveling,

v. D.