Onze Kunst. Jaargang 15

[p. 167]

Kunstberichten van onze eigen correspondenten

Tentoonstellingen

Amsterdam

Tentoonstelling van bloem- en vruchtenstukken in de Larensche kunsthandel.

Het is zeker, dat als de grootmeester der 17^le eeuwsche stilleven-schilders, Willem Kalf, eens kon rondzien in deze bonte verzameling bloem- en vruchten-stukken van ruim 60 ‘moderne meesters’, hij naast eene enkele aangename verrassing, zijn overgroote teleurstelling niet zou kunnen verbergen. Wij stellen dan, dat hij - onbekend met eenige evolutie of involutie in deze kunstsoort - zijn critischen zin door geen exclusivisme aan banden zou leggen. En toch zou hij in één opzicht belangrijke winst erkennen, - helaas naast een zoo groot verlies! Dit verlies is het teloor gaan van het ‘meesterschap’. De winst is de verrijking der gevoelswaarde in het nieuwe werk, dat dóór het impressionisme tot aanzijn is gekomen.

Het is mogelijk, dat onze kunst, dóór het impressionisme heen, zich opwerkt tot een nieuw meesterschap, van geheel anderen aard dan een Heda of De Heem of Huyzum zou kunnen waardeeren, doch niet zoozeer verschillend van de schoonheid van Abraham van Beyeren en Willem Kalf. Dit is althans te hopen, want dan zou eene evolutie van groote beteekenis zijn geschied: het meesterschap zou de rijpere gevoelswaarde in zich hebben opgevoerd tot een ongekende schoonheid! Wie zal de nieuwe meester zijn, die het nieuwe gevoel en begrip van het stilleven laat verschijnen met een techniek, die een Willem Kalf waardig is?

Wat wij in deze tentoonstelling zien, is daar meest nog ontzaglijk ver van verwijderd; al is er bijvoorbeeld van Kever een stilleven (109) (vruchten op en naast een tinnen schaal, dat een heel eind in die richting ligt. Zijn meesterschap blijkt uit de beheersching der kleuren, hoe rijk ook, die zich schikken in den ongedwongen vorm der dingen, die, zooals zij op het doek verschijnen, schooner zijn dan de objectieve werkelijkheid. Het getuigt voor den smaak van het groote publiek, dat men Kever's stillevens meer en meer leert waardeeren.

Hoe grillig het publiek anders in zijn oordeel is, blijkt bijv. uit het feit, dat een schilderes van buitengewone qualiteiten als mej. A. van Houten tot nog toe, zelfs bij de z.g. kunstkenners, niet den minsten naam geniet. Zoo sterk en diep is haar kleurzin en tevens zoo meesterlijk haar penseelvoering, in een stilleven van vruchten en een koperen pot (34), dat hare nabijheid zelfs voor mevr. Suze Bisschop-Robertson, die hierin uitmunt, gevaarlijk wordt. Wij vestigen hier met aandrang de aandacht op haar werk, dat ook ons een verrassing was. Het zou belangwekkend zijn meer van haar werk bij elkaar te zien. Richt wellicht de Larensche Kunsthandel een of meer harer zalen daarvoor in?

Even ongevoelig blijft de massa voor het ongemeene talent van mej. Coba Ritsema. Zij heeft evenwel een benijdenswaardigen roep bij de critici en bij enkele kunstenaars. Haar werk is in deze kolommen dikwijls gememoreerd.

Dat mevr. v. Duyl - Schwartze voor de velen, die haar portretkunst waardeeren, ook in bloem stillevens iets te genieten kan geven, verrast geenszins. Haar hand is er duidelijk in te herkennen.

[p. 168]

Wij plaatsten verder eene goede aanteekening bij Arps, die naar verfijning in stofuitdrukking en kleur streeft, Hetty Broedelet, wier bekwaam en smaakvol werk nog aan innerlijkheid kan winnen, Jan Mankes, die meer schimmen van bloemen dan reëele bloemen laat zien, M. van Nieuwenhoven - Stempels, met nog wat naïef werk, doch aangenaam van kleur, Betsy Osieck, van echt picturale deugden blijk gevend, evenals mej. J. Surie, E. van der Ven en den te vroeg overleden Frans Deutman, wiens werk hier herhaaldelijk geschetst is.

Het groote werk van Monnikendam, hoe belangwekkend ook in bijzonderheden en techniek, rammelt verschrikkelijk en schettert als een straatorgel bij winderig weer in een stille stad.

Arti et amicitiae. Tentoonstelling door de Firma van Gogh.

Een buitengewoon belangrijke tentoonstelling! Niet alles is belangrijk, wel is waar, en er zijn stukken bij, die men om hun middelmatigheid en minder er niet zou verwachten; maar waar zag men zooveel degelijke werken bijeen van Allebé, en hoeveel jaren zijn voorbijgegaan zonder dat Breitner voor den dag kwam met zijn volle kracht. Breitner is Allebé's leerling geweest, in den echten zin des woords, - maar op wat een verbazende afstand is ten slotte de leerling van den meester af gaan staan! Zij bezien de wereld als 't ware van tegengestelde kanten. Of de leerling den meester zoo ver vooruit is gestreefd...? Zeker, in dien zin, dat de tijd is voortgeschreden, waarin Breitner op schilderkundig gebied een der grootste voorgangers was en nog steeds is. De weg voerde in 't algemeen van de academie naar het leven, van het leven naar de natuur, - en van de natuur tot den mensch.

Wat een afstand tusschen het bedacht anecdotische van Allebé en het opbruisend spontane van Breitner, tusschen de typeerende genre-kunst van den academischen professor en het impressionisme van den genialen leerling, tusschen een... ‘Buurpraatje’ (n^o. 11) en den ‘Dam bij Avond’ (n^o. 29). Toch is de schilder der ‘Gele Rijders’, waarvan men hier velen in actie vindt, en van andere militaire tafereelen, van verlichte avondstraten, afbraken, figuren op heeter daad betrapt enz., uit de school waar men de kleuren niet zoozeer gebruikt om het een en ander te realiseeren, als wel om er mee te tooveren. Was Allebé nog toegerust met een sterken werkelijkheidszin, die hem zelfs in zijn zucht naar het anecdotische, ja soms naar het sprookjesachtige, niet in den steek liet en die geen twijfel liet omtrent de realiteit der dingen, zijn kleurzin verleidde hem tot menig lustig spel, waardoor hij het naar onzen smaak zelfs wat al te ‘bont’ maakt, - Breitner liet gaandeweg de realiteit ver achter zich, om haar schooner terug te zien in hare momenten van overgang, van dramatische spanning, in een tranche de vie, terwijl zijn kleurliefde geen scherts kent, maar diepe ernst is, vol stemming en hartstocht.

In schilderijen als ‘Doorbraak Raadhuisstraat (n^o. 27), ‘Wandelrit’ (n^o. 58) en ‘Rijders in galop’ (n^o. 59), bereikt het impressionisme hoogtepunten. Niet minder dan 25 werken van Allebé en 46 van Breitner maken deze tentoonstelling tot een der belangrijkste van den laatsten tijd.

Dat daarnaast nog een 8-tal werken hangen van Tholen, een 4-tal van Bosboom, 6 van Jacob, 3 van Willem en één van Matthys Maris, en o.m. werken van Bastert, Boks, Deutman, Gabriël, Isaäc Israëls, Kever, Van der Maarel, Poggenbeek, Rochussen, Willem Roelofs (Sr.), Van Soest, Willem Witsen en De Zwart, verhoogt als zoodanig nog de belangrijkheid, en geeft tevens gelegenheid den bovenaangeduiden ontwikkelingsgang na te speuren, ook bij anderen, door een tijdperk van bijkans een halve eeuw.

Enkele Fransche schilders: George Bellanger, E. Bondin en Victor Dupré, uit den romantischen tijd, bieden nog punten van vergelijking te over.

D.B.