Onze Stam. Jaargang 1910

[p. 220]

Boekbeoordeelingen.

Pieter Van Cleven: Zeegalmen, 130 bl.
Rousselare, Jul. De Meester, 1910.

Schrijver heeft in volkstrant allerhande onderwerpen bezongen in verband met de zee. Hij toonde ons het vlaamsche volk in zijn heldhaftigheid, in zijn rouw, en in zijn noodlottige liefde tot den waterplas. De toon heeft niets voornaams of aanstellerigs aan zich. Onder de beste gedichten vermelden wij ‘De Vuurtoren’ (bl. 19), ‘Aangemonsterd’ (57), ‘Zeemansbloed’ (bl. 62), ‘Wijvenkrakeel’ (97). Wat men vooral goedkeurt in den bundel is de eenvoud, kenmerk van alle ware poëzie. Dat schrijver het zeemansvolk heeft bespied, en bestudeerd is onbetwijfelbaar. Over de kleuren van zijn palet zullen wij niet zeggen, dat ze weelderig zijn eerder dat ze op sobere wijze werden verwerkt. De visschersziel is goed ontleed met haren spontanen geestdrift, haar dramatisch bestaan, haar bijgeloof en haar aandrang naar geweld in eten, drinken en vloeken zelfs. Natuurlijkheid en trouwheid van afbeelding kunnen niet worden in twijfel getrokken. Tegen enkele beelden zouden wij evenwel wat weten in te brengen, wanneer ze tot lachwekkende dubbelzinnigheden aanleiding geven. B1. 12 lezen wij ‘'t Zeetje vleit zich’; bl. 8 ‘Ze ligt me naar’. Doch we vergeten die vlekjes, bij 't lezen van strofen als in ‘Gebleven’ (bl. 42):

‘Zij hadden 't nooit gedacht, wanneer zij henengingen
Met wuivend handgebaren, onder 't luide zingen
Van “Sloepje keer weer om”, dat 't was hun laatste tocht,
Zij hadden nooit gemeend, die tot aan d'havenbocht
Hun uitgeleide deden langs de planken vloeren
Van het staketsel, dat de dood ginds stond te loeren.
En nu is 't al gedaan? Ze vragen 't aan de zee;
En ieder rolling rilt van onbegrepen wee!’

En verder zou ik de aandacht willen vestigen op ‘Bevallig Visscherinnetje’ (bl. 106), een pareltje van frischheid, waarlijk, Men luistere liever:

[p. 221]

 

‘'t Zijn peerlemoeren tandekens

 

In uwen mond geplant,

 

Nog witter dan de zandekens,

 

Die bleeken op het strand.

 

 

 

't Zijn fijne gulden zijdekens,

 

Die vlechten in uw haar,

 

Uw wezen lacht zoo blijdekens

 

Als 't lachend zeetje daar.’

‘Zeemansbloed’ acht ik een meesterstuk, omdat er de ziel zoo roerend in spreekt, omdat het stomme blind lot, de roeping van den zeeman er zoo treffend wordt in begrepen. Het is een wezenlijke kunstgreep, die moeder haar kind te doen betrappen, terwijl het 't vaderlijk pak aan heeft en haar. niettegenstaande haar voornemen, het niet te laten varen, doet zeggen, dat hij varen moet, daar 't zijn vader is, die 't wil, blijkens het pak, door hem ter sluiks aangetrokken. ‘Ik min U grijze kerketoren’ (115) is een roerend gedicht. ‘Wolken’ (129) toont den schrijver in wezenlijk meeslepende mijmerij:

‘Wolken! 'k zie u daaglijks komen
Die op mijne wereldbaan,
Met mijn zoetste levensdroomen
Voor mij rijzen... en vergaan...’

P. Van Cleven heeft dus wel, zooals ik altijd voorhield, dichterlijk talent; vroeger, onderwierp hij zijne werken niet aan voldoende critiek; thans is hij strenger geworden jegens zich zelf. Ook staat deze bundel oneindig hooger dan zijn eerste en ook dan zijne reeds betere ‘Lena’. Wilde hij nu nog wat zijne kleuren aandikken, zijn taalgevoel nog wat verscherpen met zijne kieschheid, dan zouden wij langzamerhand in hem een van onze goede dichters blijven begroeten, terwijl hij thans reeds als zeer verdienstelijk mag worden geboekt.

F.V.

Jul. Krekel: Met z'n oogen open. - Lucien Timmermans - De Knop, Leuven, 61 bladzijden. Prijs: fr. 1.25.

Deze novelle van onzen lentefrisschen medewerker is sappig bewerkt. Zijn held wordt verlokt door velerlei sirenenstemmen, maar besluit, dat de boeken en zijn moeder zijn beste troost zijn.

[p. 222]

Zielkundig gezien is de novelle wel, maar o.i. overstemt de dichter den novellenschrijver, die nog niet goed genoeg weet te omlijnen menschen en daden. Verscheidene bladzijden zijn niet verzorgd, wat den druk betreft, aldus bl. 36 en 54 waar vormen als: ‘kermis (mannel.), gevrocht, kustte; in hem (in zich), gemelkt,’ soms doen twijfelen aan taalgevoel of eene zekere minimum dosis taaltucht. De laatste bladzijde is heerlijk lyrisch proza.

F.V.